Από προχτές, αναπάντεχα, χύνεται ποτάμι αίμα στο Ισραήλ και στη Γάζα, καθώς η Χαμάς κατάφερε ένα χτύπημα μεγάλης κλίμακας μέσα στο Ισραήλ, με απαγωγές και θανατώσεις στρατιωτών και αμάχων σε ισραηλινές πόλεις, πιάνοντας στον ύπνο την ακροδεξιά κυβέρνηση του Νετανιάχου και τις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες, ο δε ισραηλινός στρατός απάντησε αναλόγως στη Γάζα. Είδαμε φρικτές εικόνες, Ισραηλινούς αμάχους, άντρες και γυναίκες, να βασανίζονται και να λιντσάρονται από Παλαιστινίους, εικόνες που τις πρόβαλαν, σχεδιασμένα εικάζω, οι ίδιοι οι δράστες αυτών των φρικαλεοτήτων.
Κάποιος φίλος στο Φέισμπουκ θυμήθηκε κάτι που έχει γράψει ο Άμος Οζ, που κι εγώ το έχω σκεφτεί αρκετές φορές: «Mετά από όλους τους αγώνες μου για την ειρήνη, καταλήγω στα γεράματα να είμαι απαισιόδοξος ή αυτοί θα μας πετάξουν στη θάλασσα ή εμείς. Και είναι ολοκληρωτική ήττα». Τραγική ειρωνεία, ότι πολλά θύματα από τις επιθέσεις της Χαμάς ήταν άμαχοι, συχνά ξένοι, που έπαιρναν μέρος σε ένα φεστιβάλ για την ειρήνη, στην έρημο Νεγκέβ κοντά στη Γάζα.
Tέλος πάντων, έστω ως αφορμή για συζήτηση, κάθισα και μετέφρασα πρόχειρα ένα άρθρο του Peter Beaumont στη Γκάρντιαν, που προσπαθεί να διακρίνει τους λόγους της επίθεσης της Χαμάς. Η μετάφραση είναι πρόχειρη, ξαναλέω, οπότε κάθε διόρθωση δεκτή.
Η επίθεση στο Ισραήλ είναι η προσπάθεια της Χαμάς να επιβάλει την παρουσία της στην ευρύτερη διπλωματία για το Μεσανατολικό
Δύο είναι τα βασικά ερωτήματα που ανακύπτουν μετά την αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ: τι σκόπευε να πετύχει η επίθεση και γιατί έγινε τώρα;
Ενώ ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπένιαμιν Νετανιάχου ανακοίνψσε ότι το Ισραήλ βρισκόταν σε πόλεμο με τη Χαμάς και τις άλλες οργανώσεις στη Γάζα, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τι δεν περιλάμβαναν οι στρατιωτικοί στόχοι της Χαμάς. Η Χαμάς διεξάγει κατά περιόδους μάχες για πολιτικούς λόγους, για να αυξήσει τη στήριξή της στη Γάζα και αλλού και να εξασφαλίσει ότι παραμένει σημαντικός παράγοντας.
Η στρατιωτική ηγεσία της Χαμάς έχει επίγνωση των δυνατοτήτων της. Το να κυριεύσει εδάφη μέσα στο Ισραήλ και να τα κρατήσει είναι κάτι που ξεπερνάει κατά πολύ τις δυνάμεις της. Όπως δείχνει καθαρά η απαγωγή και θανάτωση Ισραηλινών αμάχων, ήταν μια επιχείρηση που είχε στόχο αφενός να τρομοκρατήσει και αφετέρου να έχει όσο το δυνατόν ευρύτερο διεθνές ακροατήριο.
Και ενώ τα άμεσα αίτια της ισραηλοπαλαιστινιακής βίας είναι πάντοτε επείγοντα και σοβαρά, μεταξύ άλλων οι δεκαετίες κατοχής, αυτό που φαίνεται κομβικό για τη χρονική στιγμή της επίθεσης αυτής είναι το ευρύτερο πλαίσιο στην περιοχή, μεταξύ άλλων η συνεχιζόμενη διαδικασία εξομάλυνσης σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας, με μεσολάβηση των Ηνωμένων Πολιτειών, μια διαδικασία που έχει επιταχυνθεί πρόσφατα.
Και ενώ συνεχίζεται η αδυναμία της Παλαιστινιακής Αρχής του Μαχμούντ Αμπάς στη Ραμάλα, η οποία έχει πάψει να αποτελεί αξιόλογο παράγοντα, οι προσπάθειες της Ουάσινγκτον, πρώτα με τον πρόεδρο Τραμπ (με τις συμφωνίες ειρήνης του Αβραάμ) και πιο πρόσφατα με τον Τζο Μπάιντεν, να ανατεθούν υπεργολασβικά μεγάλα τμήματα της ειρηνευτικής διαδικασίας στη Μέση ανατολή σε παράπλευρες συμφωνίες με τα βασίλεια του Κόλπου, ήταν πάντοτε απρόβλεπτες.
Ενώ οι ΗΠΑ και η Σαουδική Αραβία έχουν από μακρού κατανοήσει ότι κάθε πρόοδος στη διαδικασία ομαλοποίησης έχει ως προϋπόθεση την πρόοδο προς μια λύση δύο κρατών, υπήρχαν πάντοτε δυο μεγάλα εμπόδια: μια ακροδεξιά ισραηλινή κυβέρνηση την οποία πολλοί θεωρούν ανίκανη να κάνει συμβιβασμό, και το κίνημα της Χαμάς στη Γάζα που βρίσκεται εκτός των συνομιλιών και που αναμένεται να προσπαθήσει να τις εκτροχιάσει.
Παρόλο που από παλιά υπήρχαν παράγοντες στην ισραηλινή πολιτική, με προεξάρχοντα ανάμεσά τους τον Νετανιάχου, που πίεσαν για μια ειρηνευτική διαδικασία που θα αντιμετωπίζει το παλαιστιναικό ζήτημα ως ένα παράρτημα της ευρύτερης διαδικασίας, με την ελπίδα να παρουσιαστεί αυτή η ειρήνη στους Παλαιστινίους ως τετελεσμένο γεγονός, η Χαμάς ανέκαθεν είχε σαφή επίγνωση τι σήμαινε για την ίδια αυτή η προσέγγιση.
Έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι και πριν από μερικούς μήνες, η περίπλοκη και συχνά δύσκολη σχέση μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Χαμάς παρουσίασε σημάδια αναθέρμανσης, καθώς αντιπροσωπεία της Χαμάς επισκέφτηκε το Ριάντ για πρώτη φορά μέσα σε εφτά χρόνια. Αυτό, σε συνδυασμό με τη στροφή του Ριάντ προς την Κίνα και σε βελτίωση των σχέσεων με τον Μπασάρ αλ-Άσαντ της Συρίας, κάτι που θεωρήθηκε ότι δίνει στη Χαμάς μια ευκαιρία.
Η λεπτομερής ανάλυση του πώς σκέφτηκε η Χαμάς πριν εξαπολύσει αυτή την επίθεση θα είναι κατά πάσα πιθανότητα χρονοβόρα διαδικασία, μεταξύ άλλων επειδή το Ισραήλ, που για ευνόητους λόγους είναι η χώρα που έχει την πιο ακριβή εικόνα, αιφνιδιάστηκε από αυτές τις εξελίξεις.
Η πραγματικότητα είναι ότι, ενώ η Χαμάς παρουσίασε την επίθεση ως απάντηση στις ισραηλινές επιδρομές γύρω από το τζαμί αλ-Ακσά στην Ιερουσαλήμ, επέλεξε να πυροδοτήσει αυτή τη σύρραξη -στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και με τον συγκεκριμένο τρόπο- σαν ένα μέσο για να επιβάλει την παρουσία της σε αυτή την ευρύτερη διπλωματία.
Στις ειδήσεις και αναλύσεις για τη Μέση Ανατολή, από παλιά ακούγεται η ρήση για το χάσμα ανάμεσα στη στάση των ελίτ των κυβερνητικών κύκλων στα αραβικά κράτη και στις απόψεις του ευρύτερου πληθυσμού των χωρών της περιοχής.
Στο παρελθόν, το χάσμα αυτό ήρθε στην επιφάνεια κατά τις ισραηλοπαλαιστινιακές συγκρούσεις και ανάγκασε τις αραβικές χώρες -ακόμα και εκείνες που ελάχιστα έκρυβαν την απογοήτευσή τους από την παλαιστινιακή ηγεσία υπό τον Αμπάς- να περπατάνε πάνω σε τεντωμένο σχοινί στις δημόσιες δηλώσεις και τις ενέργειές τους. Πράγματι, η διατύπωση που χρησιμοποίησε ο στρατιωτικός διοικητής της Χαμάς, ο Mohammed Deif για να ανακοινώσει την επίθεση ήταν πολύ διαφωτιστική. «Σήμερα, ο λαός ξαναπαίρνει στα χέρια του την επανάστασή του», είπε ο Deif σε βιντεοσκοπημένο μήνυμα, καλώντας τους Παλαιστινίους από την Ανατολική Ιερουσαλήμ έως το βόρειο Ισραήλ να συμμετάσχουν στον αγώνα, κάτι που υποβάλλει την ιδέα ότι η Χαμάς θεωρεί την επίθεση ως μια προσπάθεια να επανακτήσει τον έλεγχο του παλαιστινιακού αφηγήματος.
Και ενώ η έκκληση για το αλ-Ακσά είναι δημοφιλής, κάτι που τονίζεται από τη διογκούμενη ένταση γύρω από το τέμενος, η σοβαρότητα της επίθεσης της Χαμάς φαίνεται να έχει σχεδιαστεί σκόπιμα ώστε να προκαλέσει μια πολύ σκληρή ισραηλινή επίθεση εναντίον της Γάζας, με τις μεγάλες απώλειες αμάχων που αναπόφευκτα θα έχει αυτή. Η ευρύτερη έκκληση του Deif στην «ισλαμική αντίσταση στο Λίβανο, το Ιράκ και τη Συρία» απευθυνόταν ειδικά σε χώρες που έχουν μαχητικά κινήματα που υποστηρίζονται από το Ιράν, ανάμεσά τους τη Χεζμπολά στον Λίβανο.
Είναι σαφές ότι η σύρραξη θα ωφελήσει παράγοντες εκτός της Χαμάς.
Ενώ μικρής κλίμακας διεισδύσεις από τη Γάζα στο Ισραήλ έχουν συμβεί στο παρελθόν, η κλίμακα αυτής της επίθεσης έδωσε καίριο πλήγμα στην ιδέα ότι οι Ισραηλινοί, ξοδεύοντας δισεκατομμύρια για την ασφάλεια, ήταν ασφαλείς και προστατευμένοι μέσα στα σύνορά τους. Αυτό δεν θα ξέφυγε από την Χεζμπολά στον Λίβανο ούτε από τις μαχητικές ομάδες στη Συρία.
