Όταν λέμε «ούφο» συνήθως εννοούμε τα αντικείμενα που προσδιορίζει το αγγλικό ακρώνυμο UFO, unidentified flying objects, ακρώνυμο που έχει αποδοθεί και στα ελληνικά με μια λέξη (κι ένα γράμμα, επομένως) παραπάνω, αλλά όχι άσχημα, Άγνωστης (ή Αγνώστου) Ταυτότητας Ιπτάμενο Αντικείμενο ή ΑΤΙΑ, αν και το ακρώνυμο δεν έπιασε, κυρίως επειδή το αγγλικό ήταν και ευκολοπρόφερτο και πανταχού παρόν.
Προσέξτε ότι γράφω «ούφο» ελληνικά, όπως κάνουν και όλα τα λεξικά, διότι προφέρω «ούφο» και όχι γιου-εφ-όου. Όσοι γράφουν ufo/UFO και προφέρουν ούφο άραγε αντιλαμβάνονται την αντίφαση;
Σύμφωνα με το ΛΚΝ, ούφο είναι ο ιπτάμενος δίσκος, αφενός, διότι έτσι τα λέγαμε από παλιά πριν ακόμα μάθουμε το αγγλικό UFO (τότε οι αγγλοσάξονες τα έλεγαν flying saucers). Αφετέρου, ούφο είναι «μειωτικός χαρακτηρισμός για άνθρωπο με μειωμένη νοημοσύνη». Πιο καίριο βρίσκω τον ορισμό του Χρηστικού, «άτομο μειωμένης αντίληψης ή εκτός πραγματικότητας», διότι πάντοτε υπάρχει αυτή η διάσταση, ότι ο λεγάμενος είναι «από άλλον πλανήτη», όπως επίσης λέμε. Είναι και αφηρημένο το ούφο, το μυαλό του ταξιδεύει, ίσως στον μακρινό πλανήτη όπου γεννήθηκε.
Το Χρηστικό μάς πληροφορεί επίσης ότι ο αγγλικός όρος εμφανίζεται από το 1947 και ως ακρώνυμο από το 1953 -πραγματικά, δεν θα περίμενα να είναι πολύ παλιότερος. Επίσης, το Χρηστικό καταγράφει και μια τρίτη σημασία, «ηλεκτρονικό παιχνίδι (συνήθ. με κερματοδέκτη)», επισημαίνοντας ότι ο όρος είναι «λαϊκός» και «κυρίως παλαιότερος». Πράγματι, τα νεότερα παιχνίδια για προσωπικές συσκευές έχουν σχεδόν εξαφανίσει, αν δεν κάνω λάθος, τα μαγαζιά που είχαν παιχνίδια με κερματοδέκτες, εκτός από τα τυχερά, κι έτσι οι νεότεροι δεν πηγαίνουν πια, ίσως και ποτέ δεν πήγαν σε ουφάδικα.
Στη δεκαετία του 1980, θυμάμαι και δείχνω και τα χρόνια μου, τα ουφάδικα έκαναν θραύση, το ίδιο όμως και ο χαρακτηρισμός «ούφο», ιδίως στον στρατό. Υπήρχαν και διαβαθμίσεις: ούφο με κεραίες, και ούφο με σκούφο (λόγω της ρίμας). Κάποιοι χρησιμοποιούσαν και πλατειασμούς, όπως το «ούφο με σκούφο και με φλογέρα» που βρίσκω και στο slang.gr, και άλλους. Κάποιοι το έκλιναν. Ακόμα θυμάμαι έναν μόνιμο λοχία να ωρύεται: «Τι κάνετε κει ρε ούφατα!». Σωστός.
Αλλά να γυρίσουμε στο ερώτημα του τίτλου, που βέβαια υπονομεύεται από τη φωτογραφία που έβαλα. Υπάρχουν ούφο στη Νάουσα;
Δεν έχω επαφές με θηρευτές του παράξενου, οπότε δεν ξέρω αν έχουν αναφερθεί θεάσεις ιπτάμενων δίσκων, εξωγήινων αντικειμένων και δεν συμμαζεύεται στη Νάουσα και στην ευρύτερη περιοχή της. Ούτε έχω, δυστυχώς, επισκεφτεί την πόλη, οπότε δεν ξέρω αν σώζεται κανένα ξεχασμένο παιχνιδομηχάνημα παλαιάς κοπής σε κανένα μαγαζί.
Με τη μεταφορική σημασία του «εκτός πραγματικότητας» ανθρώπου ασφαλώς θα έχει και η Νάουσα κάμποσους που μπορούν να χαρακτηριστούν έτσι, αλλά, σπεύδω να διευκρινίσω, δεν ισχυρίζομαι πως έχει περισσότερα απ’ όσο τα άλλα μέρη.
Όμως, στη Νάουσα υπάρχουν πάρα πολλά ούφο. Όχι ιπτάμενοι δίσκοι, όχι άνθρωποι μειωμένης αντίληψης ή εκτός πραγματικότητας, όχι παιχνιδομηχανήματα, παρά αυτά τα πλακουτσά ροδάκινα που βλέπετε στη φωτογραφία και που τα είδα τις προάλλες (και τα αγόρασα) στον μανάβη εδώ πιο πέρα που παραθερίζω (αν και από αύριο μάλλον τελείωσε το διάλειμμα, τα κεφάλια πάλι μέσα).
Την ονομασία δεν την ήξερα, τα ροδάκινα αυτά τα έλεγα, απλώς, πλακέ. Ήξερα βέβαια ότι υπάρχουν, εδώ και αρκετά χρόνια έχω αντιληφθεί την ύπαρξή τους, και τα έχω δοκιμάσει κιόλας, αλλά, να πω την αμαρτία μου (και περιμένω ανφρέντ κατά συρροή) δεν τρελαίνομαι ούτε για τα κανονικά ροδάκινα, ούτε για τα πλακέ. Μικρός τα τσάκιζα, τώρα προτιμώ ασυζητητί τα βερίκοκα και τα νεκταρίνια (και τα κεράσια βέβαια, καθώς τώρα που οι εποχές έχουν ενοποιηθεί, τα βρίσκεις όλα ταυτοχρόνως στον μανάβη).
Όμως εδώ λεξιλογούμε, και λεξιλογικά το ροδάκινο έχει πολύ ενδιαφέρον. Έχουμε βέβαια ήδη δημοσιεύσει, ίσως τρεις φορές μάλιστα, σχετικό άρθρο -ιδού η πιο πρόσφατη δημοσίευση, προ τετραετίας. Από εκείνη την παλιότερη δημοσίευση, αντιγράφω μερικά:
Όπως έχουμε ξαναπεί, οι αρχαίοι Έλληνες, αλλά και οι Ρωμαίοι, χρησιμοποιούσαν σε πολλές περιπτώσεις το μήλο (malum) σαν γενικό όρο για τα οπωρικά, προσθέτοντας ένα προσδιοριστικό επίθετο για να δηλώσουν άλλα φρούτα.
Έτσι, για παράδειγμα, το βερίκοκο το ονόμασαν αρμενιακόν μήλον, αν και η ονομασία δεν έπιασε. Το ροδάκινο το είπαν περσικόν μήλον, και η ονομασία έπιασε στα λατινικά, όπως θα δούμε παρακάτω, όχι όμως στα ελληνικά. Η ροδακινιά είναι βέβαια ιθαγενής της Κίνας, στα μέρη μας όμως τα ροδάκινα ήρθαν από την Περσία, πιθανότατα με τις εκστρατείες του Αλέξανδρου.
Περσικά μήλα λοιπόν τα ροδάκινα, και όπως πολύ συχνά συμβαίνει το ουσιαστικό έπεσε και ονομάστηκαν σκέτα περσικά. Αλλά και στα λατινικά, malum persicum το είπαν το ροδάκινο κι εκεί το επίθετο ουσιαστικοποιήθηκε και το φρούτο έμεινε να λέγεται persicum, στον πληθυντικό persica. Κι απ’ αυτόν τον πληθυντικό, που θεωρήθηκε ενικός θηλυκού γένους, ονομάστηκε, με τις ανάλογες αλλοιώσεις, το ροδάκινο σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές γλώσσες (αν και όχι στα ισπανικά, βλ. πιο κάτω): peach στα αγγλικά, pêche στα γαλλικά, Pfirsisch στα γερμανικά, pesca στα ιταλικά, pêssego στα πορτογαλικά· κι αν στις παραπάνω λέξεις μόνο ο ετυμολόγος μπορεί να αναγνωρίσει την περσική αρχή, τα ολλανδικά (Perzik) ή τα ρώσικα (πέρσικι) ή μερικές ιταλικές διάλεκτοι (persica) διατηρούν ολοζώντανη την ανάμνηση.
Στα ελληνικά όμως λέμε ροδάκινο, λέξη που δεν έχει σχέση ούτε με τα ρόδα ούτε με την… Κίνα, την πραγματική πατρίδα του καρπού. Όσο κι αν δεν φαίνεται διά γυμνού οφθαλμού, η λέξη είναι δάνειο από τα λατινικά, και μάλιστα από μια συγκεκριμένη ποικιλία ροδάκινα, όψιμα, μεγάλα και σκληρόσαρκα, που ονομάζονταν duracina και πέρασαν στα ελληνικά ως δωράκινα ή δοράκινα (και οι δυο ορθογραφίες παραδίδονται σε κείμενα της ελληνιστικής εποχής).
Η ονομασία αυτή όμως δεν ρίζωσε, ίσως διότι δεν σήμαινε τίποτε στα ελληνικά, και πολύ γρήγορα τα δοράκινα με αντιμετάθεση, και ασφαλώς με την παρετυμολογική επίδραση από τα ρόδα, έγιναν ροδάκινα, λέξη που εμφανίζεται πρώτα στο γλωσσάριο Λέξεις βοτανών, που ψευδώς αποδίδεται στον Γαληνό, όπου διαβάζουμε ότι: «μήλα περσικά ήτοι τα ροδάκινα». Ο Ιερόφιλος, ένας «διαιτολόγος» της πρώιμης βυζαντινής εποχής (τον τοποθετούν μεταξύ 4ου και 7ου αιώνα), στο σύγγραμμα «Πώς οφείλει διαιτάσθαι άνθρωπος εφ’ εκάστω μηνί», που εξετάζει τι πρέπει να τρώμε κάθε μήνα, λέει ότι τον Ιούλιο είναι ωφέλιμα τα υγρά οπωρικά, δηλαδή σταφύλια εκτός από τα μαύρα, καθώς και «άπιον, μήλον, δαμάσκηνον, ροδάκινον». Τα ροδάκινα τα συστήνει και για τον Σεπτέμβριο. Αλλά και ο Αλέξανδρος ο Τραλλιανός, που σίγουρα έγραψε τον 6ο αιώνα, αναφέρεται πολλές φορές σε «ροδάκινα».
Να έρθουμε τώρα στα πλακέ ροδάκινα, τα οποία στο παλιότερο άρθρο απλώς τα αναφέρω παρεμπιπτόντως.
Είναι ποικιλία του ροδάκινου, δηλ. στο κοινό όνομα Prunus persica προστίθεται η επισήμανση var Platycarpa. Κατάγονται και αυτά από την Κίνα απ’ όπου εισήχθησαν στις Ηνωμένες Πολιτείες περί το 1870, αν και υπάρχουν μαρτυρίες και από προηγούμενους αιώνες.
Η ονομασία «ούφο» λέγεται και στα αγγλικά, ωστόσο δεν είναι η μόνη, ούτε καν η επικρατέστερη. Μάλιστα, επειδή ακριβώς πρόκειται για πολύ νέο είδος στις αγορές, η επινοητικότητα των εμπόρων έχει δώσει πλήθος από ευφάνταστες ονομασίες που παίζουν με το παράξενο σχήμα του καρπού.
Ας πούμε, το λένε και donut peach, επειδή μοιάζει με ντόνατς, όπως και Saturn peach, αφού το σχήμα του θυμίζει τον πλανήτη Κρόνο με τους δακτυλίους του.
Μια πολύ διαδεδομένη ονομασία, τόσο στα ισπανικά όσο και στα αγγλικά, είναι paraguayo, παραγουάνικο, που προκαλεί εντύπωση διότι δεν υπάρχουν σημαντικές φυτείες του καρπού στην Παραγουάη, ούτε είναι ενδιάμεσος σταθμός της εμπορίας του (άλλωστε δεν έχει έξοδο στη θάλασσα, κι ας λέει ο Τσιτσάνης για το μαγευτικό της ακρογιάλι).
Στα αγγλικά τα λένε και anjeer peach, όπου anjeer είναι το σύκο, ίσως στα περσικά, συκοροδάκινο λοιπόν. Στην Κίνα τα λένε pan tao, συστραμμένο ροδάκινο, λέει.
Ευρηματική βρίσκω και την ιταλική ονομασία, pesca tabacchiera, όπου tabacchiera είναι βεβαίως η ταμπακέρα (όλα από εμάς τα πήρανε, ως γνωστόν, εδώ μπαίνει ειρωνική φατσούλα).
Αν ξέρετε άλλες ονομασίες για τα πλακέ ροδάκινα, πείτε τις. Αν και το πιο εκπληκτικό, πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο της φωτογραφίας ίσως να μην είναι τα ούφο της Νάουσας αλλά οι γειτονικές τους μπάμιες της Βέροιας, που περιστρέφονται γύρω από τη γη σε ύψος 6,90 χιλιάδων χιλιομέτρων. Αυτά κι αν είναι ούφο!
