Φιλία Κανελλοπούλου: «Εκδοχές της ζωής»

Η δεύτερη ποιητική συλλογή της Φιλίας Κανελλοπούλου εντάσσεται και αντιπροσωπεύει σε μεγάλο βαθμό αυτό που θα όριζε κανείς ως ποίηση της απογύμνωσης, ποίηση της αιχμηρής, της ειλικρινούς έκφρασης μιας δημιουργού που αναζητά την προσωπική της αλήθεια, την ταυτότητα και την οντότητά της όπως αυτή προσδιορίζεται, μεταξύ άλλων, και από τη σχέση της με τον έτερο, το (αν)οικείο πρόσωπο. Οι συνθέσεις, που ακολουθούν μάλλον απαρέγκλιτα την ίδια λογική, χαρακτηρίζονται, σφραγίζονται θα έλεγε κανείς, από μια γλώσσα που διατηρεί το στέρεο, το σταθερό της περίγραμμα, την εκκίνηση και την παραμονή της στον χώρο του πραγματικού και, ταυτόχρονα, μια γλώσσα που τείνει να γίνει συμβολική, να μεταφερθεί δηλαδή σε ένα δεύτερο επίπεδο, όχι υπεράνω, αλλά παράπλευρο της πραγματικότητας, το επίπεδο της εσωτερικής ύπαρξης. Η ατμόσφαιρα και το κλίμα των ποιημάτων ταλαντεύονται και συνυφαίνουν μια αίσθηση ασφυξίας, την εικόνα ενός ανθρώπου που έχει φτάσει στα όριά του, για τα οποία αντιλαμβάνεται πως είναι τα τελικά, και την αίσθηση μιας διεξόδου την οποία παρέχει βασικά η ποίηση και η ιδιότητα με την οποία αυτή προικίζει τους θεράποντές της. Πρόκειται για μια ισχυρή κατάφαση στην τέχνη του στίχου ως αντίβαρο μιας ζωής που συνθλίβει τον άνθρωπο, που τον κάνει να συναντά μονάχα ματαιώσεις.

Σημαίνουσα θέση στα ποιήματα της συλλογής έχει η μεταμόρφωση, η μεταμόρφωση της ανθρώπινης ύπαρξης ή μάλλον η διοχέτευσή της σε διαφορετικά σχήματα και μορφές ακριβώς για να γίνει κατανοητή η ρευστότητά της, το αβέβαιο και το επισφαλές που εγείρουν την αντίδραση της δημιουργού, η οποία επιχειρεί κυριολεκτικά να γαντζωθεί από τις λέξεις που, παραδόξως, την ίδια εκείνη στιγμή, περιγράφουν και αποτυπώνουν την αγωνία, την τραγωδία της ύπαρξης. Η αγωνία, πράγματι, εμποτίζει τα ποιήματα της Κανελλοπούλου, μια αγωνία συνειδητή και συνειδητοποιημένη, είναι ίσως η αγωνία της καίριας έκφρασης που θα «εγκλωβίζει» και θα αναδεικνύει την ουσία και το νόημα του βιώματος. Είναι όμως και η αγωνία να συλληφθεί και να υπάρξει, ως ποίηση, το ανύπαρκτο, το άπιαστο, το ακατόρθωτο της ζωής που μπορεί να μεταφράζεται στην ερωτική απόρριψη, στη μοναξιά, στο κενό. Ο έρωτας άλλωστε, όπως σαρκώνεται στο αγαπημένο πρόσωπο, είναι ολοκληρωτικά παρών ακόμα κι όταν απουσιάζει, όταν αποτελεί παρελθόν και μνήμη και νοσταλγία ή ακόμα κι όταν συσπειρώνεται σε μια μοναχά στιγμή, πραγματική ή φανταστική, απτή ή νοερή. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι σε πολλά ποιήματα το ερωτικό συναίσθημα, το ερωτικό βίωμα και η εμπειρία πλέκονται σε ένα αξεχώριστο, αξεδιάλυτο σύνολο με τη γραφή, την ποιητική γραφή, έτσι που ο έρωτας να μεταφέρεται, ασυναίσθητα και αθόρυβα, στη συνθήκη της δημιουργίας και η δημιουργία να σαρκώνεται ως έρωτας, να προσλαμβάνει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του ως πολιορκία του ακατάκτητου, ως βούληση και επιθυμία που πληρώνονται αφ’ εαυτών: Αχ να ’χα γράψει/ όλα μου τα ποιήματα/ για σένα/ κανένα χαρτί δεν αξίζει μελάνι/ που να μην έχει στάξει μέσα του/ έστω και ένα δάκρυ/ έστω και λίγο αίμα («Αχ»).

{jb_quote}Πρόκειται για μια ισχυρή κατάφαση στην τέχνη του στίχου ως αντίβαρο μιας ζωής που συνθλίβει τον άνθρωπο, που τον κάνει να συναντά μονάχα ματαιώσεις.{/jb_quote}

Η ποίηση της Κανελλοπούλου προσφέρεται με μια ξεχωριστή αμεσότητα στον αναγνώστη, ανοίγεται μπροστά του όπως ανοίγεται ένας πίνακας με σαφείς τις μορφές και τα περιγράμματά τους, με καθαρά τα χρώματα και ευδιάκριτες τις αποχρώσεις τους. Η καθαρότητα αυτή ενισχύεται σημαντικά από την κυριαρχία του ουσιαστικού μέσα στα ποιήματα, αλλά και από τη χάραξη μιας αφηγηματικής γραμμής ανάμεσα στους στίχους που μοιάζουν να διαμορφώνουν το πλαίσιο μιας μικροϊστορίας, ενός στιγμιότυπου ή ακόμα και ενός αποφθέγματος. Η καθαρότητα αυτή υπαγορεύεται από τη διάθεση της ποιήτριας να τοποθετήσει τον κόσμο και τους ανθρώπους στα σωστά σημεία, ούτως ώστε να μπορέσει και αυτή να βρει και να κατοχυρώσει τη θέση της, να διατυπώσει την επιθυμία και το παράπονό της, τις προσδοκίες και τις ματαιώσεις της, την ανάγκη της να μιλήσει για τον έρωτα, αλλά και, αντίστροφα, την ανάγκη της να αφήσει τον έρωτα να της μιλήσει, να της υπαγορεύσει τον τρόπο και τη μέθοδο να σκέφτεται και να δημιουργεί ποιήματα που φέρουν επάνω τους έντονο το στίγμα του σπαραγμού της ανθρώπινης ψυχής, όταν αυτή αποπειράται να αναμετρηθεί με την οδυνηρή στιγμή της παρέλευσης, της απουσίας, της απώλειας. Σε μια τελική και γενική αποτίμηση, εκείνο που μπορεί κανείς να επισημάνει είναι η υπόγεια κίνηση ενός πάθους που κινεί και συνέχει τη δημιουργία, ενός πάθους που άλλοτε προσλαμβάνει έναν τόνο λυγμικό, άλλοτε έναν τόνο οργισμένο, άλλοτε γίνεται κραυγή απόγνωσης και απελπισίας και άλλοτε κέντρισμα προς μια συνέχεια, μια εξέλιξη, μια στράτευση στην ποίηση που είναι, ταυτόχρονα, και στράτευση στη ζωή: Εμπνέομαι απ’ το νερό/ Το ακούω όταν γράφω/ Ποτάμια στις πόλεις που ταξίδεψα/ Ποτάμια μπαζωμένα στον αστικό ιστό/ Ποτάμια στις φλέβες μας/ Όλα τα ποτάμια κυλούν στην μνήμη/ Όλο το νερό του κόσμου με παρασέρνει στην ποίηση («Νερό»).