cebf cf80ceb1cebbceb1cebcceaccf82 cebaceb1ceb9 cebf cf80cebfcebbceb9cf84ceb9cebacf8ccf82 cf86ceb9cebbceb5cebbceb5cf85ceb8ceb5cf81ceb9

Η έρευνα και η μελέτη του έργου του Κωστή Παλαμά συνεχίζονται αδιάπτωτες, διεπιστημονικά αλλά και συστηματικά, και όλα δείχνουν ότι ο μεγάλος μας ποιητής έχει ακόμη μεγάλο ερευνητικό πεδίο.

Στο πλαίσιο της προσέγγισης του ποιητή σε ιδεολογικό επίπεδο, ο πανεπιστημιακός καθηγητής Γιώργος Ανδρειωμένος εξέδωσε τη μελέτη Ο Παλαμάς και ο Πολιτικός Φιλελευθερισμός (εκδόσεις Ι. Σιδέρης, Αθήνα 2022, σελ. 124).

Στην παρούσα εργασία αρχικά δίνεται η έννοια του φιλελευθερισμού και παρουσιάζονται οι κυριότεροι εκπρόσωποί του διεθνώς, από τον ΙΔ΄ αιώνα μέχρι και το 1930, και κατόπιν περιγράφεται η πρωταρχική εμπειρία του στον ελλαδικό χώρο, όπως προκύπτει από τα συγγράμματα του Αδαμαντίου Κοραή, τα Συντάγματα του Απελευθερωτικού Αγώνα, τις θέσεις του Άγγλου φιλοσόφου Ιερεμία Μπένθαμ και του υποστηρικτή των ελληνικών θέσεων στοχαστή Μπένζαμιν Κονστάν, καθώς και το Σύνταγμα του 1864, το οποίο έθεσε τις βάσεις του πολιτικού φιλελευθερισμού στη χώρα μας, παρά τις δυσλειτουργίες του, τις συντηρητικές συνήθειες και τις αμφιταλαντεύσεις. Στην ελληνική πολιτική σκηνή φιλελεύθεροι υπήρξαν ο πρωθυπουργός Επαμεινώνδας Δεληγιώργης, ο πολιτικός Χαρίλαος Τρικούπης, που εστηρίχθη από την ελληνική αστική τάξη, τους Έλληνες επιχειρηματίες του εξωτερικού και τους ξένους επενδυτές, ενώ το Κίνημα στο Γουδί ανέδειξε το άστρο του Ελευθερίου Βενιζέλου που με το Κόμμα των Φιλελευθέρων προέβη στον εκσυγχρονισμό του κράτους και στην προώθηση της Μεγάλης Ιδέας.

Από την άλλη ο Κωστής Παλαμάς, που δεν υπήρξε οπαδός του λαϊκισμού ή του κρατισμού, πίστεψε στις δυνατότητες του ατόμου και στην προστασία των δικαιωμάτων του, συμμετείχε με τον τρόπο του στην κοινή προσπάθεια για την επίτευξη ενός καλύτερου μέλλοντος, νοιάστηκε για τη μόρφωση ενός ευρύτερου κοινού, είδε με ενδιαφέρον την προσπάθεια για την προώθηση των γυναικείων ζητημάτων, λάτρεψε το δίκαιο και την ελευθερία σκέψεως και συστρατεύθηκε διαχρονικά με πολιτικούς που επιζητούσαν την ανανέωση και τη μεταρρύθμιση και που είτε βρίσκονταν κοντά στις φιλελεύθερες ιδέες, είτε τις ακολουθούσαν με βάση τα δεδομένα του καιρού τους.

Με βιβλιογραφικές αποδείξεις και εύλογα επιχειρήματα ο Γιώργος Ανδρειωμένος καταδεικνύει ότι στις φιλελεύθερες απόψεις του ο Παλαμάς ενδεχομένως επηρεάστηκε από τους ξένους διανοητές Τζον Μίλτον, Τζον Λοκ, Μοντεσκιέ, Βολταίρο, Μπένζαμιν Κονστάν, Τόμας Μπάμπιγκτον Μακώλεϋ, Τζον Στιούαρτ Μιλ και από τους Άγγλους πρωθυπουργούς Γουίλιαμ Γκλάντστοουν (Γλάδστωνα) και Ντέιβιντ Λόιντ Τζορτζ –το έργο και τη δράση των οποίων γνώριζε σε βάθος.

Απέναντι στην εκάστοτε ελληνική εκδοχή του φιλελευθερισμού, τουλάχιστον για τα χρόνια που έζησε ο ποιητής, ο τελευταίος τάσσεται αναφανδόν υπέρ. Οπαδός του Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, όπως φαίνεται από το επίγραμμα που έγραψε γι’ αυτόν με αφορμή τον θάνατό του, εξαίρει τη γραμμή της Εφημερίδας των Συζητήσεων, που εξέδιδε ο Μεσολογγίτης πολιτικός μαζί με τον αδελφό του, τόσο για τις προωθημένες της απόψεις όσο και για την προβολή σημαντικών ανθρώπων των γραμμάτων της χώρας. Γι’ αυτό τον υποστηρίζει πολιτικά. Όπως αργότερα υποστηρίζει τον Χαρίλαο Τρικούπη, από την εποχή ακόμη που ο δημιουργός αρθρογραφούσε στις εφημερίδες Ραμπαγάς και Μη Χάνεσαι, υμνώντας το έργο του συμπατριώτη-του πρωθυπουργού και το πολιτικό του ανάστημα. Τέλος τον συναρπάζει η προσωπικότητα του Ελευθερίου Βενιζέλου. Συντάσσεται με τις ιδέες και το εκσυγχρονιστικό του έργο, που εκτός των άλλων φαίνεται να υλοποιεί το όραμα της Μεγάλης Ιδέας.

Σχετικά με το φεμινιστικό κίνημα, ο Παλαμάς τοποθετείται θετικά τόσο στην επιστολή του προς τον μεγάλο Ιταλό ποιητή Μαρινέτι όσο και στο άρθρο του «Η φιλολογία μας» για την Καλλιρόη Παρρέν, σε μια συνέντευξή του στην Εφημερίδα των Κυριών, αλλά και σε ποίημα αφιερωμένο στη μνημονευθείσα Ελληνίδα φεμινίστρια που περιλαμβάνεται στη συλλογή Ασάλευτη Ζωή. Οι θέσεις του επί του ζητήματος αυτού ταυτίζονται με αυτές του Άγγλου διανοητή Τζον Στιούαρτ Μιλ. Όμως ο φεμινισμός του Παλαμά απαιτεί τη μετριοπαθή έκφρασή του.

Η παρούσα μελέτη του πανεπιστημιακού καθηγητή Γιώργου Ανδρειωμένου, πυκνή και καλογραμμένη, αναλύει σφαιρικά το ιδεολογικό περίγραμμα όχι μόνο μιας εποχής αναζητήσεων αλλά και του ίδιου του ποιητή. Με βάθος σκέψεως και πλούσια βιβλιογραφία, η έξοχη κριτική του θεώρηση καταλήγει σε κρίσιμα και χρήσιμα πορίσματα, δίνοντας μιαν άλλη προσέγγιση στο καθόλου Παλαμικό έργο. Συμπερασματικά, το συζητούμενο βιβλίο αποτελεί πολύ σημαντική προσφορά στα Νεοελληνικά Γράμματα και στην από άλλο πρίσμα έρευνα της Παλαμικής δημιουργίας.

⸙⸙⸙

[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Δείτε τα περιεχόμενα του πέμπτου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]

tmp67687225

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *