Όπως θα θυμούνται οι τακτικοί αναγνώστες, το ιστολόγιο έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό να παρουσιάζει τις 24 περιπέτειες που συνδημιούργησαν ο Ρενέ Γκοσινί και ο Αλμπέρ Ουντερζό, αφού πιστεύω, έστω και με μια δόση υπερβολής, ότι οι 24 αυτοι τόμοι του Αστερίξ είναι μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Γαλλίας στον παγκόσμιο πολιτισμό μεταπολεμικά. Η αλήθεια είναι πως ο ρυθμός της παρουσίασης έχει αραιώσει πολύ.
Η περιπέτεια που θα παρουσιάσω σήμερα είναι η 21η από τις 24, δηλαδή έχουμε πια μπει στην τελική ευθεία.
Ξεκινήσαμε τον Οκτώβριο του 2014, με μια παρουσίαση της περιπέτειας Αστερίξ στους Βρετανούς και μετά με μια γενική παρουσίαση των πρωταγωνιστών του κόμικς. Τον Δεκέμβριο είχαμε τη δεύτερη περιπέτεια, την Κατοικία των θεών, τον Φλεβάρη 2015 είδαμε τον Μάγο (ή Μάντη) ενώ στα τέλη Απριλίου παρουσίασα τον «Αστερίξ στη χώρα των Ελβετών». Τέλη Ιουνίου 2015 παρουσιάστηκε Ο αγώνας των αρχηγών, η πέμπτη περιπέτεια της σειράς. O κύκλος συνεχίστηκε στα μέσα Οκτωβρίου με τον Αστερίξ στην Κορσική και η τελευταία δημοσίευση για το 2015 ήταν την παραμονή των Χριστουγέννων με τον Αστερίξ Λεγεωνάριο. Το 2016 ξεκίνησε με την περιπέτεια Οβελίξ και σία τον Φλεβάρη, ενώ τον Απρίλιο ανέβασα το Δώρο του Καίσαρα. Ξαναπιάσαμε το νήμα τον Οκτώβριο με την Ασπίδα της Αρβέρνης. ενώ τον Δεκέμβριο ακολούθησε το Χρυσό δρεπάνι. Πρώτη περιπέτεια του 2017, τον Φλεβάρη, ήταν το Μεγάλο ταξίδι, που συμπλήρωσε την πρώτη δωδεκάδα. Στη δεύτερη δωδεκάδα μπήκαμε τον Απρίλιο, με την περιπέτεια «Ο Αστερίξ και η Κλεοπάτρα». Μετά αραίωσαν οι ρυθμοί. Τον Αύγουστο του 2017 παρουσιάστηκε η περιπέτεια «Ο Αστερίξ και οι Γότθοι» ενώ τον Δεκέμβριο είχαμε ένα εμβόλιμο άρθρο, αφού παρουσιάσαμε την καινούργια (χωρίς Γκοσινί αλλά και χωρίς Ουντερζό) περιπέτεια «Ο Αστερίξ στην Ιταλία» που είχε πρόσφατα κυκλοφορήσει στα γαλλικά. Το 2018 μία μόνο περιπέτεια παρουσιάσαμε, τον Απρίλιο, τον Αστερίξ στην Ισπανία . Μια ακόμα περιπέτεια παρουσιάσαμε τον Μάιο του 2019, τον Γύρο της Γαλατίας, ενώ τον Νοέμβριο είχαμε ένα εμβολιμο άρθρο, όπου παρουσιάσαμε μια ακόμα καινούργια περιπέτεια, της νέας περιόδου, Ο Αστερίξ και η αδρεναλίνη. Μία περιπέτεια ακόμα παρουσιάσαμε τον Μάρτιο του 2020, τον Αστερίξ Μονομάχο, ενώ πέρυσι, το 2021, την εποχή των Ολυμπιακών αγώνων του Τόκιο, τον Αστερίξ στους Ολυμπιακούς αγώνες. Πέρυσι επίσης είδαμε μια από τις νέες περιπέτειες του Αστερίξ, Ο Αστερίξ και ο γρύπας, ενώ το 2021 έκλεισε, στις αρχές Δεκεμβρίου, με τον Αστερίξ και τη χύτρα. Φέτος τον Φλεβάρη παρουσιάσαμε την περιπέτεια Ο Αστερίξ και οι Νορμανδοί.
Ετσι, απομένουν μόλις 3 αστεριξοπεριπέτειες που δεν έχουν ακόμα παρουσιαστεί: Η διχόνοια, Οι δάφνες του Καίσαρα και ο Αστερίξ και οι Βέλγοι. Τις έχω σκαναρισμένες και τις τρεις, άρα το βραδύ στάδιο της διαδικασίας είναι να βρω όρεξη και καιρό να γράψω το άρθρο.
Θυμίζω ότι οι περιπέτειες του Αστερίξ κυκλοφόρησαν σε αυτοτελείς τόμους στα ελληνικά πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1970 από τις εκδόσεις Ψαρόπουλου (σε μετάφραση αρχικά του Κώστα Ταχτσή και μετά του Αργύρη Χιόνη) ενώ αργότερα κυκλοφόρησαν σε νέα μετάφραση (της Ειρήνης Μαραντέι) από τις εκδόσεις Μαμούθ, που είναι και η έκδοση που βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο εμπόριο. (Κατά θλιβερή σύμπτωση, πριν από λίγες μέρες πέθανε ο Πάνος Κουτρουλάρης, εκδότης του Μαμούθ).
Λέω «σε αυτοτελείς τόμους» διότι περιπέτειες του Αστερίξ σε συνέχειες είχαν δημοσιευτεί στα τέλη της δεκαετίας του 1960 στο περιοδικό «Αστερίξ».
Τη σημερινή περιπέτεια την ανέβασα εδώ απ’ όπου μπορείτε να τη διαβάσετε ονλάιν ή να την κατεβάσετε.
Ο Αστερίξ ο Γαλάτης είναι μια ξεχωριστή περιπέτεια, αφού είναι η πρώτη περιπέτεια του Αστερίξ που είδε το φως!
Δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό Pilote από τις 29 Οκτωβρίου 1959 (μου ρίχνει 4 μέρες ηλικία!) έως τον Ιούλιο του 1960 και μόλις το 1961 εκδόθηκε σε τόμο. Η (νέα τότε) περιπέτεια είχε μεγάλη επιτυχία αφού, πριν κυκλοφορήσει σε τόμο, διασκευάστηκε για το ραδιόφωνο.
Ο γαλλικός τίτλος είναι Astérix le Gaulois.
Μια και είναι η πρώτη πρώτη περιπέτεια της σειράς, ορισμένα πρόσωπα του γαλατικού χωριού με δευτεραγωνιστικό ρόλο δεν εμφανίζονται (όπως ο ιχθυοπώλης, ενώ ο σιδεράς εμφανίζεται μεν αλλά χωρίς το παρουσιαστικό και τις τυποποιημένες ιδιότητες που έχει στις μεταγενέστερες περιπέτειες). Ωστόσο, οι βασικοί πρωταγωνιστές (Αστερίξ, Οβελίξ, Πανοραμίξ, Μοναρχίξ, Κακοφωνίξ) είναι εδώ.
Λείπει επίσης, και μάλλον αυτή είναι η σημαντικότερη απουσία, ο σκύλος του Οβελίξ, ο Ιντεφίξ.
Να διηγηθώ την περιπέτεια με δυο λόγια.
Καθώς είναι η πρώτη περιπέτεια, γίνεται μια εισαγωγή όπου μαθαίνουμε για την Γαλατία που κατακτήθηκε απο τους Ρωμαίους -Όλη; Όχι όλη- και το ανυπόταχτο χωριό που είναι περιτριγυρισμένο από ρωμαϊκά οχυρά. Μαθαίνουμε επίσης ότι οι Γαλάτες οφείλουν τη δύναμή τους στο μαγικό φίλτρο (ζωμό για τους νεότερους) του δρυίδη Πανοραμίξ, ότι η συνταγή είναι μυστική και ότι ο Οβελίξ δεν επιτρέπεται να πιει επειδή μικρός είχε πέσει στη μαρμίτα κι έτσι η επίδρασή του είναι μόνιμη.
Ο εκατόνταρχος λοιπόν του οχυρού Πετιμπόνουμ θέλει να μάθει το μυστικό της δύναμης των Γαλατών. Αναθέτει σ’ έναν λεγεωνάριο να ντυθεί γαλατικά (και με ψεύτικο μουστάκι) και να υποδυθεί τον αιχμάλωτο Γαλάτη και βάζει ένα περίπολο να τον μεταφέρει αλυσοδεμένον μέσα από το δάσος. Όπως ήταν επόμενο, ο Αστεριξ και ο Οβελίξ τους βλέπουν, ξυλοφορτώνουν τους Ρωμαίους και απελευθερώνουν τον «αιχμάλωτο». Ο κατάσκοπος μαθαίνει ότι έχουν ένα μαγικό φίλτρο και ζητάει από τον δρυίδη να του δώσει να πιει για να μπορέσει να γυρίσει με ασφάλεια στο σπίτι του. Ο δρυίδης αρχικά αρνείται αλλά κάμπτεται από τα παρακάλια των άλλων Γαλατών. Λίγο αργότερα τον ξεσκεπάζουν, αλλά αφου έχει πιει το φίλτρο είναι εύκολο να ξεφύγει και να γυρίσει θριαμβευτής στο ρωμαϊκό στρατόπεδο.
Εκεί λέει το μυστικό στον εκατόνταρχο. Η επήρεια του φίλτρου βέβαια περνάει, αλλά ο εκατόνταρχος τώρα στέλνει λεγεωνάριους να πιάσουν τον δρυίδη που έχει βγει για βότανα στο δάσος. Τον πιάνουν και τον μεταφέρουν στο στρατόπεδο, αλλά κανένα βασανιστήριο και καμιά υπόσχεση δεν μπορεί να λυγίσει την άρνηση του Πανοραμίξ να μιλήσει. Όταν στο χωριό γίνεται αντιληπτό ότι λείπει ο δρυίδης, και ανακαλύπτουν οτι τον έχουν πιάσει οι Ρωμαίοι, ο Αστερίξ μπαίνει κρυφά στο Πετιμπόνουμ, ακούει τον εκατόνταρχο και τον υπαρχηγό του να σχεδιάζουν να γίνουν Καίσαρες στη θέση του Καίσαρα χάρη στο μαγικό φίλτρο και μετά ουσιαστικά παραδίδεται, και μαζί με τον Πανοραμίξ αρχίζουν να κάνουν πολύ αστεία καψόνια στον εκατόνταρχο, εκμεταλλευόμενοι τη λαχτάρα του για το φίλτρο και την υπερφυσική του δύναμη.
Φτιάχνουν ένα φίλτρο και το δίνουν στους Ρωμαίους, αλλά αντί να τους χαρίσει υπερφυσική δύναμη προκαλεί ακατάσχετη τριχοφυΐα -δεν προλαβαίνουν να ξυρίζονται και να κουρεύονται. Ύστερα φτιάχνουν ένα αντίδοτο που είναι σκέτη σούπα (διότι η επίδραση του πρώτου φίλτρου επρόκειτο να περάσει) ενώ ο Πανοραμίξ φτιάχνει κρυφά και λίγο πραγματικό μαγικό φίλτρο και το δίνει στον Αστερίξ. Ο Αστερίξ ξυλοφορτώνει τους Ρωμαίους και ετοιμάζονται να φύγουν από το στρατόπεδο, όταν βλέπουν ότι από μακριά έρχονται αμέτρητα ρωμαϊκά στρατεύματα. Είναι ο Ιούλιος Καίσαρας αυτοπροσώπως, που έχει έρθει να δει τι γίνεται με τους ανυπόταχτους Γαλάτες. Όταν μαθαίνει ότι ο εκατόνταρχος σχεδίαζε να τον ανατρέψει, τον στέλνει στην κάτω Μογγολία να καταστείλει μια εξέγερση βαρβάρων και σε ένδειξη ευγνωμοσύνης αφήνει ελεύθερους τους Γαλάτες. Επιστρέφουν στο χωριό και η περιπέτεια στέφεται με τσιμπούσι.
Καθώς είναι η πρώτη περιπέτεια, πολλά πράγματα είναι ακαταστάλαχτα. Οι μορφές των ηρώων δεν έχουν τυποποιηθεί σκιτσογραφικά, ενώ ο Οβελίξ πρακτικά απουσιάζει από τη δράση, αφού σύντροφος του Αστερίξ είναι ο Πανοραμίξ.
Και η εικόνα του Καίσαρα είναι ακαταστάλαχτη, αφού η μορφή που εμφανίζεται στην πρώτη σελίδα δεν έχει καμιά σχέση με αυτήν που βλέπουμε στο τέλος, που είναι αυτή που θα δούμε και στις επόμενες περιπέτειες.
Στην αρχή, βλέπουμε τον Βερσεζεντόριξ, τον ηττημένο Γαλάτη αρχηγό, να ρίχνει τα όπλα του στα πόδια του Καίσαρα (και τον Ιούλιο να φωνάζει από πόνο).
Από την άλλη, τα λογοπαίγνια είναι πανταχού παρόντα. Για παράδειγμα, το στρατόπεδο Πετιμπόνουμ, Petibonum, είναι λογοπαίγνιο με τη φράση petit bonhomme = ανθρωπάκος, ενώ ο εκατόνταρχος λέγεται Caius Bonus, απο το μπόνους. Κάιους Πόνους τον αποδίδει ο Χιόνης, Κάιους Δώρους η Μαραντέι.
Ήδη στην πρώτη σελίδα υπάρχει κι ένα ωραίο λογοπαίγνιο με γαλλική φράση.
O Aστερίξ στο δάσος έχει μόλις ξυλοφορτώσει ένα ρωμαϊκό περίπολο. Vae victis! αναφωνεί ο ένας. «Τι θα πει αυτό;» τον ρωτάει ένας άλλος. Και ο αφηγητής σχολιάζει στο καρεδάκι πάνω αριστερά: Les Romains y perdent leur latin. Aυτό είναι έκφραση, που σημαίνει «τα έχουν χαμένα, έχασαν τον μπούσουλα», αλλά μπορεί να μεταφραστεί και κατά λέξη -ξέχασαν τα λατινικά (τους). Έτσι το αποδίδουν άλλωστε και οι δυο ελληνικές μεταφράσεις.
O Ρωμαίος λεγεωνάριος που πηγαίνει κατάσκοπος μεταμφιεσμένος σε Γαλάτη λέγεται Caligula Minus, που ο Χιόνης το αποδίδει Καλιγούλας Σπόρους, ενώ η Μαραντέι τον λέει Καλιγούλα Μπόμπιρους.
Όταν ο Ρωμαίος δέκαρχος δίνει αναφορά στον εκατόνταρχο ότι αποστολή εξετελέσθη, συναντάμε για πρώτη φορά μια παράφραση της γνωστής φράσης του Καίσαρα που στο μέλλον θα χρησιμοποιηθεί και σε πολλές άλλες περιπέτειες της σειράς:
Οι Γαλάτες ήρθαν, είδαν και πήραν μαζί τους τον Καλιγούλα Σπόρους.
Δυο καρέ πιο μετά έχουμε κι άλλη λατινικούρα, το Alea jacta est.
Kαι σε ένα άλλο σημείο, όταν πια ο Αστερίξ έχει παραδοθεί στους Ρωμαίους, οι οποιοι τον έχουν αλυσοδέσει και τον κρατάνε μαζί με τον Δρυίδη Πανοραμίξ, ο εκατόνταρχος τους απειλεί. Λέει στον Δρυίδη: ελπίζω ότι αύριο ο φιλαράκος σου θα είναι πιο ομιλητικός, plus loquace στα γαλλικά. Και φεύγει με πολύ τουπέ, προφέροντας μιαν άλλη παροιμιακή λατινική φράση:
Aut Caesar aut nihil, δηλαδή Ή Καίσαρας ή τίποτα. Μπαίνει υποσημείωση με αστερίσκο: Αυτά ειναι λατινικά.
Ο Αστερίξ, που έχει αποφασίσει ότι θα «σπάσει» στα βασανιστήρια και θα ομολογήσει τα πάντα, παραπλανώντας τους, λέει Je vais loquacer comme on n’a jamais loquacé, κάτι που είναι λάθος στα γαλλικά διότι ενώ υπάρχει το λόγιο επίθετο loquace δεν υπάρχει το αντίστοιχο ρήμα loquacer, οπότε μπαίνει άλλος αστερίσκος: Αυτά δεν είναι γαλλικά.
Ο Χιόνης το αποδίδει: Θα ομιλητικίσω όπως δεν ομιληκίτισα ποτέ, παρόμοια και η Μαραντέι.
Ακολουθουν πολύ αστεία επεισόδια με τους δυο Γαλάτες να κοροϊδεύουν τον εκατόνταρχο. Για παράδειγμα, του λένε ότι για να φτιάξουν το μαγικό ποτό χρειάζονται φράουλες -χειμωνιάτικα. Στέλνει αυτός τους λεγεωνάριους παντού και τελικά ο πιο καπάτσος απ’ όλους καταφέρνει να βρει λίγες φράουλες από έναν Έλληνα έμπορο, φυσικά χρυσοπληρώνοντάς τις. Και όταν τους τις πηγαίνει:
Kι ενώ ο εκατόνταρχος κοντεύει να πάθει αποπληξία, του λένε «Εντάξει, θα σου το φτιάξουμε το φίλτρο, αλλά χωρίς φράουλες δεν θα είναι τόσο νόστιμο»! Εδώ υπάρχει και πιθανώς και λογοπαίγνιο, διότι aller aux fraises σημαίνει κατά λέξη «πάω για φράουλες» αλλά επίσης «πάω για ερωτικό ραντεβού».
Βέβαια, το φίλτρο που φτιάχνουν είναι αυτό που προκαλεί τριχοφυΐα. Και όταν ο εκατόνταρχος πηγαίνει να παρακαλέσει για αντίδοτο έχουμε ομοβροντία από λογοπαίγνια με παροιμιακές εκφράσεις με μαλλιά και τρίχες, σχεδόν μια σελίδα, που και στην ελληνική μετάφραση μεταφέρονται σε αντίστοιχες (ή όχι, δεν έχει σημασία) εκφράσεις και βγάζουν πολύ γέλιο. Δείγμα (στην έκδοση του Μαμούθ):
Και στο τέλος, ο τελευταίος υπαινιγμός σε λόγια φράση, όταν ο εκατόνταρχος βρίσκει έναν μανδύα αφημένο πάνω στην πολυθρόνα του:
— Ποιος αφήνει τα ρούχα του στη σκηνή μου;
— Δώσε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι! (η ελληνική απόδοση και στις δύο μεταφράσεις -η γαλλική φράση κατά λέξη είναι «θες να δώσεις στον Καίσαρα αυτό που μου ανήκει;»)
Κι αν προσέξετε καλά τη σκηνή του συμποσίου που κλείνει την περιπέτεια (δεν τη βάζω εδώ) θα δείτε κατι ασυνήθιστο.
Θα μπορούσα να το βάλω κουίζ, αλλά ας το φανερώσω: ο Κακοφωνίξ παίρνει μέρος κανονικά στο τραπέζι και μάλιστα τραγουδάει κιόλας, χωρίς αυτό να σχολιάζεται (Προηγουμένως στην ιστορία, έχει μια ή δυο φορές πει ότι θα τραγουδήσει, και όλοι φεύγουν μόλις τον ακούνε, αλλά χωρίς να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε αυτό).
Είπαμε, είναι η πρώτη πρώτη ιστορία και οι χαρακτήρες είναι ακόμα ατυποποίητοι -με αθλητική ορολογία, δεν έχουν βρει ακόμα εντελώς τα πατήματά τους. Αλλά όταν τα βρήκαν, έκαναν πράματα και θάματα!
