Αχιλλέας Κατσαρός, Ζαριά στο πιθάρι, εκδ. Θράκα, Λάρισα 2022.
Η έκτη ποιητική σύνθεση του Αχιλλέα Κατσαρού, με τον χαρακτηριστικό τίτλο Ζαριά στο πιθάρι (Θράκα 2022), αποτελεί έναν σημαντικό σταθμό στην ποιητική του πορεία. Μια πορεία που ξεκινά με μια ποίηση μάλλον εσωστρεφή και εν πολλοίς αυτοβιογραφική (Ιχνηλάτες ανέμων 2013, Χειρουργική των έσω ουρανών 2014), για να στραφεί σταδιακά και στα προβλήματα και στις πληγές του «έξω κόσμου». Η ποιητική του σύνθεση αποτελείται από τέσσερις ενότητες (Α, Β, Γ, Δ). Σε σημείωσή του, ο ποιητής αναφέρει ότι κάθε ενότητα αντιστοιχεί σε μια από τις ακόλουθες πόλεις: Α – Deadhorse (Αλάσκα). Β – Ιερουσαλήμ, Γ – Λίμα (Περού) και Δ – Ηράκλειο (Κρήτη). Τέσσερα τοπόσημα-σύμβολα, τα οποία στις προεκτάσεις τους ορίζουν έναν νοητό σταυρό, σύμβολο μιας σταυρωμένης ανθρωπότητας.
Μια ποίηση σταθερά πεζοφανής, όπως και στις προηγούμενες ποιητικές του προσπάθειες. Αφήγηση στέρεη στη δωρική της λιτότητα. Κατάφορτη, ωστόσο, από οδυνηρές μνήμες –νύξεις του απώτερου και του πρόσφατου παρελθόντος της ανθρωπότητας, καθώς κι από δυσοίωνους χρησμούς για το μέλλον της:
Κι άρχισαν οι μαύρες φωνές να ουρλιάζουν
Μέσα από τους φούρνους
Τι θα πεις για το κρανίο μας
Τυφλέ ποιητή
Εσύ που ξεγεννάς τους αδάμαστους αιώνες (Ιερουσαλήμ, σ. 20)
Ο ποιητής παρακολουθεί άγρυπνα τις αντιφάσεις και τον παραλογισμό της εποχής μας και, πικραμένος περισσότερο, παρά οργισμένος, σημειώνει:
Ο λόγος οσφραίνεται τη σάρκα
Μυρίζει πτωμαΐνη η εποχή του θάμβους.
Το χιόνι παύει την πτώση του
Αρχίζει η πτώση του ανθρώπου (Γ σ. 25)
Οι αναφορές του στο μέλλον του ανθρώπου προσφέρουν στην ποίησή του κάτι από τη δύναμη και τη γοητεία των προφητικών-αποκαλυπτικών κειμένων:
Όλες οι μετα-δημοκρατίες
Θα επιζήσουν ως αστυνομίες σκέψης
Με ποια γλώσσα θα μιλήσεις στο μέλλον;
Ποια σήμαντρα και ποια συναξάρια θα σε σώσουν;
Η ποίηση του Αχιλλέα Κατσαρού βασίζεται κυρίως στην ανατροπή της γλώσσας, στην πολυσημία των λέξεων, στη διακειμενικότητα, στον δυναμισμό των συμβόλων. Στοιχεία που προσδίδουν στον ποιητικό του λόγο μια γοητευτική αοριστία και διαμορφώνουν ένα κλίμα «ανοικείωσης», δύσκολα προσπελάσιμο για τον αναγνώστη. Είναι μια ποίηση κρυπτική, η οποία μιλά με συνυποδηλώσεις και οδηγεί τον αναγνώστη, μετά από τον αιφνιδιασμό της πρώτης ανάγνωσης, σε μια γοητευτική πνευματική περιπέτεια, με όλο τον κίνδυνο της αστοχίας (εκ μέρους του αναγνώστη πάντοτε, με την έννοια ότι επιδέχεται πολλές και ποικίλες ερμηνείες ο λόγος του Κατσαρού) που κρύβει μια τέτοια προσληπτική προσπάθεια. Ο ίδιος ο ποιητής δίνει το ποιητικό του στίγμα:
Δεν ανήκω σε καμιά καθαρή ποίηση
Είμαι βρώμικος
Το αίμα μου είναι βρώμικο. (Δ, σ.37)
Ποιητικός λόγος αντιλυρικός στην επιφάνειά του. Καθώς ορίζεται απ’ την επιγραμματικότητα και τον ρητό χαρακτήρα των αποφθεγμάτων, φαντάζει αιχμηρός και καταγγελτικός. Σε μια δεύτερη και τρίτη ανάγνωση, ωστόσο, ακούς στο υπόστρωμά του ήχους που γέρνουν προς την πίκρα και το παράπονο, το «μινύρισμα ενός πτηνού χειμαζόμενου».
Ο ποιητής, λοιπόν, μοναχικό αηδόνι και η «σταυρωμένη ανθρωπότητα». Τι να τραγουδήσει μπροστά στον παραλογισμό, στις καταστροφές και στους χαλασμούς του καιρού μας; Δεν του μένει τίποτε άλλο παρά να δείξει τους τύπους των ήλων. Ωστόσο, μη μου πείτε ότι δεν είναι τραγική, έστω, σύμπτωση το γεγονός ότι τον Ιανουάριο του 2022 που εκδίδεται η Ζαριά στο πιθάρι ο αναγνώστης διαβάζει τους στίχους
Τα μάτια μου κιβώτια
Βλέπουν τον πόλεμο να καλπάζει (Γ, σ. 25)
και δυο μήνες αργότερα ο ίδιος αναγνώστης, τηλεθεατής τώρα, μετρά τα κουφάρια των ονομαστών πόλεων της άμοιρης Ουκρανίας. Ποιος είπε πως η ποίηση έπαψε να είναι προφητική;
⸙⸙⸙
[Ο Θεόδωρος Γ. Γόγολος είναι δοκιμιογράφος, φιλόλογος και κριτικός. Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: Χριστόφορος Κατσαδιώτης. Δείτε τα περιεχόμενα του έκτου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
