Τη φράση του τίτλου τη θυμήθηκα χτες στην παραλία, όπου μια γιαγιά παραπονιόταν ότι τα δυο εγγόνια της, αγόρι και κορίτσι ίσως όχι κατά σύμπτωση, μαλώνουν διαρκώς μεταξύ τους και κάνουν «σαν το σκύλο με τη γάτα» (στον τίτλο πρόσθεσα εκ των υστέρων το τελικό νι). Παρεμπιπτόντως, στη λαϊκή παραλία όπου πηγαίνω αυτές τις μέρες έρχονται καθημερινά τόσο πολλά παιδιά, που, αν γενικεύαμε, θα διασκεδάζονταν οι δυσοίωνες προβλέψεις για το δημογραφικό της χώρας και οι σχετικές ειδήσεις, όπως ότι στο πρώτο εξάμηνο του 2023 καταγράφηκαν 67000 θάνατοι και 35000 γεννήσεις -γι’ αυτό δεν πρέπει να γενικεύουμε.
Σαν το σκύλο με τη γάτα λοιπόν έκαναν τα εγγόνια της κυρίας, παροιμία που λέγεται, όπως λέει το λεξικό, για «συνεχείς προστριβές μεταξύ δύο προσώπων». Ο σκύλος και η γάτα είναι το κατεξοχήν δίπολο των «ζώων συντροφιάς», όπως λέγονται πια, και μια βασική διχοτομία της κοινωνίας, πλάι στις αιώνιες (Ολυμπιακός ή Παναθηναϊκός) και τις παλιές που αν τις πει κανείς δείχνει τον αιώνα του (Θεοδωράκης ή Χατζιδάκις, Βουγιουκλάκη ή Καρέζη, Καζαντζίδης ή Μπιθικώτσης, Βαμβακάρης ή Τσιτσάνης) είναι και το δίλημμα «σκύλος ή γάτα».
Για να κάνουμε μια παρένθεση, στη φρασεολογία, όποτε γίνεται λόγος για τα δύο αυτά ζώα, πάντα ο σκύλος δηλώνεται με το αρσενικό και η γάτα με το θηλυκό, παρόλο που βεβαίως υπάρχει και σκύλα όπως και γάτος, όπως βεβαίως και σκυλί και γατί. Όμως ο σκύλος στερεοτυπικά είναι αρσενικός και η γάτα θηλυκιά -γατούλα δεν έλεγαν την Αλίκη Βουγιουκλάκη;
Δεν έχουμε στο ιστολόγιο, απ’ όσο θυμάμαι, άρθρο για τα λεξιλογικά είτε του σκύλου είτε της γάτας, όπως έχουμε κάνει για μερικά άλλα ζώα και κυρίως για διάφορους καρπούς -και ο λόγος είναι πως δειλιάζω μπροστά στο μέγεθος. Βλέπετε, ένα τέτοιο άρθρο ή θα έπρεπε να έχει πολύ μεγάλη έκταση ή να αφήσει πάρα πολλά πράγματα απέξω, διότι και τα δυο ζώα βρίσκονται μαζί μας αιώνες και χιλιετίες κι έτσι είναι αμέτρητες οι παροιμίες, οι εκφράσεις και τα άλλα λεξιλογικά στοιχεία στα οποία πρωταγωνιστούν. Ούτε και στο σημερινό άρθρο θα επιχειρήσω ν’ αγγίξω αυτό το θέμα, το αφήνω για άλλη φορά, σήμερα θα περιοριστώ στο δίπολο.
Πάντως, φρασεολογικά, ο σκύλος έχει μόνο αυτό το δίπολο, με τη γάτα, ενώ η γάτα έχει ένα ακόμα, με το ποντίκι. Μπορούμε να πούμε «σαν τη γάτα με τον ποντικό» για συνεχείς προστριβές, επειδή όμως στην πραγματική ζωή (σε αντίθεση με τους Τομ και Τζέρι) ο συσχετισμός δυνάμεων είναι συντριπτικά ετεροβαρής, συνήθως λέμε «τον παίζει όπως η γάτα το ποντίκι».
Ανάμεσα σε γάτα και ποντίκι ο συσχετισμός δυνάμεων είναι σχεδόν πάντα συντριπτικός υπέρ της γάτας, ανάμεσα σε σκύλο και γάτα τα πράγματα δεν είναι καθόλου τόσο καθαρά. Μπορεί στη φωτογραφία που βρήκα κι έβαλα στο άρθρο να είναι σαφής η σωματική διαφορά ανάμεσα στα δυο ζώα, αλλά υπάρχουν και μικρόσωμες ράτσες σκυλιών και, το κυριότερο, σε μια αψιμαχία σκύλου και γάτας δεν παίζει ρόλο μόνο ή τόσο το σωματικό βάρος και μέγεθος, όσο η ταχύτητα, η ευλυγισία και άλλα. (Βέβαια, αν το πάμε στα άκρα, πολλές γάτες έχουν βρει τον θάνατο από σκύλους, ενώ για το αντίστροφο δεν είμαι καθόλου βέβαιος).
Στην αγροτική κοινωνία, υπήρχαν σκύλοι και γάτες σε ένα νοικοκυριό, ως κατοικίδια και όχι ως ζώα συντροφιάς, το κάθε ζώο με τη δική του αποστολή. Στα σημερινά όμως νοικοκυριά, των πόλεων, θα έλεγα πως είναι σχετικά σπάνιο να συνυπάρχουν σκύλοι και γάτες, ιδίως σε διαμέρισμα πολυκατοικίας. Πέρα από τα πρακτικά προβλήματα χώρου, και πολλά αφεντικά έχουν ειδίκευση, άλλοι δηλαδή είναι φανατικοί γατόφιλοι κι άλλοι αδιάλλακτοι κυνόφιλοι.
Προσωπικά, όπως είχα γράψει σ’ ένα παλιό άρθρο, φιλόζωος δεν είμαι, αλλά ούτε και φοβάμαι ή απεχθάνομαι τα κατοικίδια. Το είδος ζωής που έχω αναγκαστεί ή επιλέξει να κάνω, με συχνές πολυήμερες μετακινήσεις, δεν μου επέτρεψε να έχω μεγάλα κατοικίδια στην ενήλικη ζωή μου, αλλά όταν ήμουν παιδί και έφηβος είχαμε σκυλιά και γάτες στην οικογένεια, πιο πολύ στην αυλή (και διάφορα άλλα ζώα κατά καιρούς, κότες, κουνέλια, ινδικά χοιρίδια, μέχρι κι ένα κατσίκι). Με τα χρόνια έφτασα να εκτιμώ περισσότερο τη θηλυκή ανεξαρτησία της γάτας από την αρσενική αφοσίωση του σκύλου, αλλά η σχέση μου παραμένει πλατωνική.
Θα ρίξω τα αποφάγια ή θ΄αγοράσω γατοτροφή για τα περαστικά ζώα στο εξοχικό, αλλά μέχρι εκεί. Στα ενήλικα χρόνια μου δεν έχω συνυπάρξει με σκύλο ή γάτα κάτω από την ίδια στέγη, αν εξαιρέσω έναν χρόνο που ο συγκάτοικος είχε γάτα (θα γράψω κάποτε γι’ αυτή την ιστορία) κι έτσι δεν ξέρω ούτε να εκπαιδεύω σκυλιά ή γατιά. Μου έχει κάνει εντύπωση, και τη θυμάμαι, μια κουβέντα του φίλου μας του Τζι, που είναι γατόφιλος, όταν πέθανε η γάτα του, ότι δεν θα είχε χρόνο να βρει και να εκπαιδεύσει μιαν αντικαταστάτρια, γιατί θεωρούσε πως η εκπαίδευση της γάτας είναι πολύχρονη διαδικασία -αν και νομίζω ότι στο μεταξύ αναθεώρησε αυτή την απαισιόδοξη άποψη. Κατά σύμπτωση, χτες, ενώ έγραφα το άρθρο, είδα στο Φέισμπουκ την ανάρτηση ενός φίλου για έναν Αμερικανό γείτονά του (ο φίλος ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες) που αγαπούσε τα σκυλιά και είχε πει «Μια καλή ζωή, εφτά σκυλιά», τόσα μπορείς να έχεις, το ένα μετά το άλλο φυσικά.
Λέμε γατόφιλος και ειδικά για γυναίκες γατομάνα (κάμποσοι ακροδεξιοί στα σόσιαλ επιτίθενται στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας επειδή είναι γατομάνα και όχι μητέρα παιδιών) ενώ το αντίστοιχο για τα σκυλιά είναι λογιότερο, κυνόφιλος. Τις προάλλες, παραπονέθηκα στο Φέισμπουκ επειδή ένα σκυλί με περιλαίμιο με γάβγισε, στο δρόμο έξω από το σπίτι του και δεν με άφηνε να προχωρήσω, μέχρι που χρειάστηκε να βγουν τρεις από το σπίτι και να το τιθασεύσουν ώστε να συνεχίσω κι εγώ την πεζοπορία μου. Η ανάρτηση δέχτηκε εκατοντάδες σχόλια, όπου πολλοί διηγήθηκαν χειρότερες εμπειρίες, για σκυλιά που τους δάγκωσαν ενώ έκαναν ποδήλατο ή πεζοπορία, ενώ τουλάχιστον τρεις γυναίκες δήλωσαν ότι έχουν σταματήσει τις βόλτες σε ημιαστικές περιοχές ακριβώς για τον φόβο των σκυλιών, κυρίως δεσποζόμενων. Υπήρξε όμως και μία σχολιάστρια που με χαρακτήρισε κυνόφοβο, ότι επειδή φοβόμουν προκάλεσα το σκυλί να με γαβγίσει -εγώ φταίω παναπεί. Φαίνεται πως έχει δίκιο, γιατί στην προχτεσινή μου απογευματινή βόλτα μαζεύτηκαν τέσσερα ή πέντε σκυλιά και με εμπόδισαν να προχωρήσω οπότε αναγκάστηκα να αλλάξω εντελώς τη διαδρομή μου -και αυτό έγινε σε κατοικημένη περιοχή. Βγήκα κι εγώ στο δάσος, όπου δεν είχα φόβο.
Αλλά πλατειάζω. Επιστρέφω στην παροιμία του τίτλου, που είναι η πιο διαδεδομένη για να δηλώσει κανείς συνεχείς προστριβές. Θυμάμαι, πριν από 30 σχεδόν χρόνια, όταν είχα την τιμή να με μεντορεύει ο σεβαστός Μιχάλης Μερακλής σε κάποιες φρασεολογικές μου αναζητήσεις, και μου έδινε βιβλία από την πλούσια βιβλιοθήκη του να τα μελετάω, που είχα συναντήσει σε μια συλλογή παροιμιακών φράσεων την έκφραση «σαν τον Τούρκο με τον Φράγκο» και σκέφτηκα πως δεν θα λέγεται πια στις μέρες μας. Κατά διαβολική όμως σύμπτωση, επιστρέφοντας με το λεωφορείο στο σπίτι μου, άκουσα δυο κυρίες που συζητούσαν και η μία, μεγαλύτερης ηλικίας, είπε «Ο Γιώργος με τον Πέτρο είναι σαν τον Τούρκο με τον Φράγκο, όλο καβγαδίζουν». Ορκίζομαι ότι έτσι έγινε.
Υπάρχει τραγούδι με τον Γιοκαρίνη με τίτλο «Σαν το σκύλο με τη γάτα«, ενώ έτσι είναι και ο ελληνικός τίτλος της ταινίας Cats & Dogs. Περιέργως, δεν θυμάμαι και δεν βρίσκω παλιά ελληνική κωμωδία με αυτόν τον τίτλο. Να θυμηθούμε και το Βιτριόλι του Τσιτσάνη, όπου υπάρχει ο στίχος «Το εξευτέλισαν το αντρικό το φύλο, κι ενώ τρωγόμαστε σαν γάτα με σκύλο…» Θα προσθέσετε όμως κι εσείς.
Αυτά για το σκύλο και τη γάτα. Αλλά, ανάμεσα στο σκύλο και τη γάτα, εσείς τι διαλέγετε;
