Γράφει ο Νίκος Νικολάου – Χατζημιχαήλ
Από τον Μάρτιο του 2017 μέχρι το καλοκαίρι του 2019, λίγο πριν μας επισκεφθεί η φονική πανδημία, η Σοφία Πολίτου – Βερβέρη είχε δώσει τρία βιβλία ποίησης, ένα κάθε χρόνο, τα δύο πρώτα από τις εκδόσεις Μανιφέστο και το τρίτο από τις εκδόσεις Έναστρον. Έγραψα σε ιστολόγιό μου ένα μικρό κείμενο, που τελείωνε ως εξής: Θα αναμένουμε με ενδιαφέρον την επόμενη συλλογή της για να δούμε σε ποια μονοπάτια θα μας οδηγήσει. Και να που έφτασε η στιγμή, τρία χρόνια μετά, να δούμε σε ποια ποιητικά μονοπάτια θα μας οδηγήσει με την καινούργια της συλλογή με τίτλο Φαγώσιμα, που μόλις έχει κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Έναστρον. Πρόκειται για μια καλά φροντισμένη έκδοση με ωραιότατο εξώφυλλο, βασισμένο σε δική της φωτογραφία, που παρουσιάζει πολλά μικρά μυρμηγκάκια να τσιμπολογούν ένα κομμάτι καλοκαιρινού φρούτου. Μπορεί να ξενίζει ο τίτλος, σε κάποιους μπορεί να ηχεί και αντιποιητικός, το περιεχόμενο όμως, της συλλογής είναι πέρα για πέρα καλή ποίηση.
Πριν πούμε περισσότερα, ας ρίξουμε πρώτα μια ματιά στις προηγούμενές της συλλογές, για να γνωρίσουμε το ποιητικό της τοπίο. Η συλλογή Φολίδες είναι μια μουσική σύνθεση, με στίχους ελεύθερους αλλά κάποτε και με ομοιοκαταληξία. Από το πρώτο κιόλας ποίημα μας τραβάει σε φωτισμένα μονοπάτια, προς τα κει που κρούει ο ήλιος, γιατί η μοίρα είναι το φευγιό . Και κάθε φευγιό ξεκινά με μια ματιά στον εσωτερικό της κόσμο, σε μια προσπάθεια αυτογνωσίας. Ύστερα μεταφέρεται σε μιαν ευρύτερη ιδεατή πόλη μέσα της, και περπατεί και περπατεί, παρατηρώντας κάθε λεπτομέρεια: τα άνθη της κερασιάς, ένα χάρτινο καραβάκι, τα ρόδια που σπάνε σκανδαλισμένα από τη ζέστη, και όλα αυτά με ματιά βαθιά ερωτική. Και βέβαια, με μια προσπάθεια να φορτίσει στο έπακρον με νόημα τις λέξεις. Με μια μουσική αίσθηση. Αυτό που είπε ο Ezra Pound: charging words with meaning, in a musical sense.
Στη Λα, τη δεύτερη συλλογή της, η ποιήτρια γίνεται σαφώς πιο λυρική. Στα πλείστα ποιήματα, τα ολιγόστιχα αλλά και τα πολύστιχα κυριαρχεί η εικόνα, αν και δεν είναι αυτός ο σκοπός της, να μας δείξει, δηλαδή, ωραίες εικόνες. Σκοπός πάντα είναι η αναζήτηση της αλήθειας της μέσω της εικόνας. Στην τρίτη συλλογή της, τους Λουτήρες, πάλι θα βρούμε την κυριαρχία της εικόνας αλλά σε μικρότερο βαθμό. Θα έλεγα ότι η ώριμη τρίτη αυτή προσπάθεια συνδυάζει όλα τα χαρίσματα και άλλα χαρακτηριστικά των δύο προηγούμενών της συλλογών. Ο λόγος εδώ είναι πιο απλός, συνεκτικός αλλά και περιεκτικός χωρίς να χάνεται ούτε η δύναμη του στίχου, ούτε η μουσικότητά του. Ο στίχος είναι δροσερός, μελωδικός και τα ποιήματα έχουν τέτοια έκταση, που δεν κουράζουν.
Ας έρθουμε τώρα στην καινούργια συλλογή. Εξήντα εννέα πολύστιχα ποιήματα εκτός από πολύ λίγα με λιγότερους από πέντε στίχους, τα οποία όμως είναι περιεκτικά, όπως το μονόστιχο Αιωνιότητα, που κλείνει τη συλλογή: “Εύχομαι η πληγή του ήλιου να μας φωτίζει για πάντα”. Το αμέσως προηγούμενο ποίημα δίνει και τον τίτλο στη συλλογή: Φαγώσιμα. Ας γυρίσουμε όμως, στο πρώτο ποίημα της συλλογής ‒μια μεγάλη προσωπική έκπληξη: με τίτλο, που πηγή έμπνευσής του είναι κάποιες φωτογραφίες μου, αναρτημένες στο διαδίκτυο, με θέμα πρωινό, ανατολή κτλ, όπως αναφέρεται σε υποσημείωση στην ίδια σελίδα. Μεγάλη τιμή για μένα και οφείλω ευχαριστίες πολλές. Όλα τα ποιήματα ακολουθούν τον ίδιο δρόμο που χαράκτηκε με την πρώτη συλλογή, τον δρόμο του υπερρεαλισμού, μόνο που τώρα φαίνεται μεγαλύτερη δεξιοτεχνία στη σύνθεση του στίχου και επιλογή λέξεων που προσδίδουν ομορφιά και πυκνότητα. Οι ζευγολάτες σκέπουν τις δαμάλες, / οι μάνες κρύβουν τις σαρμανίτσες, / βραγκανίδι μη και ξυπνήσει. / Αγλύκαντος ο καιρός / μα εγώ μεσόσκελα των αναστεναγμών / σκαλώνω ξεσκαλώνω το μπόι μου / από τις κρυψώνες των μοσχολαφιών / και λέγω και τούτο θα περάσει. [Οι γκαΐλες, σελ. 15].
Από τη συλλογή δεν έλειψε και ο σουρεαλιστής Μαγκρίτ. Γράφει γι’ αυτόν το μεγαλύτερο σε έκταση ποίημα της συλλογής: Τι άφησε πίσω του ο Ρενέ Μαγκρίτ. Ένα ποίημα, που όπως και άλλα της συλλογής, αν τα φανταστούμε ως ζωγραφιές θα έμοιαζαν με έργα του Μαγκρίτ. Στο πολύ γνωστό έργο του με τη ζωγραφισμένη πίπα και με τίτλο “Αυτό δεν είναι μια πίπα” φαίνεται να υπάρχει κάτι οξύμωρο. Στην πραγματικότητά όμως, αυτό που ζωγράφισε δεν είναι πίπα. Είναι η εικόνα της με χρώματα σε καμβά! Και στην ποίηση της Σοφίας Πολίτου βρίσκουμε αυτά τα παράδοξα, όπως στο τελευταίο ποίημα, που έχουμε αναφέρει, με τίτλο “Αιωνιότητα”. Αιωνιότητα όμως, είναι το ακατάλυτο, και “η πληγή του ήλιου” δεν είναι τίποτε άλλο παρά η συνεχής μετατροπή της ύλης του σε ενέργεια μέχρι να γίνει ένας ερυθρός γίγαντας που θα διαλυθεί για πάντα. Ο Μαγκρίτ λοιπόν, ας είναι ένα είδος κλειδιού για την αποκωδικοποίηση των ποιημάτων της συλλογής. Μετά την ανάγνωση του ποιήματός αυτού, διαβάζοντας τα υπόλοιπα ποιήματα της συλλογής, πολλές φορές ερχόταν στο μυαλό μου η ρήση του “Οι πίνακές μου δεν σημαίνουν κάτι, επειδή και το μυστήριο δεν σημαίνει κάτι∙ είναι απλώς άγνωστο”. Υπήρξαν και στιγμές που σιγοψιθύριζα: “Θε μου ξεμίστευε”, που πάει να πει, “Θεέ μου κράτα με μακριά, από αυτά τα παράξενα που διαβάζω. Ποια δύναμη αόρατη κινεί το χέρι της ποιήτριας, που γράφει τούτους τους υπέροχους στίχους;
Στην καλή ποίηση, επανερχόμαστε πολλές φορές και κάθε φορά προσλαμβάνουμε και κάτι διαφορετικό. Ο κάθε αναγνώστης προσεγγίζει από τη δική του ξεχωριστή οπτική γωνία. Υπάρχουν, βέβαια, και οι αναλλοίωτοι παράγοντες, όπως ο ρυθμός π.χ., που χαρακτηρίζουν τα έργα σε όλες τις μορφές Τέχνης, και από αυτή την άποψη η ποίηση της Σοφίας Πολίτου δεν σκοντάφτει.
Μεταξύ των ποιημάτων παρεμβάλλονται έξι τρίστιχα ποιήματα και ένα τετράστιχο, τονισμένα σε διαφορετική γραμματοσειρά τα οποία χωρίζουν τη συλλογή σε ενότητες, παρόλο που αυτό δηλώνεται έμμεσα με τη μορφή που έχουν τα περιεχόμενα. Ένα παράδειγμα: “Θα ’ρθει η ώρα / που θα σαραβαλιαστείς / μέσα στο πλήθος”. Παρατηρώ ότι όλα τα ποιήματα της “ενότητας” αυτής έχουν να κάνουν με τον θάνατο και την απώλεια. Άλλες ενότητες σχετίζονται με τον έρωτα και την αγάπη, την πανδημία και τον αντίκτυπό της, τη ζωή, ενδοσκόπηση και φιλοσοφικό στοχασμό, το φανταστικό και το πραγματικό, την εσωτερική πάλη, την εξωτερική κριτική, ομοιοκατάληκτα τραγούδια ακόμα και ενότητα με γεωγραφικές εντυπώσεις.
The post "Φαγώσιμα", της Σοφίας Πολίτου – Βερβέρη appeared first on Vakxikon.gr – Vakxikon.gr Media & Publishing Group.
