της Βαρβάρας Ρούσσου
Συλλογές με διαφορετικούς τρόπους, άλλη κατεύθυνση, διαφορετική οπτική του κόσμου από δημιουργούς που απέχουν λίγο ή πολύ ηλικιακά. Όλα αυτά τα βιβλία πιστοποιούν ακόμη μια φορά την πολλαπλότητα του ποιητικού τοπίου στα τελευταία χρόνια. Από την ένταση του θυμού και την καταγγελία σε κοινωνικές συνθήκες έως τη λυρική απόδοση προσωπικών συμβάντων, από την κυριολεξία στην αφαίρεση συγκροτείται ένα πεδίο όπου συνυπάρχουν όχι μόνο διαφορετικές αλλά και όλως αντίθετες καταθέσεις χωρίς απαραίτητα να συγκρούονται αλλά με βεβαιότητα αναδεικνύοντας την ισχυρή δυναμική της σημερινής ποίησης. Απαραίτητη για το καλοκαίρι η επιστροφή σε συγκεντρωτικές συλλογές αλλά και ένα βλέμμα σε παλιότερες/ους ποιήτριες/ές.
Της χρονιάς
- Γιάννης Αντιόχου, σώμα, Ίκαρος 2023
Ποιήματα από τις επτά συλλογές και τη μια εκτός εμπορίου αλλά και αδημοσίευτα. Δεν επέχει θέση απλής συγκεντρωτικής με επιλογές του υλικού αλλά ανακεφαλαίωσης της ποιητικής αλήθειας του Αντιόχου (κατά τον ίδιο «η ευσύνοπτη αλήθεια μου») πάνω στο νήμα της πορείας του: ποιητικής και συνάμα πνευματικής ως την ωριμότητα των τελευταίων (ιδίως των αδημοσίευτων) ποιημάτων του. Λόγος των πολλαπλών εαυτών που συγκλίνουν και αποκλίνουν, της μνήμης, του αγώνα με το χρόνο και το τέλος, διαρκής καταβύθιση σε έναν όλως ιδιαίτερο ποιητικό κόσμο. «Αλλά είμαι σίγουρος/πως αυτή τη φορά/με το τέλος του σώματος/κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί/πως υπήρξαμε/Τώρα που ο κόσμος μας/είναι έτοιμος να καταρρεύσει».
- Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, Ημέρες καλοσύνης, Πόλις 2023
Μια συλλογή όπου το φύλο και η σεξουαλικότητα, χωρίς να είναι οι κομβικές θεματικές, συνδέονται με μνήμες του καλού αποκτώντας θετικό πρόσημο στην πρώτη ενότητα στην οποία η αφηγηματικότητα με επίκεντρο στιγμές («Ημέρες») του καλού δίνει στο δεύτερο μέρος τη θέση της σε ένα πολυφωνικό ορατόριο-καταγγελία του κακού περνώντας στο συλλογικό με αναφορές στην Ιστορία. Η υπονοούμενη αντίθεση δομεί μια συλλογή με έντονο συγκινησιακό φορτίο, πρόταση στάσης ζωής και συνάμα μια ιδιαίτερη πολιτική στάση με ποιήματα όπου ρυθμός και γλώσσα είναι συστηματικά δουλεμένα.
- Βάγια Κάλφα/Νόα Τίνσελ, Μακάρι να το είχα κάνει νωρίτερα, θράκα 2023
Διαφορετική από τις δυο προηγούμενες αυτή η συλλογή της Κάλφα με στόχο το ποίημα να αποτελέσει τη φωνή πλασμάτων που βίωσαν τη σιωπή και τον αποκλεισμό. Σπαρακτική και επιθετική, αγκυρωμένη στην κυριολεξία με εμπρόθετη αφαίρεση κάθε λυρισμού, μέχρι την πρόκληση. Επεξεργασμένη ώστε να μοιάζει ανεπεξέργαστη, με ρίζες που ανιχνεύονται στην σύγχρονη αμερικάνικη ποίηση και όχι μόνο, με σκληρή «σπινταριστή» γλώσσα, οικονομία στα μέσα και τις εικόνες συνεπώς σε μορφή που στηρίζει το («ενοχλητικό», «ξεβολευτικό») βαθιά πολιτικό περιεχόμενο και με θεματικές φύλο, σεξουαλικότητα, εθνοετεροκανονικότητα, ικανοτισμό.
- Μαρία Κούρση, Εξόδιος αέρας, Εκδοτική Αθηνών 2023
Ο Εξόδιος αέρας (ιδιαίτερη η σημασία του τίτλου) συνομιλεί πολλαπλώς με τις προηγούμενες συλλογές της ποιήτριας. Με το ιδίωμά της από καιρό ώριμο και κατασταλαγμένο η Κούρση καταθέτει ποιήματα που διατηρούν την αυτονομία τους αλλά συλλειτουργούν ως σώμα μιας παράστασης των λέξεων. Το θεατρικού τύπου προβάδισμα των λέξεων εμφανές στο καταληκτήριο ποίημα «υποκλίνονται Κατεβαίνουν από τη Σκηνή Χάνονται στον κόσμο», το προτελευταίο ποίημα δομημένο από τους τίτλους των προηγούμενων συλλογών της, η σειρά και οι τίτλοι των ποιημάτων ως ένα άλλο ποίημα αλλά και όλο το βιβλίο, με την μελετημένα δομημένη εικονοποιΐα και την επίμονη επικέντρωση στη γλώσσα, είναι στοιχεία που συγκροτούν μια ιδιαίτερη συλλογή που πρέπει να προσεχθεί.
- Αλέξανδρος Μηλιάς, Κλαγγή των όπλων, Πατάκης 2023
Τρίτη συλλογή μετά από εννέα χρόνια. Ποίηση εσωστρεφής αλλά στέρεα τοποθετημένη πάνω στη μεγάλη μοντερνιστική παράδοση. Ήδη το μότο από τον Πάουντ, τα εκτενή ποιήματα με εξαιρετικά πολυσύλλαβους στίχους δείχνουν προς αυτή την πλευρά ενώ είναι ορατός ο ιδιαίτερος χειρισμός του λυρισμού που διεμβολίζεται από αντιλυρικά στοιχεία και λέξεις. Ποίηση που διαλέγεται με ποιητές-εμβληματικούς προγόνους, αντλεί από τη συγχρονία («Οι εννιάχρονοι ποιητές») και επιχειρεί να επανοργανώσει το βλέμμα προς τον κόσμο.
- Κυριάκος Συφιλτζόγλου, Με ύφος Ινδιάνου, αντίποδες 2023
Ο τίτλος της τρίτης ποιητικής συλλογής υιοθετείται για τη συγκεντρωτική έκδοση. Μια σχεδόν πλήρης εικόνα της πορείας του ποιητή αφού λείπει η ιδιόμορφη -ποιητικά και γλωσσικά- σύνθεση Δραμάιλο. Μικρή διαφορά η παράλειψη μιας ενότητας σύντομων ποιημάτων από τη συλλογή Έκαστος εφ ω ετάφη δε μεταβάλλει την εικόνα. Από το ατομικό βίωμα στο στρατό και τη ζωή στην επαρχία μέχρι την ωριμότητα και τις σκληρές ματαιώσεις της ο Συφιλτζόγλου διαμορφώνει τις παραμέτρους μια ιδιαίτερης φωνής με επίμονη επιμέλεια της γλώσσας.
- Νίκη Χαλκιαδάκη, μικρές κανίβαλες, Μανδραγόρας 2023
Η βραβευμένη προηγούμενη συλλογή της Χαλκιαδάκη απέχει ήδη μια δεκαετία από την πρόσφατη, τρίτη. Δομημένη εύστοχα η εκρηκτική εικονοποιΐα συχνά από μια φαινομενικά παιδική ματιά («μικρές») άλλοτε από μια ενήλικη. Και οι δύο αντιστοιχούν σε μια φωνή που διαρρηγνύει τα λογικά όρια μέσω των γλωσσικών χειρισμών και των μεταφορών διαμορφώνοντας ένα σχεδόν αναποδογυρισμένο σύμπαν, πάντοτε με κυρίαρχη την έμφυλη οπτική. Ο χώρος της οικογένειας, ιδίως η σχέση με τη μητέρα- αλλά και ο κόσμος συνδέονται πρωτότυπα με τον κανιβαλισμό/ανθρωποφαγία («κανίβαλες»).
Πρώτες συλλογές πολύ πρόσφατες
- Κωνσταντίνα Σιαχάμη, Άδης απαλώς, Κίχλη 2023
- Σπύρος Χαιρέτης, Ο γοργόνος, θράκα 2023
Και όχι τόσο πρόσφατες
Γωγώ Πονηράκου, εξζιτ, (poema.) 2021
Τροφοδοτημένη πρωτίστως από το ατομικό βίωμα και ιδίως από την σκληρή εμπειρία μιας νεανικής απώλειας η ποίηση της Πονηράκου στοχεύει στην συναισθηματική συμμετοχή και την εξομολόγηση, δεν αφήνει έξω την κοινωνική πραγματικότητα γράφοντας έμφυλα πολιτικά αλλά όχι κραυγαλέα.
- Γιάννης Χονδρός, Εν τόπω σκοτεινώ, Σαιξπηρικόν 2022
Λυρισμός διάχυτος σε πεζόμορφα ποιήματα που τον περιορίζει το αντιλυρικό λεξιλόγιο, με σύντομες, κοφτές προτάσεις, κάποτε με οραματικό τόνο ακόμη και βιβλικό και πάντα με ιδιαίτερη ένταση ο Χονδρός επιχειρεί να διαφύγει από το ατομικό απ’ όπου εκκινεί και να μορφώσει μια πρόταση για το συλλογικό «Ένα οχυρό να χτίσουμε στον γκρεμισμένο προμαχώνα» σε τόπο και χρόνο σκοτεινό.
Λίγο πίσω στο χρόνο
- Γιάννης Ευθυμιάδης, οικείο σκοτάδι, νεφέλη 2022
Επιστροφή σε οικεία νερά του ατομικού βιώματος ή σκοταδιού με φωτεινές όμως αναλαμπές και ποιήματα ώριμα σε άμεση επαφή με τον αναγνώστη με τον οποίο μοιράζονται «οικείο σκοτάδι».
- Χρίστος Παπαγεωργίου, περιττά κιλά, Καστανιώτης 2022
Δυναμικά ποιήματα γραμμένα με απόλυτη οικονομία μέσων, βασισμένα στην προσωπική και συλλογική μνήμη, την Ιστορία και τη βίωσή της ή τον αντίκτυπό της στο άτομο/ποιητική φωνή, δηλαδή ρητά πολιτική ποίηση που επαναφέρει έννοιες ήττας με όρους του παρελθόντος αλλά για τις επανεντάξει στο σήμερα υπό την ατομική του οπτική. Μια συλλογή-«ξεκαθάρισμα», («Καθαρίζω το τοπίο/Από κάθε λογής απορρίματα».).
- Μάνια Μεζίτη, στόμα, Κουκκίδα 2021
Δεύτερη ποιητική συλλογή: το βιωματικό υλικό -μνήμες, γονείς, η εμπειρία της ανάγνωσης και της γραφής, η ποίηση,- σε τρεις ενότητες τιτλοφορημένες από τρία στοιχεία: Νερό, Γάλα, Θειάφι, από τη γέννηση και τις καταβολές ως το θάνατο.
Ακόμη πιο πίσω
- Νικόλας Κάλας, Γραφή και φως, Ίκαρος 1998
Στο βιβλίο περιλαμβάνεται η πρώτη συλλογή του Κάλας του 1933 ουσιαστικά τυπώθηκε Οκτώβριο 1932 εκδ. Πυρσός) με τίτλο Ποιήματα. Μοντερνισμός, φουτουριστικές επιρροές, μαρξιστικά στοιχεία, εμπρόθετη και πλήρης απομάκρυνση από μέτρο παράλληλα με ποιήματα που απηχούν το ατομικό βίωμα επεξεργασμένο και όχι προφανές αλλά με εμπρόθετη εξορία του λυρισμού. Στροφή στο Αιγαίο χωρίς Ελύτη. Επίκαιρο μιας και πρόσφατα η Χριστίνα Ντουνιά εκδίδοντας επιστολές του Καραγάτση ενέταξε και εκείνες με τον Κάλας καθώς ο μαρξισμός αποτέλεσε το νήμα της στενής τους φιλίας, για κάποιο διάστημα της νεότητάς τους. Το Γραφή και φως περιέχει επίσης και υστερότερα ποιήματα του Κάλας, της περιόδου 1977-1983 οπότε μπορεί κανείς να δει την εξέλιξη του ιδιώματος ενός εμβληματικού ποιητή.
- Δημήτρης Παπαδίτσας, Ποίηση 1. Ποίηση 2, στιγμή 1985
Επιστροφή σε έναν ποιητή λυρικό και εγκεφαλικό, με υπερρεαλιστικές καταβολές αλλά και ρίζες στην αρχαιότητα και μυστικιστικά στοιχεία, με γλωσσική ένταση και πάντως σύνθετο και δύσκολο αλλά και μάλλον λησμονημένο.
