ελάτε να χορέψουμε ξανά
στο λίκνισμα της στάχτης
Γράφει ο Δημήτρης Τσεκούρας, πεζογράφος – θεατρικός συγγραφέας
Εάν αληθεύει ότι η Τέχνη στο σύνολό της είναι μια επηρμένη Απεύθυνση και εάν αληθεύει, επίσης, ότι σε κάθε Απεύθυνση υποκρύπτεται ένα τουλάχιστον ταπεινό ή μεγαλεπήβολο αίτημα, τότε οι Παιδικές παλάμες της Ειρήνης Παραδεισανού (τέταρτο κατά σειρά ποιητικό της έργο μετά τη Ρητορική ένδεια το 2013, Τα γυάλινα μάτια των ψαριών το 2016 και το Στη φλέβα της πέτρας το 2016) ανταποκρίνονται πλήρως και στα δύο, δηλαδή και στην Απεύθυνση και στο αίτημα.
Ας γίνω πιο σαφής: Το πρώτο στοιχείο που μου κέντρισε πολύ το ενδιαφέρον διαβάζοντας προσεκτικά το συγκεκριμένο έργο της Παραδεισανού ήταν η έντονη χρήση μιας πολύ παρεξηγημένης έγκλισης: της Προστακτικής. Παρεξηγημένη έγκλιση η προστακτική γιατί, κατά κανόνα, την έχουμε συνδυασμένη στο μυαλό μας, για να μην πω ταυτόσημη, με την έννοια της διαταγής. Διαφεύγει, όμως, συχνότατα της προσοχής μας ότι, πλην της αντιαισθητικής διαταγής, στην προστακτική έγκλιση εμπεριέχεται, επίσης, η Επιθυμία, η Ικεσία, ένα άπλωμα των χεριών, η πρόσκληση, ενίοτε δε και μια κραυγή απελπισίας.
«Κοιμηθείτε, μη σας διαφύγει, μην μπερδευτείτε, κοιτάξτε, σαλέψτε, σωπάστε, ελάτε, αγαπήστε, δείξε μας, γίνε»είναι μόλις λίγες από τις περιπτώσεις προστακτικών (καταμέτρησα τουλάχιστον τριάντα· χώρια οι λεγόμενες προτρεπτικές υποτακτικές, χώρια οι λεγόμενες επί το παραδοσιακότερον κλητικές προσφωνήσεις) που διαπερνούν το έργο από την αρχή μέχρι το τέλος του. Και αυτή ακριβώς η συσσώρευση των προστακτικών στις Παιδικές παλάμες της Παραδεισανού νομίζω πως μου υπέδειξε τελικά αυτό που στην αρχή μόνο διαισθητικά είχα οσφρανθεί: ότι δηλαδή αυτή η Απεύθυνση μέσω των προστακτικών -και των συνακόλουθων αιτημάτων που σε αυτή εμπεριέχονται- είναι που απομακρύνει το έργο από την καθαρά ιδιωτική του σφαίρα και που το καθιστά, στη συνολική του θεώρηση, ένα έργο Πολιτικό.
Πολιτικό στη ρίζα του.
Κι αυτό γιατί, ως γνωστόν, ρίζα του Πολιτικού δεν είναι τίποτε άλλο, καταρχάς, παρά ο Λόγος του ανθρώπου προς τον άνθρωπο.
Ευτυχής, μάλιστα, σύμπτωση (;) σε σχέση με αυτή την πολιτική διάσταση του έργου της Παραδεισανού είναι και η εξαιρετικά «τρομακτική και, συνάμα πανέμορφη» φωτογραφία που κοσμεί το εξώφυλλο του βιβλίου· μία φωτογραφία του Αλέξανδρου Σταματίου, μία φωτογραφία που δείχνει παλάμες προσφυγόπουλων της Μαλακάσας. Από τις λίγες περιπτώσεις που ένα εξώφυλλο ανταποκρίνεται σε αυτό που θα ακολουθήσει.
◊
Ένα άλλο, πολύ σημαντικό κατά τη γνώμη μου, στοιχείο που διαπερνά, άλλοτε φανερά και άλλοτε πιο υποδόρια, όλες τις Παιδικές παλάμες είναι αυτό της Αγωνίας του συγγραφέα σε σχέση με την ουσία αλλά και με τη διαδικασία της γραφής αυτής καθεαυτήν.
Στον «αντίποδα», λοιπόν, της πολιτικής διάστασης του έργου, έρχεται τώρα και καταγράφεται η μέσα φωνή του δημιουργού όταν αυτός βρίσκεται ενώπιος ενωπίω με το γραπτό του, που θα πει με το πιο ανεξιχνίαστο και με το πιο μεγαλειώδες κομμάτι του εαυτού του.
Ενδεικτικά ως προς αυτό, λοιπόν, καταγράφω: α) «Δεν είναι πως δεν έχω τι να πω / είναι που δεν βρίσκω κανέναν λόγο να το ξεστομίσω» λέει η ποιήτρια στο ομότιτλο με τη συλλογή εναρκτήριο ποίημά της. Δύο στίχοι σαν συμπύκνωση της αίσθησης της Α-φωνίας πριν την έκρηξη του Λόγου που, πάντοτε, μετά ακολουθεί. Δύο στίχοι σαν το εσωτερικό μανιφέστο ενός Ευαίσθητου πριν την Κραυγή του. Δύο στίχοι που, κατά μία έννοια, θα μπορούσαν να συνοψίζουν αυτό που κάθε στοιχειωδώς σκεπτόμενος άνθρωπος βιώνει σήμερα αντικρίζοντας την ολισθηρή και επικίνδυνη τροπή της Ανθρωπότητας: ένα μπούκωμα στη φωνή του, β) Ολόκληρο το ποίημα Όνειρο και Ποίημα αποτελεί, κατά τη γνώμη μου, ένα σχεδόν ψυχαναλυτικό κατ’ ουσίαν κείμενο εντός του οποίου παρελαύνουν: η έλευση της έμπνευσης, η «αδυναμία» από την πλευρά του δημιουργού να την μετατρέψει σε δημιούργημα, οι δικαιολογίες του δημιουργού σε σχέση με αυτή του την «αδυναμία» του, η ανάμνηση του δημιουργού από το ποίημα που τον επισκέφθηκε αλλά «δεν σηκώθηκε να το γράψει»και, εντέλει, η κρυφή του ελπίδα ότι αυτό, δηλαδή το δημιούργημα, έστω και άγραφο, μπορεί να μην χαθεί ποτέ, και γ) Το Επίμετρο. Ένα επίμετρο αποθέωση, κατ’ εμέ, της κατίσχυσης της Ποίησης σε σχέση με το αντίθετό της, δηλαδή με το χειροπιαστό.«Τα σύγνεφα κρατούν στο σχήμα τους τη ρίζα / το χώμα όχι. / Είναι αυτά που στον ανάστροφο κόσμο βυθίζουν τον σπόρο / να φυτρώσουν οι μέρες που θα ΄ρθουν».
◊
Άξιο λόγου, επίσης, στο συγκεκριμένο έργο είναι η επανάληψη λέξεων-φράσεων που, ως λούπα, επανέρχονται, κρατώντας και με αυτόν τον τρόπο το κείμενο σε απόλυτη εσωτερική συνοχή, που θα πει αρμονία.
Λέξεις-φράσεις όπως:πέτρα, φωτιά, καρφί, ο σκύλος με το ανυπεράσπιστο βλέμμα, λειτουργούν ως υπενθυμίσεις υλικών πολύ βασικών στο χτίσιμο του συγκεκριμένου έργου. Διαρκώς παρόντα, επίσης, τα τέσσερα στοιχεία της Φύσεως· ολίγον τι παραπάνω θαρρώ αυτό της ηρακλείτιας φωτιάς.
◊
Το ποιητικό έργο της Παραδεισανού παραπαίει (και χρησιμοποιώ το συγκεκριμένο ρήμα με απολύτως θετικό πρόσημο) ανάμεσα στο κλασικό και το μοντέρνο, ανάμεσα στη σαφή δήλωση και τον υπαινιγμό, ανάμεσα στην απομακρυσμένη παρατήρηση και την απόλυτη συμμετοχή σε αυτό που παρατηρείται, ανάμεσα στον ρεαλισμό και τον εμπαιγμό του.
Είναι ένα έργο σε μετεωρισμό.
Τα λεξικά λένε πως μετεωρισμός είναι η ανύψωση και η παραμονή ενός όντος στον αέρα σε αμφίρροπη κατάσταση. Θα μπορούσε να πρόκειται και για ορισμό της Ποίησης.
◊
Άκουσα πρόσφατα την Ειρήνη Παραδεισανού σε μία συνέντευξή της στο ραδιόφωνο να λέει –το μεταφέρω από μνήμης, αλλά χωρίς, ωστόσο, καθόλου να το αλλοιώνω- ότι η Ποίηση πρέπει να είναι σαν ένα χαστούκι. Και αυτή ακριβώς η λέξη, η λέξη χαστούκι, ήρθε και «κλείδωσε» στο μυαλό μου ωραιότατα με μια φράση του Βάλτερ Μπένγιαμινπου προτάσσεται ως μότο-προμετωπίδα στις Παιδικές παλάμες.
Η φράση είναι η ακόλουθη: «Στα κείμενα που μας αφορούν εδώ, η ενόραση μόνον έρχεται σαν αστραπή. Το κείμενο είναι η βροντή, που ηχεί με μεγάλη καθυστέρηση».
The post Σε έγκλιση Προστακτική (ή δυο λόγια για τις Παιδικές παλάμες της Ειρήνης Παραδεισανού) appeared first on Vakxikon.gr – Vakxikon.gr Media & Publishing Group.
