Χτες το πρωί, στα δελτία ειδήσεων, άκουσα ότι ο Κωστής Χατζηδάκης θα είναι «ο νέος τσάρος της οικονομίας» στην κυβέρνηση του Κυρ. Μητσοτάκη που σχηματίστηκε μετά τις εκλογές της Κυριακής και την ευρύτατη νίκη της Νέας Δημοκρατίας.
Για την κυβέρνηση, εννοώ για τα πρόσωπα που την απαρτίζουν, δεν έχω να πω πολλά. Μου έκανε εντύπωση ότι το πλήθος των μελών της: ούτε λίγο ούτε πολύ, 64 μέλη, που πρέπει να είναι ρεκόρ πολυμελούς κυβέρνησης.
«Μικρό και ευέλικτο σχήμα», ειρωνεύτηκαν πολλοί -επειδή αυτόν τον χαρακτηρισμό είχε χρησιμοποιήσει προηγούμενος πρωθυπουργός (ποιος; δεν θυμάμαι) για τη δικιά του κυβέρνηση. Ο Κυρ. Μητσοτάκης έσπευσε να διευκρινίσει πως ο ίδιος ποτέ δεν ενστερνίστηκε αυτή την αντίληψη -βέβαια, άκουσα στο Κόκκινο αποσπάσματα από παλιότερη συνέντευξή του στον Αντ. Σρόιτερ, όπου τάσσεται σαφώς υπέρ ολιγομελούς κυβερνητικού σχήματος.
Τέλος πάντων, το πλεονέκτημα του νέου 64μελούς κυβερνητικού σχήματος είναι ότι μπορεί ο Μητσοτάκης να βάλει τις φωτογραφίες όλων σε μια μεγάλη μαγνητική σκακιέρα στον τοίχο, κι έτσι να λέει «ο β7», «η θ1», «ο α3» αντί «ο Γεωργιάδης, η Κεραμέως, ο Δένδιας» κτλ.
Ένα από τα καινούργια υπουργεία είναι και το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, που είχε προαναγγελθεί (είχαμε γράψει), το οποίο ανέλαβε η Σοφία Ζαχαράκη, που ήδη έγινε στόχος σεξιστικών σχολίων -ο Τζήμερος είπε ότι κακώς δόθηκε το υπουργείο αυτό σε μια «άγαμη άτεκνη». Πολύ σωστά επικρίθηκε η τζημεριά αυτή, ακόμα και από πολλούς που χαμογελούσαν όταν ο αποτυχημένος πολιτικός ξερνούσε ρατσιστικό μίσος σε πρόσφυγες και μετανάστες.
Πάλι καλά, είπαν άλλοι, που ορίστηκε υπουργός η κ. Ζαχαράκη και όχι, ας πούμε, η κ. Χριστίνα Αλεξοπούλου, που είχε προκαλέσει θόρυβο προ καιρού όταν είχε δημόσια ταχθεί κατά των εκτρώσεων -και η οποία επίσης συμμετέχει στη νέα κυβέρνηση ως υφυπουργός Μεταφορών και Υποδομών.
Πάντως, ο αριθμός των γυναικών στο νέο κυβερνητικό σχήμα, 15 στα 64 μέλη, δεν είναι και σπουδαίος, έστω κι αν αποτελεί βελτίωση από τις προηγούμενες επιδόσεις του Κυρ. Μητσοτάκη, που είχαν προκαλέσει ακόμα και διεθνή κατακραυγή.
Τσάρος ονομάστηκε ο Κωστής Χατζηδάκης επειδή το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, το οποίο αναλαμβάνει, έχει διευρυμένες αρμοδιότητες, καθώς περιλαμβάνει και την αρμοδιότητα για τις επενδύσεις, με αναπληρωτή υπουργό τον κ. Παπαθανάση, που αποσπάστηκε από το υπουργείο Ανάπτυξης -το οποίο έχει πλέον υπουργό τον Κ. Σκρέκα, μια και ο Άδωνης μετατέθηκε στο υπουργείο Εργασίας για να ολοκληρώσει την υπέρ των εργοδοτών απορρύθμιση που είχε ξεκινήσει από το προηγούμενο κυβερνητικό σχήμα.
Τσάρος λέγεται λοιπόν επειδή συγκεντρώνει όλες τις αρμοδιότητες της οικονομίας. Ωστόσο, ο όρος «τσάρος» δεν φτιάχτηκε σήμερα, κάτι άλλωστε που δηλώνεται και από το επίθετο «νέος». (Η Αυγή έκανε ένα κάπως ακροσφαλές λογοπαίγνιο, διαλέγοντας τον τίτλο: Ο νεο(ς)φιλελεύθερος ‘τσάρος’ της ελληνικής οικονομίας).
Νομίζω ότι ο πρωτος που ονομάστηκε «τσάρος» της οικονομίας ήταν ο Γεράσιμος Αρσένης, ο οποίος, το 1982, ενώ ήταν διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, ονομάστηκε και Υπουργός Εθνικής Οικονομίας. Στη συνέχεια, ο όρος χρησιμοποιήθηκε και για αρκετούς επιγόνους του -μάλιστα βρήκα παλιό άρθρο του Οικονομικού Ταχυδρόμου, στο οποίο ο Γιάννος Παπαντωνίου χαρακτηρίζεται «ο Δ’ Τσάρος της οικονομίας».
Αυτή η χρήση του όρου «τσάρος», με την έννοια κάποιου που «έχει εξέχουσα και κυρίαρχη θέση σε έναν τομέα» (ορισμός του Χρηστικού) ή «που ασκεί απόλυτη εξουσία» (ορισμός του ΛΚΝ) είναι δάνειο από τα αγγλικά, όπου ο όρος czar ή tsar καταγράφεται με τη μεταφορική σημασία «πρόσωπο με δικτατορικές εξουσίες» από το 1866.
Διότι υπάρχει και η κυριολεκτική σημασία, του αυτοκράτορα της Ρωσίας έως την Οκτωβριανή επανάσταση. Πρώτος που στέφθηκε Τσάρος ήταν ο Ιβάν ο Δ’, ο Τρομερός, το 1547. Η ρωσική λέξη, tsar, έχει τις απαρχές της στον Ιούλιο Καίσαρα.
Ο Ιούλιος Καίσαρας, βλέπετε, έχει κερδίσει πολλαπλήν υστεροφημία. Δεν φτάνει που έδωσε το όνομά του στον μήνα Ιούλιο και στο Ιουλιανό ημερολόγιο, αλλά και στην καισαρική τομή (χωρίς να είναι πολύ καθαρή η γέννηση του όρου), βρίσκεται και στην αρχή της ετυμολογικής αλυσίδας που οδηγεί στον Τσάρο, και όχι μόνο.
Από το λατινικό Caesar και το ελληνικό Καίσαρ, έχουμε το γοτθικό kaisar, που περνάει στο παλαιοσλαβικό tsesari απ’ όπου το ρωσικό tsar. (Και βέβαια από το γοτθικό έχουμε και το γερμανικό Kaiser, και τον κάιζερ). Και από το tsar έχουμε το αγγλικό czar/tsar, το γερμανικό Zar, το ελληνικό Τσάρος κτλ. Το θηλυκό στα ελληνικά είναι «τσαρίνα», όπως στα ιταλικά, αλλά στα ρώσικα είναι tsaritsa. Ο γιος του Τσάρου ήταν τσάρεβιτς, τσάρεβνα η κόρη του.
Πριν όμως από τους Ρώσους, ο τίτλος του Τσάρου είχε δοθεί επίσης στους μεσαιωνικούς βασιλιάδες της Βουλγαρίας, κάτι που ίσχυσε και στο νεότερο βουλγαρικό βασίλειο. Ο Φερδινάνδος, ο Τσάρος της Βουλγαρίας στις αρχές του 20ού αιώνα στις ελληνικές εφημερίδες της εποχής συχνά ονομάζεται «τσαρίσκος», σε αντιδιαστολή με τον Τσάρο πασών των Ρωσιών.
Τελευταίος Τσάρος της Βουλγαρίας ήταν ο εγγονός του Φερδινάνδου, ο Συμεών, ο οποίος έχασε τον θρόνο του σε ηλικία 9 χρονών, το 1946, όταν καταργήθηκε η μοναρχία στη γειτονική μας χώρα. Ωστόσο, μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, ο Συμεών απέκτησε επώνυμο και ως Simeon Borisov Sakskoburggotski γύρισε στη Βουλγαρία, ίδρυσε κόμμα και έγινε πρωθυπουργός από το 2001 έως το 2005.
Ο τελευταίος Ρώσος Τσάρος, ο Νικόλαος Β’, δεν ήταν τόσο τυχερός, αφού εκτελέστηκε, μαζί με όλη του την οικογένεια, από τους Μπολσεβίκους το 1918.
Οι σημερινοί Τσάροι, της οικονομίας, δεν έχουν να φοβηθούν τέτοια τύχη -μόνο τον ανασχηματισμό έχουν να φοβούνται. Οι μουζίκοι πάλι…
