Όσο περιμένεις να συμβεί
διηγήματα
Γιάννης Τσίρμπας
εκδόσεις Gutenberg
η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal
στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Οι λεπτές ισορροπίες του έρωτα • Fractal (fractalart.gr)
οι λεπτές ισορροπίες του έρωτα
Ο βιωμένος έρωτας, έτσι όπως ενσωματώνει συλλήβδην σε δύο λέξεις όλες τις ερωτικές εμπειρίες, πέρα από τις όποιες άλλες ιδιότητές του (άλλοτε ανακουφιστικές και αναζωογονητικές και άλλοτε τραυματικές) έχει και μια βασική ιδιότητα, μάλλον εγγενή και αναπόφευκτη: ανακυκλώνεται, είτε ως επανάληψη εμπειριών (με το ίδιο ή διαφορετικό πρόσωπο) είτε ως μνήμη που επανέρχεται με μια τάση (συνήθως ορμητική) να σαρώσει στο πέρασμά της όλη τη ζωή, σε μια αναδρομή που φτάνει μέχρι τα πρώτα σκιρτήματα και οδηγεί σε αντίστροφη χρονική ακολουθία ως τις πρόσφατες ερωτικές περιπέτειες. Σ’ αυτή τη θεματική στηρίζεται η πρόσφατη συλλογή διηγημάτων του Γιάννη Τσίρμπα, εννέα χρόνια μετά την πρώτη του εμφάνιση (Η Βικτώρια δεν υπάρχει, Νεφέλη, 2013), μέσα από δεκατρία διηγήματα, μικρά σε έκταση, περιεκτικά στη βασική ιδέα που τα διέπει όλα και τα συναθροίζει κάτω από τον κοινό τίτλο Όσο περιμένεις να συμβεί.
Ο τίτλος αυτός καθοδηγεί την ανάγνωση σε δύο (τουλάχιστον) εκδοχές νοηματικής προσέγγισης. Η πρώτη αφορά την αντίστροφη χρονική σειρά που ακολουθείται στα διηγήματα, καθώς οι ήρωες (ή πιθανόν ο ένας ήρωας στις εν δυνάμει λογοτεχνικές «μεταλλάξεις» του) εκκινούν από πρόσφατες ενήλικες ιστορίες για να καταλήξουν στις πιο πρώιμες, παιδικές και εφηβικές, όλες γύρω από την ίδια λίγο ως πολύ θεματική, του έρωτα που διαμορφώνει και καθορίζει, με την παρουσία του ή την απουσία του, τη ζωή σε όλες τις παραμέτρους της, είτε το παραδεχόμαστε είτε όχι. Η δεύτερη, εκτεινόμενη και αυτή σε όλα τα διηγήματα, εστιάζει στο σημείο εκείνο που καθορίζει την πορεία μιας σχέσης, τη σχεδόν ανεπαίσθητη στιγμή που η ισορροπία διαταράσσεται και πλέον όλα αιωρούνται ανάμεσα στην ολοκλήρωση και στην κατάργηση, στην επιτυχία ή στην ανεπανόρθωτη ήττα. Από αυτό το σημείο κι έπειτα αρχίζει η συνειδητοποίηση, από εκεί και η αναμονή γι’ αυτό που θα συμβεί. Λεπτές ισορροπίες άλλωστε χαρακτηρίζουν τις ερωτικές σχέσεις.
Μένω σε δύο διηγήματα που, κατά τη δική μου ανάγνωση, εμπεριέχουν τον συνδετικό ιστό που ενώνει όλα τα υπόλοιπα της συλλογής σε μια κοινή ιδέα. Το ένα είναι το «Για όποιον ξέρει», προτελευταίο στη σειρά. Σε πρώτο επίπεδο προβάλλεται ένα φαινομενικά άσχετο, ως προς τα ερωτικά, περιστατικό: σε έναν αγώνα μπάσκετ στο γήπεδο του Πανελλήνιου, ο αφηγητής, μόλις στην τετάρτη δημοτικού, αναγκάζεται μέσα από μια ατυχή συγκυρία να παρακολουθήσει τον αγώνα όχι συμμετέχοντας, όπως θα έπρεπε, αλλά από τον πάγκο και μάλιστα χωρίς το αθλητικό του σορτσάκι. Κι όμως, πίσω από αυτό αναφαίνεται η σύνδεση με τη σταδιακή ερωτική αφύπνιση μέσα από την εμμονική επανάληψη ενός ονείρου, για να ολοκληρωθεί η αρχική ιδέα με τον ευφυή τίτλο που συνωμοτικά επικοινωνεί με τον προσεκτικό αναγνώστη: ναι, για όποιον ξέρει, όχι μόνο τη συγκεκριμένη διαμόρφωση του χώρου του Πανελλήνιου, όπως επαναλαμβάνει ο αφηγητής, αλλά το πώς κάποια γεγονότα φαινομενικά ελάσσονος σημασίας αναδεικνύονται συχνά οδοδείκτες ερωτικής συμπεριφοράς.
Στο δεύτερο, «Μια τίμια συνθήκη ειρήνης», ο αφηγητής σε μέση ηλικία και με ήδη «τακτοποιημένη» οικογενειακή ζωή, εξομολογείται την ενοχική του «δραπέτευση» σε μια μνήμη που επανέρχεται συχνά προκαλώντας του όχι την αναμενόμενη νοσταλγία αλλά μια αδιόρατη παλαιά θλίψη για κάτι που τότε, πριν είκοσι χρόνια, δεν είχε ακόμη συντελεστεί, άφηνε ωστόσο ήδη τα σημάδια του. Κι αλήθεια, σε όλα τα υπόλοιπα διηγήματα του βιβλίου, τέτοιες στιγμές αναδύονται πίσω από την επιφανειακή πλοκή, αυτές αποτελώντας στην ουσία τη θεματική τους.
Δεν θέλω να προχωρήσω σε μια συνεκτίμηση των δύο βιβλίων του Τσίρμπα, ούτε να καταλήξω σε μια εκτίμηση για την μέχρι τώρα συγγραφική του πορεία. Κι αυτό γιατί πιστεύω πως πρόκειται για μια γραφή που ακόμη εξελίσσεται ψάχνοντας μια μορφή, ένα ύφος που θα την καθιστά πλέον αναγνωρίσιμη. Ωστόσο, δεν παύει να είναι μια γραφή που κατορθώνει να μεταφέρει στον αναγνώστη, με άμεσες ή κυρίως με υποδόριες και έμμεσες αναφορές, την αίσθηση αυτής της λεπτής, πολύ λεπτής, ισορροπίας της ερωτικής διαδρομής, είτε νιώθεις την αιώρηση στο κενό είτε όχι.
Διώνη Δημητριάδου
Απόσπασμα
Διψάει και φεύγει να φέρει νερό και για τους δυο μας. Μένω μόνος και χαζεύω τους γλάρους που μας ακολουθούν και βουτάνε πότε πότε στα απόνερα που αφήνει το πλοίο. Αυτή ακριβώς είναι η στιγμή της θλίψης τόσα χρόνια πριν. Και μια επόμενη, που είδα με την άκρη του ματιού μου τη σκιά της πίσω μου, να ξεπροβάλλει από τις σκάλες. Μια σκιά φτιαγμένη από ένα φουστάνι, κορδόνια από φοιτητική τσάντα που ανεμίζουν και μια κοτσίδα. Με αγκαλιάζει από πίσω, με φιλάει στο μάγουλο και μου δίνει ένα μπουκάλι νερό. Εκείνη σύντομα θα έφευγε οριστικά έναν ωκεανό μακρύτερα, αλλά δεν το ξέραμε ακόμη.(«Μια τίμια συνθήκη ειρήνης», σσ.24-25).
