Ένας όρος που εμφανίστηκε τις εντελώς τελευταίες ημέρες και που ακούγεται συνεχώς από τότε, είναι το «Κίνημα της πετσέτας». Δεν αποκλείεται να τον έχουμε και στην ψηφοφορία για τη Λέξη της Χρονιάς, τον Δεκέμβρη, όσο κι αν, όπως θα δούμε, πρόκειται για όρο απόλυτα συνδεδεμένο με το καλοκαίρι και τις πλαζ, οπότε από το φθινόπωρο δεν ξέρω αν θ’ ακούγεται.
Το κίνημα της πετσέτας ξεκίνησε πριν από μερικές μέρες από την Πάρο, όταν πολλοί πολίτες, κρατώντας από μια πετσέτα ο καθένας, πήγαν σε μια παραλία σαν κι αυτή της φωτογραφίας, κατειλημμένη κατά 100% από ομπρελοξαπλώστρες σε τρεις, τέσσερις και πέντε σειρές (από ψηλά, δεν θυμίζουν αρχαϊκό στρατό σε παράταξη μάχης;) και απαίτησαν να τους δοθεί η δυνατότητα να κάνουν μπάνιο χωρίς να πληρώσουν, να απλώσουν την πετσέτα τους στην παραλία δηλαδή. Ο νόμος στην Ελλάδα δεν αναγνωρίζει ιδιωτικές παραλίες και ορίζει ότι, όπου κάποια επιχείρηση εκμεταλλεύεται την παραλία προσφέροντας ομπρελοκαθίσματα, πρέπει να αφήνει μεγάλο ποσοστό της παραλίας ελεύθερο.
Αλλά βέβαια, ο νόμος, ενώ υπάρχει εδώ και χρόνια, δεν εφαρμόζεται, θυμίζοντας τον Εμμανουήλ Ροΐδη, που έγραφε ότι ένας μόνο νόμος χρειάζεται να θεσπιστεί ακόμα, ο «περί τηρήσεως των κειμένων νόμων».
Όπως δήλωσε στην ΕΡΤ ο Δαμιανός Γαβαλάς, εκπρόσωπος της Κίνησης Πολιτών για Ελεύθερες Παραλίες στην Πάρο, «βιώνουμε μια συνθήκη όπου έτσι κι αλλιώς η ασυδοσία είναι διάχυτη και ο καθένας κάνει ό,τι θέλει. Ο καθένας μπορεί να ζητήσει ό,τι θέλει, γιατί δεν έχει ελεγχθεί ποτέ -πόσο μάλλον να του έχουν καταλογιστεί συνέπειες. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο γνωστές σε εμάς περιπτώσεις, όπου οι παραλίες είναι κατειλημμένες στο 100%. Χωρίς να υπάρχει άδεια έστω και για 1 τετραγωνικό μέτρο. Αυτές είναι οι παραλίες που μάλιστα έχουμε επισκεφτεί στις δύο πρόσφατες εκδρομές μας.
«Οι καλύτερες παραλίες της Πάρου είναι πλήρως κατειλημμένες από ομπρελοκαθίσματα. Μόνο ένα μικρό μέρος είναι διαθέσιμο για τον κόσμο που δεν θέλει να πληρώσει για να ξαπλώσει στην αμμουδιά. Όταν κάποιος επιχειρήσει να απλώσει την πετσέτα του στην παραλία, χωρίς να νοικιάσει ξαπλώστρα κ.λπ., εκτός από την παράκληση να φύγει, τον προσεγγίζει υπάλληλος της επιχείρησης προειδοποιώντας τον ότι υπάρχει ελάχιστη κατανάλωση».
Το «κίνημα» αγκαλιάστηκε με σχεδόν ύποπτη ταχύτητα και θέρμη από φιλοκυβερνητικά μέσα και σχολιαστές. Τα μέσα το πρόβαλαν αφειδώς και επαινετικά. Ένας κρατικοδίαιτος κατά δήλωσή του κωμικός, που το μόνο κωμικό που έχει πάνω του είναι το αντιαριστερό μένος του, έγραψε στο Τουίτερ: «Ο ακτιβισμός ο σωστός, ο αποτελεσματικός, ο νοικοκυρεμένος.. Ο ακτιβισμός του κυρ Παντελή». Μια σοβαρή κεντρώα σχολιάστρια είδε στο «κίνημα της πετσέτας» την ευκαιρία να ανασυγκροτηθεί ο κεντρώος χώρος κόντρα στο αρχαϊκό αντιδραστικό πολιτικό υποκείμενο, που το εκπροσωπούν η δεξιά και η αριστερά.
Να προσέξουμε όμως πως αυτό το αγκάλιασμα του κινήματος έχει μέσα και χειραγώγηση, που ξεκινάει ήδη από την επινόηση του ονόματος «Κίνημα της Πετσέτας» (θυμίζει το «κίνημα της γραβάτας», τις διαμαρτυρίες επαγγελματιών εναντίον της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ) ενώ οι πολίτες της Πάρου, όπως είδαμε, έχουν επιλέξει το όνομα «Κίνηση Πολιτών για Ελεύθερες Παραλίες». Το να δοθεί ένα πιο πιασάρικο όνομα από τον Τύπο δεν είναι κακό, αλλά δεν πρέπει να μας κάνει να ξεχνάμε και το όνομα που διάλεξαν οι εμπνευστές του κινήματος, διότι τα ονόματα έχουν ουσία.
Για να είμαι δίκαιος, πολλοί δημοσιογράφοι ανέδειξαν το υπαρκτό πρόβλημα χωρίς καμιά διάθεση καπελώματος -ας πούμε ο Γιώργος Λιάλιος στην Καθημερινή, απ’ όπου και η φωτογραφία. Θα μπορούσαν βέβαια να θυμίσουν ότι για την απουσία οποιουδήποτε ελέγχου έχει ευθύνη και η κυβέρνηση, μια κυβέρνηση που εκλέχτηκε το 2019 με σημαία, ανάμεσα σε άλλες, το «Εγώ δεν στέλνω ελέγχους». Επίσης, ενδιαφέρον έχει ότι οι πολίτες της Πάρου, χρησιμοποιώντας ανοικτά δεδομένα, έφτιαξαν χάρτες που υπερθέτουν την έκταση για την οποία έχει πάρει άδεια η επιχείρηση πάνω στην αεροφωτογραφία που δείχνει την έκταση που όντως χρησιμοποιεί. Έτσι, φαίνεται αμέσως η έκταση των αυθαιρεσιών.
Εμείς εδώ βέβαια, ως γνωστόν, λεξιλογούμε. Για την πετσέτα έχουμε όμως ήδη λεξιλογήσει, και μάλιστα φέτος, αν και το σχετικό άρθρο πιο πολύ εστιάστηκε στο πετσί, παρά στην πετσέτα. Στις πετσέτες αναφέρθηκε ξώφαλτσα κι ένα άλλο φετινό μας άρθρο, που είχε θέμα τα πεστεμάλια, τις τουρκικές δηλαδή λουτροπετσέτες, και την ετυμολογία του επωνύμου «Πεσμαζόγλου».
Από εκείνα τα άρθρα αντιγράφω:
Πετσί και πετσέτα είναι ξαδέρφια. Στα ελληνικά, ο δανεισμός έγινε από το ιταλ. pezzo, κομμάτι γενικώς και κομμάτι υφάσματος ειδικώς, και άλλες λεξεις της ίδιας οικογένειας. Από την pezza, κομμάτι πανί για τύλιγμα, έχουμε στα μεσαιωνικά χρόνια τη λέξη πέτσα, που σήμερα βέβαια σημαίνει τη λεπτή κρούστα, αλλά αρχικά είχε τη σημασία «κομμάτι πανί, μαντίλι». Για παράδειγμα, στο Γεωπονικόν διαβάζουμε «μίαν πέτσαν λινήν, ήγουν μανδήλιον». Η σημασία πέτσα = μαντίλι υπάρχει και σε πολλά κρητικά μεσαιωνικά κείμενα και διατηρείται και στα σημερινά κρητικά.
Από το βενετικό pezzeta μας ήρθε και η πετσέτα, από την αρχή με τη σημασία του μαλακού απορροφητικού υφάσματος, που έχει και σήμερα. Πάλι από το Γεωπονικόν: τύλιξε μίαν πετσέτα, ήγουν ταβαγιόλι, εις ένα κομμάτι ξύλον χοντρόν ωσάν τη χέρα σου…. (για το ταβαγιόλι, που έγινε βαγιόλι, έχουμε γράψει).
Κι ένα σχόλιο του Γιάννη Μαλλιαρού για τα πεστιμάλια: Πετσέτες μπάνιου κι αυτές όπως τα πισκίρια μόνο που τα τελευταία είναι χαβλού ενώ τα πρώτα όχι! (Όλες αυτές οι τούρκικες λέξεις ήταν στο λεξιλόγιό μας παλιά αλλά τώρα έχουν μπει στην κατηγορία χάνονται). Τα πεστιμάλια πουλιούνται αβέρτα στα τούρκικα μαγαζιά και παζάρια και σήμερα, έχουν βγάλει δε κι ένα υβρίδιο: Απ’ τη μια πετστιμάλι κι απ’ την άλλη πεσκίρι. Και πάντα μεγάλα σε μέγεθος, να μπορείς να τυλιχτείς άνετα.
Πεσκίρι ή πισκίρι είναι άλλη λέξη για την πετσέτα, τουρκικό δάνειο. Κατά τόπους μπορεί να πάρει ιδιαίτερες σημασίες. Χαβλού είναι η χνουδωτή επιφάνεια, η πετσετέ. Το πεστιμάλι δεν είναι πετσετέ, το πεσκίρι είναι.
Πετσέτες έχουμε βεβαίως σε κάθε μέγεθος, από μικροσκοπικά πετσετάκια μέχρι τεράστιες πετσέτες μπάνιου, πετσέτες φαγητού, χεριών, σώματος, από ευτελή υλικά όπως χαρτί έως φίνα υφάσματα. Έχουμε πετσετάκια, που μας θυμίζουν το παλιό τραγούδι (της δεκαετίας του ογδόντα) για τα πεντοχίλιαρα που δεν είναι πετσετάκια -πεντοχίλιαρα δεν έχουμε βέβαια. Έχουμε πετσετοθήκες, πετσετοκρεμάστρες – καλοριφέρ, έχουμε τη λέξη «πετσετέ» που αναφέραμε πιο πάνω, με το γαλλοπρεπές επίθημα -έ.
Έχουμε και την έκφραση «ρίχνω την πετσέτα», μεταφορά του αγγλικού to throw in the towel, που σημαίνει εγκαταλείπω τον αγώνα ή την προσπάθεια, παραδέχομαι την ήττα μου, βγαλμένη από τα αμερικάνικα ρινγκ της πυγμαχίας, διότι έτσι δήλωνε ο πυγμάχος ότι εγκαταλείπει, ρίχνοντας την πετσέτα του στο ρινγκ. Ωστόσο, στην Ελλάδα, και κυρίως στην αθλητικογραφία, η έκφραση αυτή παντρεύτηκε με τη διεθνή έκφραση «σηκώνω λευκή σημαία», που επίσης σημαίνει την παράδοση, τη συνθηκολόγηση, κι έτσι γεννήθηκε το ελληνικό υβρίδιο «ρίχνω λευκή πετσέτα»!
Να γυρίσουμε στις παραλίες. Στο Τουίτερ, που δεν λέγεται πια Τουίτερ αλλά Χ διότι ο Μούσκαρος, αφού τη χρυσοπλήρωσε, έχει βαλθεί να χαλάσει ό,τι πετυχημένο και καθιερωμένο είχε η πλατφόρμα, στο Τουίτερ λοιπόν ο φίλος μας ο Δύτης παρατήρησε ότι η πετσέτα δεν προσφέρεται για να την απλώνουμε στην παραλία, ιδίως την αμμουδερή, οπότε το κίνημα πρέπει να μετονομαστεί σε κίνημα της ψάθας όσο είναι καιρός. Δεν συμφωνώ, αφενός επειδή το «πολίτες στην ψάθα» δεν λέει, όσο κι αν είναι πικρή αλήθεια για πολλούς, και αφετέρου επειδή ο μίνιμαλ κολυμπητής μόνο το σαρκίο του έχει ανάγκη, το μαγιό και την πετσέτα του.
Όσο για το Κίνημα της Πετσέτας, όπως θέλουν να το πουν, παρά το αγκάλιασμα και το καπέλωμα που ανάφερα πιο πάνω, το θεωρώ κάτι εξαιρετικά θετικό. Δεν είναι κίνημα απλώς και μόνο για την τήρηση της νομιμότητας στις παραλίες (και πολύ λιγότερο κάθε νομιμότητας), αλλά ένα κίνημα για την υπεράσπιση του δημόσιου χώρου, για την υπεράσπιση του δικαιώματος της ελεύθερης πρόσβασης στις παραλίες. Κατά βάθος δηλαδή είναι κίνημα με στόχο κομμουνιστικό, κι αυτό το είδαν οι αντίθετοι, οι ξαπλωστράδες, που όπως διαβάζω έβγαλαν τρικάκια με το σύνθημα «Όχι μαρξιστές σε θάλασσες και ακτές». Δεν είναι βέβαια αριστερισμός το να θέλεις να έχεις δικαίωμα να κάνεις μπάνιο χωρίς να πληρώνεις τριάντα και πενήντα ευρώ στον ξαπλωστρά, αλλά η διεκδίκηση του δημόσιου χώρου είναι αίτημα σαφέστατα προοδευτικό.
Οπότε, εγώ χαιρετίζω το Κίνημα των Πολιτών για ελεύθερες παραλίες ή το Κίνημα της Πετσέτας, όπως θέλετε να το πείτε, και δηλώνω πρόθυμος να συμμετάσχω σε κάποια κινητοποίηση εδώ στην Αττική. Βλέπω ότι ήδη υπήρξαν κάποια αποτελέσματα, ότι μια παραλία στην Πάρο, η Μικρή Σάντα Μαρία, απελευθερώθηκε εν μέρει από ομπρελοκαθίσματα.
Και σκέφτομαι ότι μια καλή ιδέα θα ήταν η διεκδίκηση του δημόσιου χώρου να προχωρήσει παραπέρα από τις ομπρελοκρατούμενες παραλίες, να προχωρήσει ας πούμε στις επίσης παράνομες ιδιωτικές παραλίες των μεγαλοξενοδόχών. Ας πούμε, την παραλία του Αστέρα Βουλιαγμένης, που έχει και αρχαίο ναό μέσα της, τον οποίο ο πολίτης πρακτικά δεν μπορεί να επισκεφτεί χωρίς να πληρώσει είσοδο στην οργανωμένη παραλία. (Και όχι μόνο αυτή –δείτε και στη Θάσο). Αν και φοβάμαι πως μια τέτοια επέκταση των στόχων του κινήματος, όταν οι θιγόμενοι δεν θα είναι πια μικρολαμόγια των νησιών, δεν θα βρει τόσο μεγάλη υποστήριξη από τα μέσα ενημέρωσης…
