12 σκηνοθέτες
Νέστορας Πουλάκος
Βίβιαν Χαλκίδη
Εκδόσεις Το μέλλον
η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr
Νέστορας Πουλάκος – Βίβιαν Χαλκίδη: «12 σκηνοθέτες» (diastixo.gr)
Ποιο είναι το πρόσωπο πίσω από τις κάμερες, ο ικανός
«καθοδηγητής» της υποκριτικής τέχνης, ο δημιουργός των χαρακτήρων και της
μαγικής κινηματογραφικής επινόησης στο σύνολό της; Γνωρίζουμε τον άνθρωπο που
καλύπτεται πίσω από το έργο; Δώδεκα σημαντικοί σκηνοθέτες, από τον ελληνικό και
τον παγκόσμιο χώρο του κινηματογράφου (Φράνσις Φορντ Κόπολα, Τόνι Γκατλίφ,
Γιάννης Σμαραγδής, Κωνσταντίνος Γιάνναρης, Παντελής Βούλγαρης, Κώστας Γαβράς,
Μιχάλης Κακογιάννης, Χρήστος Δήμας, Βέρνερ Χέρτζογκ, Φατίχ Ακίν, Πατρίς Λεκόντ,
Νίκος Κούνδουρος) παρουσιάζονται από τον εκδότη και δημοσιογράφο, με πολύχρονη
πείρα στην κριτική του κινηματογράφου, Νέστορα Πουλάκο, που υπογράφει και
σχολιάζει τις συνεντεύξεις. Το βιβλίο-λεύκωμα συμπληρώνεται από πρωτότυπους
πίνακες της εικαστικού Βίβιαν Χαλκίδη, εμπνευσμένους από το έργο και την
προσωπικότητα του εκάστοτε σκηνοθέτη.
Αξίζει να εστιάσουμε στον τρόπο που ο καθένας από τους
δύο δημιουργούς του βιβλίου, προσεγγίζει τον σκηνοθέτη (δημοσιογραφικά και
εικαστικά) και, εν τέλει, στον τρόπο που
«συνομιλούν» μεταξύ τους τα κείμενα με τις εικαστικές αποτυπώσεις,
συμπληρώνοντας την προσωπικότητά του. Από τη μία, ο Νέστορας Πουλάκος, με καλή
γνώση του αντικειμένου, θέτει τις καίριες ερωτήσεις (σχετικά με το πρόσφατο
έργο του σκηνοθέτη αλλά και τον τρόπο που προσεγγίζεται από αυτόν γενικότερα η
τέχνη του κινηματογράφου), ώστε μέσα από λίγες εύστοχες λέξεις να αποκαλυφθεί
τόσο η τέχνη όσο και η προσωπικότητα του ανθρώπου που εδώ ενδιαφέρει. Από την
άλλη η Βίβιαν Χαλκίδη όχι μόνον αποτυπώνει εικαστικά το πρόσωπο του σκηνοθέτη,
αλλά αποδίδει με τα εκφραστικά μέσα της δικής της τέχνης τα στοιχεία του
χαρακτήρα του. Ταυτόχρονα –αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον– με τους τίτλους των
έργων της δίνει τόσο το ξεχωριστό γνώρισμα του προσώπου όσο και προϊδεάζει για
τη συνέντευξη που ακολουθεί. Παραθέτω δύο παραδείγματα που τεκμηριώνουν την
παραπάνω αίσθηση που δημιουργεί η συνεργασία τους.
Αρχικά, η περίπτωση του Φατίχ Ακίν, του Τουρκογερμανού
σκηνοθέτη και της «παρένθεσης» στο έργο του, που συνιστά η ταινία του Soul Kitchen. Η Χαλκίδη ονομάζει το εικαστικό πορτρέτο του Ακίν
«Ανάμεσα», παριστάνοντας το πρόσωπο του σκηνοθέτη σε ένα σταυροδρόμι πινακίδων
και, κατ’ επέκταση, πολιτισμών. Η συνέντευξη που ακολουθεί «κατευθύνει» τον
Ακίν στο ζητούμενο, δηλαδή να διαφανεί η μείξη μέσα στην ψυχή του των
διαφορετικών ταυτοτήτων που φέρει, και που αυτονόητα συνιστούν το ιδιαίτερο
γνώρισμα του σπουδαίου έργου του.
Ν. Π. […] έχετε επιχειρήσει ένα έθνικ πάντρεμα
πολιτισμών και εικόνων. Τι είναι αυτό που εν τέλει θέλετε να κάνετε;
Φ. Α. Αυτό που βλέπετε. Να φέρω, μέσα από την τέχνη
μου, κοντά λαούς, όπως τον τουρκικό με τον ελληνικό. Να αναμειγνύω μουσικές,
όπως τα μπλουζ με τα ρεμπέτικα και το soul με
το ροκ. Λατρεύω να το κάνω αυτό. Γιατί όλα καταλήγουν σε ένα κοινό παρονομαστή.
Την επιθυμία, το γέλιο, τη χαρά, μέσα από το ποτό, τη μουσική, τη διασκέδαση
και το… σινεμά! (Συνέντευξη με τον Φατίχ Ακίν, σσ. 62-63).
Άλλο παράδειγμα, η περίπτωση του Κώστα Γαβρά, του
διεθνούς φήμης Έλληνα δημιουργού, με την ερώτηση του Πουλάκου να εστιάζει στο
εμβληματικό έργο του σκηνοθέτη Ζ, που
ακόμη δοκιμάζει την αντοχή του σε σύγχρονη επανέκδοση της αρχικής του 1969.
Κατ’ εξοχήν εκπρόσωπος του πολιτικού κινηματογράφου ο Γαβράς, εκφράζει στη
συνέντευξη την ετοιμότητά του, αν χρειαστεί από τις πολιτικές συνθήκες και
συγκυρίες, πάλι να αποτυπώσει με μια ταινία του τη συνείδηση των πολιτών που
επαγρυπνούν και αντιστέκονται. Η Χαλκίδη, σε ό,τι την αφορά εικαστικά, τιτλοφορεί
το πορτρέτο του σκηνοθέτη «Ρωγμή στο σύστημα», αποδίδοντας άριστα το χαρακτηριστικό
γνώρισμα, το πνεύμα που διέπει όλες τις ταινίες του Κώστα Γαβρά.
Ν. Π. Αυτή την εποχή θα επιχειρούσατε να κάνετε ταινία
ανάλογου ύφους;
Κ. Γ. Αν ανακαλύψω ότι στον κόσμο γίνονται παρόμοια
γεγονότα, γιατί όχι; Βέβαια, πιστεύω ότι οι πολιτικές και κοινωνικές
καταστάσεις έχουν πλέον εξομαλυνθεί σε σύγκριση με το παρελθόν. (Συνέντευξη με
τον Κώστα Γαβρά, σ. 41).
Δώδεκα πορτρέτα σκηνοθετών, με την εύστοχη λιτότητα των
μέσων (λεκτικών στις συνεντεύξεις και εικαστικών στα ζωγραφικά έργα) να
κυριαρχεί και να κερδίζει το στοίχημα. Δώδεκα αποτυπώσεις των προσώπων, με όσα
θεωρούνται ικανά να τους σκιαγραφήσουν τόσο ως δημιουργούς κινηματογραφικών εικόνων
όσο και ως προσωπικότητες πίσω από το έργο τους. Μια τυποτεχνικά άριστη ειδική
κυκλοφορία των εκδόσεων Το Μέλλον, στην εκδοτική σειρά Με το Βλέμμα της Κριτικής.
Διώνη Δημητριάδου
