Κοίταζα κάτι στη Βικιπαίδεια, και η μια αναζήτηση έφερε την άλλη (την εποχή του Διαδικτύου, το καβαφικό «εν μέρει για να εξακριβώσω μια εποχή» έχει πάρει νέες διαστάσεις) και διαπίστωσα ότι αυτόν τον καιρό συμπληρώνονται σαράντα χρόνια από την κατασκευή και την κυκλοφορία των πρώτων compact disc.
Το άρθρο της (αγγλικής) Βικιπαίδειας αναφέρει ότι η τεχνολογία αναπτύχθηκε από κοινού από τη Philips και τη Sony και ότι ο πρώτος ψηφιακός οπτικός δίσκος κατασκευάστηκε τον Αύγουστο του 1982 και κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 1982 ως Digital Audio Compact Disc στην Ιαπωνία και την άνοιξη του 1983 στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Σύμφωνα με ένα άλλο άρθρο που βρήκα, το πρώτο σιντί κατασκευάστηκε σε εργοστάσιο της Φίλιπς στη Γερμανία και ήταν ο δίσκος The Visitors των Abba.
Άρα, αναλογα με το ποιο ορόσημο θα διαλέξουμε, τα 40 χρόνια έχουν μόλις συμπληρωθεί ή συμπληρώνονται αυτές τις μέρες, το πολύ σε ένα με ενάμιση μήνα. Βέβαια, θα περνούσαν χρόνια μέχρι η καινούργια εφεύρεση να διαδοθεί στο ευρύ κοινό και μέχρι ο όρος CD να γίνει λέξη καθημερινής σχεδόν χρήσης.
Θυμάμαι στα τέλη της δεκαετίας του 80, έναν φίλο που έκανε μεταπτυχιακά στην Αμερική, τον Θανάση, να μας εγκωμιάζει τα πλεονεκτήματα αυτής της νέας τεχνολογίας, την υπεροχή των σιντί απέναντι στους δίσκους βινυλίου, που «ακόμα κι αν τους ανοίξεις τρύπα, πάλι θα παίζουν, εκτός από εκείνο το σημείο».
Ε, η δεκαετία του 90 ήταν μάλλον η χρυσή εποχή των σιντί, τότε που ο νέος μορφότυπος καθιερώθηκε, με αποτέλεσμα όλες οι νέες κυκλοφορίες να γίνονται σε σιντί και επικουρικά μόνο σε βινύλιο, ενώ σταδιακά άρχισε να κυκλοφορεί σε σιντί το τεράστιο παλιό απόθεμα έργων που είχαν κυκλοφορήσει σε δίσκους βινυλίου. Κυκλοφόρησαν επίσης και σιντί δεδομένων, τα CD-ROM.
Με την περίπου ταυτόχρονη εκρηκτική διάδοση του διαδικτύου και την κατακόρυφη άνοδο των δυνατοτήτων μεταφοράς δεδομένων εμφανίστηκε, και πήρε ορμητική ανάπτυξη στην πρώτη δεκαετία του αιώνα, το φαινόμενο της ανταλλαγής αρχείων μουσικής (.mp3) από ψηφιακούς δίσκους -και φάνηκε η αχίλλειος πτέρνα της νέας τεχνολογίας, που ήταν η ευκολία αντιγραφής και ανταλλαγής.
Αλλά θα κάνω ένα διάλειμμα, διότι εδώ λεξιλογούμε.
Και λεξιλογώντας για το CD δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε στις πολλές προσπάθειες να βρεθεί και να καθιερωθεί ελληνική απόδοση του όρου, ενός όρου που επί πολλά χρόνια ακουγόταν και γραφόταν συχνότατα.
Προτάθηκαν πολλές αποδόσεις για το compact disk όμως καμία δεν βρήκε ευρεία αποδοχή και δεν καθιερώθηκε. Λέγοντας καθιέρωση δεν εννοώ να εκτοπίσει το αγγλικό ασυμμόρφωτο δάνειο, αλλά να συνυπάρξει μαζί του, όπως συνυπάρχει, ας πούμε, ο όρος «διαδίκτυο», που χρησιμοποίησα πιο πάνω, με τους όρους Ιντερνέτ/Ίντερνετ/Internet ή ο όρος «εκτυπωτής» με τον όρο πρίντερ/printer ή, για να μην πηγαίνουμε μακριά, ο όρος «ιστολόγιο» με τον όρο blog/μπλογκ.
Ίσως πιο κοντά στην καθιέρωση να έφτασαν ο όρος «συμπαγής δίσκος», που αποτελεί μεταφραστικό δάνειο και ο όρος «ψηφιακός δίσκος» Ακούστηκαν επίσης αποδόσεις όπως οπτικός δίσκος, δίσκος ακτίνας, ενώ σε ορισμένους, ελληνοκεντρικούς ας πούμε, κύκλους έπαιξε πολύ ο όρος «σύμπακτος δίσκος» ή «συμπακτωμένος δίσκος», διότι θεωρήθηκε ότι η αγγλική λέξη compact είναι δάνειο από την ελληνική λέξη «σύμπακτος» (η οποία παρεμπιπτόντως απαντά μόλις μία φορά στην αρχαία γραμματεία). Ακούστηκε επίσης και η απόδοση «σύμπυκνος».
Όμως, ίσως επειδή λαλούσαν πολλοί κοκόροι, καμιά απόδοση δεν έφτασε στην καθιέρωση, και όλος ο κόσμος έλεγε «σιντί» και έγραφε CD ή σπανιότερα σιντί. Το λεξικό του Μπαμπινιώτη έχει λήμμα «σιντί» και μόνο στον ορισμό προτείνει τον όρο «συμπαγής ψηφιακός δίσκος». Κάποιοι το κλίναμε κιόλας (του σιντιού, τα σιντιά) αλλά οι περισσότεροι το άφηναν άκλιτο. Σημειώνω ότι ενώ λέμε για «δίσκο», το σιντί είναι ουδέτερο.
Για να κάνω μια παρένθεση, θυμάμαι μια εκπομπή της σειράς «Ομιλείτε ελληνικά;» το 2007. Γινόταν συζήτηση για την απόδοση τεχνολογικών νεολογισμών στα ελληνικά, οπότε ένας από τους ηθοποιούς που συμμετείχαν στην εκπομπή θυμήθηκε ότι πριν από μερικά χρόνια είχαν εξετάσει στην εκπομπή την ελληνική απόδοση του όρου CD, compact disk και, είπε, είχε γίνει πολύ γόνιμη συζήτηση και είχαν βρει μια πολύ καλή ελληνική απόδοση, που όμως την είχε ξεχάσει!
Παρενέβη ο κ. Μπαμπινιώτης, που του θύμισε ότι η απόδοση στην οποία είχαν καταλήξει ήταν «συμπαγής ψηφιακός δίσκος» -όμως το γεγονός ότι ο συντελεστής της εκπομπής δεν θυμόταν τον καταπληκτικό ελληνικό όρο που είχαν βρει είναι θαρρώ πολύ εύγλωττο.
Όμως, με τη μεγάλη ανάπτυξη των δυνατοτήτων του διαδικτύου αλλά και της χωρητικότητας των σκληρών δίσκων, η χρησιμότητα του CD ως φορέα δεδομένων μειώθηκε πολύ. Tο 1990 ειχα αγοράσει επιτραπέζιο υπολογιστή με σκληρό δίσκο 44 ΜΒ, ενώ ένα CD δεδομένων χωράει 700 ΜΒ. Oι σημερινοί λάπτοπ έχουν σκληρό δίσκο 500 GB ή 1 ΤΒ, δηλαδή όσο χίλια σιντί.
Ταυτόχρονα, παλιότερα αγόραζες ένα πρόγραμμα σε ένα ή περισσότερα σιντιά, αλλά σήμερα το κατεβάζεις από το διαδίκτυο, αφού με τις σημερινές συνδέσεις το περιεχόμενο ενός σιντί κατεβαίνει σε λίγα λεπτά.
Κι έτσι, ενώ παλιότερα μια μονάδα ανάγνωσης σιντί ήταν απαραίτητο στοιχείο είτε στον επιτραπέζιο υπολογιστή είτε στο λάπτοπ, τα τωρινά λάπτοπ δεν έχουν μονάδα σιντί. Θυμάμαι, όταν άλλαξα λάπτοπ πριν απο μερικά χρόνια και πήρα μοντέλο χωρίς σιντί με ενόχλησε η έλλειψη και έσπευσα να αγοράσω εξωτερική μονάδα -την οποία, έκτοτε, έχω χρησιμοποιήσει μία μόνο φορά.
Επί δεκαετίες αγοραζα σιντί μουσικής (ή, αργότερα, έφτιαχνα δικά μου από μουσική που κατέβαζα) κι έχω γεμίσει ράφια και ράφια. Όμως τώρα, όταν θέλω να ακούσω μουσική συνήθως βάζω το Γιουτούμπ. Στο αυτοκίνητο, πάλι, είχα ένα παλιό μοντέλο που, να φανταστείτε, έπαιρνε όχι μόνο σιντί αλλά και κασέτες. Το κράτησα σχεδόν είκοσι χρόνια, αλλά όταν το άλλαξα, προ διετίας, το στερεοφωνικό σύστημα του καινούργιου αυτοκινήτου δεχόταν μόνο στικάκι USB. Έφτιαξα καναδυό στικάκια, που το καθένα έχει μέσα το περιεχόμενο πεντακοσίων σιντιών -θεωρητικά, μπορώ να κάνω τον γύρο του κόσμου χωρίς να προλάβω να τα ακούσω όλα.
Οπότε, τα τεσσαρακοστά γενέθλια βρίσκουν το σιντί σε φάση υποχώρησης. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι πωλήσεις σιντί στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2021 ήταν μόλις το 5% των πωλήσεων του έτους 2000, που ήταν το απόγειο. Στις μέρες μας, οι πωλήσεις είναι τόσες, όσες ήταν το 1986. Όπως λέει το άρθρο που ανέφερα παραπάνω, μετά την ανταλλαγή αρχείων mp3, η εμφάνιση των σμαρτόφωνων, η αναγέννηση του βινυλίου και οι υπηρεσίες στρίμιν έβαλαν το τελευταίο καρφί στο μικρό στρογγυλό φέρετρο των σιντί.
Βέβαια, επειδή υπάρχει εγκατεστημένο απόθεμα συσκευών, θα ήταν πρόωρο να κηρύξουμε νεκρό το σιντί και να πούμε ότι σε λίγα χρόνια η μόνη χρήση που θα απομείνει για τους μικρούς λαμπερούς δίσκους θα είναι να τα κρεμάμε στο μπαλκόνι για να διώχνουμε τα περιστέρια.
Αλλά η προσπάθεια να βρεθεί ελληνική απόδοση μάλλον πρέπει να κηρυχθεί μάταιη.
