Μία έκρηξη που θα μείνει στην ιστορία της φωτογραφίας
H κοκκινομάλλα Gerta Pohorylle έχει μόλις φτάσει με την ελβετίδα φίλη της Ruth Cerf στο πάρκο, στο Montparnasse, όπου η τελευταία της συστήνει τον γοητευτικό André Friedmann, έναν άγνωστο αλλά πολύ δυναμικό ούγγρο φωτογράφο. Ο Friedmann έχει μόλις αναλάβει μια φωτογράφηση για ένα φυλλάδιο ελβετικής ασφαλιστικής εταιρείας, το 1934, και χρειαζόταν μία νέα ξανθιά γυναίκα, την οποίαν και βρήκε στο πρόσωπο της Ruth Cerf, σε ένα καφέ δίπλα στον Σηκουάνα. Εκείνη όμως για να αισθάνεται πιο ασφαλής με έναν άγνωστο, όμορφο μεν, άντρα, ζητά από την φίλη της την, εβραϊκής καταγωγής γερμανίδα Gerta να την συνοδέψει.
Η έλξη ανάμεσα στον André και την Gerta είναι ακαριαία και αμοιβαία. Πολύ γρήγορα γίνονται ζευγάρι και εκείνος αρχίζει να της δείχνει πώς να φωτογραφίζει. Άλλωστε η Gerta δεν έχει θαμπωθεί μόνο από τη γοητεία του αλλά και από το επάγγελμά του. Tο βρίσκει συναρπαστικό. Και η ίδια είναι υπέρ το δέον πρωτοποριακή και γενναία.
Σχεδόν άμεσα αρχίζουν να δείχνουν τις φωτογραφίες τους σε διάφορα πρακτορεία στο Παρίσι. Όμως όλοι τους προσφέρουν πολύ χαμηλές αμοιβές, ώσπου μια μέρα, η Gerta προτείνει στον απογοητευμένο André, να αλλάξουν τα ονόματά τους διότι σκέφτηκε ότι το εβραϊκό τους άκουσμα μπορεί να απωθούσε τους πιθανούς πελάτες, σε μία εποχή που ήταν έντονο το αντισημιτικό κλίμα, παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Gerda Taro and Robert Capa: Φωτογραφία: Fred Stein Archive/Getty Images
Άνοιγμα: Robert Capa © International Center of Photography, η Gerda Taro στο μέτωπο της Cordoba, Ισπανία, Σεπτέμβριος 1936,
© Robert Capa © International Center of Photography | Magnum Photos
Robert Capa & Gerda Taro: τα τέλεια ψευδώνυμα! Μόλις γεννήθηκε ο σπουδαιότερος πολεμικός φωτοειδησεογράφος του 20ου αιώνα αλλά και η Gerda θα αποκτούσε αργότερα μία πρωτιά στην ιστορία της φωτογραφίας. Το αποτέλεσμα ήταν θαυματουργό, οι πελάτες άρχισαν απλόχερα να πληρώνουν καλύτερα, τα ονόματα έμοιαζαν να έχουν δημιουργήσει δύο νέες προσωπικότητες στον χώρο της γαλλικής φωτογραφίας.
H Taro και ο Capa (“καρχαρίας“ στα ουγγρικά) είναι και οι δύο πολύ ταλαντούχοι νέοι, κατατρεγμένοι όμως από το πολιτικό καθεστώς των πατρίδων τους, αντίστοιχα. Η εβραία Taro αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Γερμανία καθότι συνελήφθη ένα βράδυ που μοίραζε αντιναζιστικά, κομμουνιστικά φυλλάδια και αφίσες στους δρόμους, το 1933. Ο Capa, όντας ακόμη φοιτητής, είχε επίσης συλληφθεί στην Ουγγαρία από την μυστική αστυνομία για τις αριστερές του ακτιβιστικές δράσεις.
Το γεγονός ότι συναντήθηκαν τελικά σε ένα ωραίο πάρκο των Παρισίων κι ερωτεύτηκαν αποτελεί το ιδανικό σενάριο για μία πετυχημένη ταινία του Χόλιγουντ, αν όχι μια μοιραία συνάντηση. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ο γνωστός σκηνοθέτης Michael Mann, έχει ήδη αγοράσει τα κινηματογραφικά δικαιώματα της μεγάλης τους αγάπης και της εκπληκτικής τους ιστορίας. Επίσης, η ισπανίδα συγγραφέας Susana Fortes δημοσίευσε το 2009 το βιβλίο “Waiting for Robert Capa” το οποίο έχει μεταφραστεί ήδη σε 20 γλώσσες (σύμφωνα όμως με τον ιστορικό πολεμικής φωτογραφίας και παλιό διευθυντή του πρακτορείου Magnum, Jimmy Fox, το βιβλίο αυτό δεν αποτυπώνει τους πραγματικούς χαρακτήρες, αλλά πρόκειται μία ιστορία που έφτιαξε η συγγραφέας, βασισμένη πάνω στις συνταρακτικές ζωές τους).
Gerda Taro © International Center of Photography: Στρατιωτίνα εξασκείται στην παραλία, έξω από την Βαρκελώνη κατά τον Ισπανικό Εμφύλιο, Αύγουστος 1936 © Gerda Taro © International Center of Photography | Magnum Photos
Ελεύθερα πνεύματα και τολμηρές ψυχές, οι Taro και Capa φεύγουν για τον Ισπανικό Εμφύλιο το 1936, να καλύψουν φωτογραφικά τις εξελίξεις και κάνουν κάτι πρωτοποριακό: μπαίνουν στην πρώτη γραμμή του πυρός, με μόνο όπλο τη φωτογραφική τους μηχανή. Και οι δύο, όχι μόνο ο Capa! Οι φωτογραφίες τους έγραψαν ιστορία. Όλοι γνωρίζουν την συγκλονιστική εικόνα του ισπανού επαναστάτη που (πιθανότατα, υπάρχουν μελέτες που αμφισβητούν το τί ακριβώς συνέβη) πέφτει νεκρός από πυροβολισμούς την στιγμή που έκανε ο Capa το μοιραίο κλικ. Η Gerda φωτογραφίζει κι εκείνη αδιάκοπα. Και οι δικές της εικόνες δημοσιεύονται. Αρχίζει να ταξιδεύει και μόνη της σε εμπόλεμες περιοχές και να φωτογραφίζει τόσο ριψοκίνδυνα που οι φίλοι της, βλέποντας τα πλάνα που τραβούσε, ανησυχούν έντονα για την ασφάλειά της. Το καλοκαίρι του 1937 θα βρεθεί όμως με τον αγαπημένο της ξανά στο Παρίσι όπου θα γιορτάσουν μαζί την Ημέρα Απελευθέρωσης της Βαστίλης.
Όμως τα πράγματα στη ζωή δεν είναι ποτέ τόσο απλά όσο φαίνονται, ο Capa είναι γνωστός γυναικοκατακτητής αλλά και η Taro αρχίζει να μοιράζεται προσωπικές στιγμές με τον καναδό συγγραφέα Ted Allan.
Στις 26 Ιουλίου του 1937, η Gerda Tarο, θα βρεθεί ξανά στην Ισπανία να φωτογραφίζει από την πρώτη γραμμή. Δίπλα της έχει τον Ted Allan. Κάποια στιγμή αρχίζουν να τρέχουν και πηδούν πάνω σε φορτηγό για να ξεφύγουν από την εμπόλεμη περιοχή. Όμως όταν παίζεις με τον θάνατο σε καθημερινή βάση, κάποια στιγμή σε συναντά. Ένα τανκ εκτός ελέγχου καταπλακώνει το φορτηγό, μαζί και την Gerda. Κατάφερε να ζήσει μόνο μία μέρα ακόμη. Ο καναδός συγγραφέας επέζησε κι έγραψε και σχετικό βιβλίο υπό τον τίτλο “This Time a Better Earth”. Το παράξενο είναι ότι σε συνέντευξή του στον Kildare Dobbs το 1961 έλεγε, “Εδώ βρισκόταν το κορίτσι που αγαπούσα, δίπλα μου, σκοτωμένο, κι εγώ δεν ένιωθα τίποτα. Μισούσα τον εαυτό μου γι’ αυτό”. Αλλά είκοσι χρόνια μετά έκλαιγε για τον χαμό της επί τρεις ημέρες.
Η Gerda Taro είναι η πρώτη γυναίκα φωτορεπόρτερ που σκοτώθηκε σε εμπόλεμη ζώνη. Αυτή είναι η θλιβερή πρωτιά της στην ιστορία της φωτογραφίας. Την 1η Αυγούστου του 1937, την συνόδεψαν, για το τελευταίο αντίο, χιλιάδες άνθρωποι στους δρόμους του Παρισιού. Είχε προλάβει να φωτογραφίσει περίπου έναν χρόνο. Σε αντίθεση με τον Robert που θα συνέχιζε μέχρι τα 40 του, εκείνη ήταν μόλις 27 ετών.
Και ποιο είναι το τελευταίο συνταρακτικό κομμάτι του παζλ της ζωής τους; Είναι η “μεξικανική βαλίτσα“, μία ακόμη μυθιστορηματική ιστορία. Μέσα στο χάος του πολέμου, εξαφανίστηκαν 4.500 χιλιάδες αρνητικά των Robert Capa, Gerda Taro και Chim (David Seymour) από τον Ισπανικό Εμφύλιο. Ο αδελφός του Robert, o Cornell τα αναζητούσε όλη του τη ζωή. Τελικά εμφανίστηκαν ως δια μαγείας, στο κέντρο που ίδρυσε ο τελευταίος στη Νέα Υόρκη, το International Center of Photography, τον Δεκέμβριο του 2007.
Η μεξικανική βαλίτσα δεν μας αποκάλυψε μόνο νέες φωτογραφίες των σπουδαίων φωτογράφων, ίσως το πιο συναρπαστικό που απέδειξε, ήταν ότι πολλές φωτογραφίες που θεωρούνταν ότι ανήκαν στον Robert Capa, αποκαλύπτεται πως ήταν της Gerda Taro.
Αν και πρόκειται για μία τραγική ιστορία αγάπης, ο τρόπος κατά τον οποίον ο ένας ενέπνευσε κι επηρέασε τον άλλον, είναι τόσο συγκλονιστικός διότι χάρη στη γνωριμία τους εκείνη την ημέρα στο πάρκο, γεννήθηκε ο Capa και η Taro. Μέχρι τότε ήταν απλώς η Pohorylle και ο Friedmann, δύο νέοι, ταλαντούχοι άγνωστοι εβραίοι στο κέντρο του Παρισιού…
Σημείωση:
Από την ανακάλυψη της μεξικανικής βαλίτσας δημιουργήθηκε και η ομώνυμη, περιοδεύουσα έκθεση “The Mexican Suitcase”, σε επιμέλεια της Cynthia Young, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στις Φωτογραφικές Συναντήσεις της Αρλ.
Περισσότερες πληροφορίες: www.icp.org
