Ο φίλος του ιστολογίου Λαέρτης Τανακίδης, φιλόλογος και πρώην πρόεδρος της ΟΛΜΕ, μου έστειλε ένα σύντομο κείμενό του «διά πάσαν χρήσιν». Θυμίζω ότι έχουμε δημοσιεύσει στο ιστολόγιο ένα άρθρο του για το λεξιλόγιο των ΜΜΕ, και άλλο ένα δικό του άρθρο για το θέμα της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών, ενώ ταχτικά μου στέλνει και υλικό που μπαίνει στα σαββατιάτικα μεζεδάκια.
Κατά σύμπτωση, για τη λέξη rizz ήθελα να γράψω εδώ και καιρό -από πέρυσι. Οπότε, δράττομαι της ευκαιρίας. Παραθέτω το κείμενό του και στη συνέχεια λέω κι εγώ τα δικά μου, αλλά τη λέξη «αυθεντικός» την αφήνω για άλλο άρθρο, έχει ψωμί.
Η ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΗ ΚΑΙ Ο ΑΥΘΕΝΤΙΚΟΣ
(Λέξεις της χρονιάς 2023)
= = = = Κατα το dictionary.com είναι η λεξη hallucinate, που σημαινει παραίσθηση/ψευδαίσθηση.
= = = = Κατα το λεξικό webster είναι η λεξη authentic, που σημαινει αυθεντικος. Προέρχεται από την ελληνικη λεξη αυθεντικός.
= = = = Κατα το λεξικό της Οξφόρδης είναι η λεξη rizz, που σημαινει γοητεια για προσέλκυση συντρόφου. Προέρχεται απο την ελληνική λέξη χάρισμα (cha-ris-ma). Απο τη μεσαία συλλαβη. Η σλανγκ συνηθιζει να κόβει ή να διαλεγει συλλαβές απο λέξεις.
= = = = Κατα το sarantakos.wordpress.com λέξη της χρονιάς για την Ελλαδα ειναι το σαρανταενατακατό (μία λεξη).
= = = = Οι authentic και rizz εχουν ελληνική καταγωγή, από το αυθεντικός και απο το χάρισμα.
= = = = Είναι ενδιαφέρον το ότι μας θυμιζει πως πολλές λεξεις της αγγλικής εχουν ελληνική καταγωγή. Όχι ομως για να μεταβαλλόμαστε σε Ελληναράδες του τύπου «εμεις δωσαμε…».
= = = = Θυμόμαστε οτι ολες οι γλώσσες δανείζονται συνεχώς. Και η ελληνική σε ολη τη διαδρομή της δανειζε, δανειζόταν και δανείζεται λέξεις. Άλλο τίποτα.
= = = = Ο δανεισμός γενικα πολλαπλασιάζεται, οταν υπαρχουν πολλες επαφες μεταξυ λαων. Εισάγονται λέξεις απο τους πολυπληθείς λαούς προς τους ολιγοπληθείς. Απο τους ισχυρότερους οικονομικά, επιστημονικά, τεχνολογικά, πολιτιστικα, πολιτικα, στρατιωτικα προς τους λιγοτερο ισχυρους.
= = = = Για αυτο παλιοτερα γινοταν «εξαγωγη» λεξεων απο την ελληνικη σε αλλες γλωσσες. Για αυτο τους τελευταιους αιωνες δεν γινεται αυτη η εξαγωγη. Για αυτο τους τελευταιους αιωνες γινεται «εισαγωγη» απο άλλες γλωσσες στην ελληνικη. Μαλιστα τις τελευταιες δεκαετιες η εισαγωγη εχει παρει πολυ μεγαλες διαστασεις. Και τελευταια στον κοσμο του διαδικτυου κοντευει να χαθει εντελως η μπαλα.
= = = = Τελος αξιζει να σημειωθει οτι ο συγχρονος κοσμος καταπλακωνεται καθημερινα απο ογκους ειδησεων, που σκεπαζουν η μια την αλλη. Οι ψευτικες ειδησεις πολλαπλασιαζονται. Η παραπληροφορηση και η προπαγανδα οργιαζουν.
= = = = Σε εναν τετοιο κοσμο ο γλωσσικος φακος εστιαζει στις παραισθηση/ψευδαισθηση και τον αυθεντικο και ετσι αναδεικνυονται λεξεις της χρονιας. Να ειναι αραγε ενθαρρυντικό σημάδι οτι η κατανοηση της καταστασης προχωρει και επομενως μπορει να εμφανιστει και κάποια αντίδραση;
Αυτά γράφει ο φίλος Λαέρτης Τανακίδης. Ο τίτλος του εστιάζει σε δύο λέξεις (hallucinate και authentic), στις οποίες άλλωστε κυρίως αναφέρεται και το σημείωμά του, αλλά εγώ σήμερα θα εστιαστώ στην τρίτη, το rizz.
Πράγματι, το charisma έγινε rizz κατά τον ίδιο περίπου τρόπο που το influenza συντομεύτηκε σε flu ή το refrigerator σε fridge -τα συνηθίζει αυτά η αγγλική καθομιλουμένη, όπως και η σλανγκ.
Με βάση το αγγλικό λεξικό, το rizz ορίζεται ως εξής:
Rizz : όρος της αργκό για κάποιον που είναι ιδιαίτερα ικανός στο να γοητεύει ή να κατακτά ερωτικούς συντρόφους, ιδίως με λεκτική επικοινωνία. Χρησιμοποιείται κυρίως για άντρες που κυνηγούν γυναίκες, αλλά όχι πάντοτε.
Κατάκανόνα χρησιμοποιείται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως ο παλαιότερος όρος game.
Παράδειγμα: Dan’s not that good looking, but he’s got serious rizz—look at him charming those two models!
Ο συναφής όρος unspoken rizz αναφέρεται στην ικανότητα κάποιου να αποπνέει χάρη ή χάρισμα χωρίς λεκτική επικοινωνία, ας πούμε με τη γενική του αυτοπεποίθηση και με τη γλώσσα του σώματος.
O όρος rizz χρησιμοποιείται επίσης ως ρήμα, συχνά στη μορφή rizz up, που σημαίνει «γοητεύω κάποιον».
Παράδειγμα: I’m about to rizz up Sarah. Do you know if she has a boyfriend?
Προφέρεται ριζ. Όταν ανακοινώθηκε, στις αρχές Δεκεμβρίου, ότι ανακηρύχθηκε σε λέξη της χρονιάς από το λεξικό της Οξφόρδης, σε ένα άρθρο της Lifo γράφτηκε ότι έχει «ελληνική rizz-α», ένα προφανές αλλά ακριβές λογοπαίγνιο.
Στο ίδιο άρθρο, διαβάζουμε ότι “Το Rizz προέρχεται στην πραγματικότητα από τη λέξη charisma, όπου στη νότια Βαλτιμόρη άρχισαν να τη συντομεύουν, σε “rizzma” (το ουσιαστικό που αντικαθιστά το χάρισμα) και σε “rizz” (η ενέργεια της επίδειξης χαρίσματος), μέσω του twitch streamer, Kai Cenat, κατοίκου της νότιας Βαλτιμόρης, άρχισε να βάζει το rizz στα thumbnails των βίντεο του και η λέξη υιοθετήθηκε σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες.”
O κ. Kai Cenat, τον οποίο πολλοί θεωρούν πατέρα της λέξης, είναι «twitch streamer», δηλ. εκπέμπει βίντεο συνεχούς ροής (αν πούμε έτσι το στρίμιν) στην εφαρμογή Twitch, που είναι η κατεξοχήν εφαρμογή για τέτοια βίντεο, κυρίως από παιχνίδια, γκέιμιν που λέμε, και ηλεαθλήματα (esports που λέμε).
Ωστόσο, άλλοι υποστηρίζουν ότι τη μεγάλη εκτίναξη της χρήσης του όρου τη γνώρισε ο όρος rizz τον Ιούνιο του 2023, όταν σε συνέντευξή του ο Τομ Χόλαντ, ο πρωταγωνιστής του Σπάιντερμαν, δήλωσε ευθαρσώς «Δεν έχω καθόλου rizz».
Στις αρχές Δεκεμβρίου γράφτηκαν πολλά άρθρα στο ελληνικό Διαδίκτυο για τον όρο rizz, αλλά ο όρος χρησιμοποιόταν ήδη στα ελληνικά λίγους μήνες νωρίτερα. Στο Τουίτερ βρίσκω, ας πούμε, από τον Μάιο του 2023, τουί ενός φοιτητή που γράφει, πιθανώς σχολιάζοντας κάποιο ριάλιτι, «Αδιανόητο μπάσιμο, μπράβο Μαρια, unbelievable rizz που λένε και στο χωριό μου», ενώ σε σχολιασμό τηλεοπτικού σίριαλ, άλλος: «Εγώ ξαναρωτάω τι Rizz έχει ο Μάρκος που όλες τον ερωτεύονται». Κι άλλος, πάντοτε το 2023 αλλά πριν από τον Δεκέμβριο, σχολιάζοντας κάτι που ειπώθηκε στην εκπομπή Ρουκ-Ζουκ, γράφει: «Ακουγα το παλικαρι να λεει για το «unspoken rizz» και σκεφτομουν οτι το εχει χασει ο μικρος. Τελικα υπαρχει αυτο που λεει. Νιωθω 102 ετων τώρα».
Bέβαια, αν πιστέψουμε το άρθρο της Lifo, από τη στιγμή που τον όρο rizz τον ανακάλυψαν τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης, οι νέοι άρχισαν να τον αποφεύγουν, να τον χρησιμοποιούν ειρωνικά και να τον βρίσκουν κριντζ (γι’ αυτό τον όρο έχουμε ήδη γράψει).
Θα μακροημερεύσει αυτή η Λέξη της χρονιάς, είτε στη γενέτειρά της είτε διεθνώς; Δεν το ξέρω, όσοι δοκίμασαν να προφητέψουν το μέλλον των λέξεων πολύ συχνά έπεσαν έξω -θα το έχω αναφέρει ξανά, αλλά ο μεγιστος Μαν. Τριανταφυλλίδης συγκατάλεγε ανάμεσα στις δάνειες λέξεις που είναι αδύνατο να βγουν από τη γλώσσα μας τη λέξη «μπερντάχι» (και μάλιστα δεν εννοούσε τον ξυλοδαρμό, αλλά τον όρο του ξυρίσματος, τότε που οι άντρες ξυρίζονταν στα κουρεία).
Οπότε, δεν μπορώ να ξέρω αν θα εδραιωθεί στην αγγλική γλώσσα το rizz ή αν θα σταματήσει να ακούγεται σε καναδυο χρόνια το ριζ, σαν διάττοντας. Δεν μπορώ να αποκλείσω την καθιέρωσή του στην ελληνική (οπότε θα το γράψω ριζ, κι ας κινδυνεύει να μπερδευτεί με τον μεγάλο Τέρενς Ριζ) αλλά δεν το βρίσκω πολύ πιθανό ενδεχόμενο.
Και μια ερώτηση: εσείς την έχετε χρησιμοποιήσει ποτέ τη λέξη, σε κανονικό λόγο; (Όχι για να πείτε, «ξέρεις ποια βγήκε λέξη της χρονιάς από την Οξφόρδη; ) Βέβαια, το σώμα των σχολιαστών του ιστολογίου μας δεν έχει πολλούς πολύ νέους, αλλά ποτέ δεν ξέρεις….
