Walker Evans 1903 – 1975
1903: Γέννηση στη πόλη Saint-Louis, Missouri (ΗΠΑ)
1923: Εγκαθίσταται στη Νέα Υόρκη
1930: Πρώτες δημοσιεύσεις
1935: Ξεκινάει τη συνεργασία του με την FSA ( Farm Security Administration)
1938: Εκθέτει στο MoMA της Νέας Υόρκης. Kυκλοφορεί το βιβλίο του “American Photographs”
1941: Κυκλοφορεί το βιβλίο του “Louons maintenant les grandes hommes” με τον James Agee
1945: Γίνεται βοηθός aρχισυντάκτη στο περιοδικό FORTUNE (όπου θα παραμείνει για τα επόμενα 20 χρόνια)
1971: Μεγάλη αναδρομική έκθεση στο MoMA
1975: Πεθαίνει στο New Haven, Connecticut (ΗΠΑ)
O Walker Evans ανήκει στην κατηγορία φωτογράφων των οποίων ή επιρροή και το κύρος μεγαλώνει χρόνο με το χρόνο, ανάλογα με το ενδιαφέρον των νέων φωτογράφων για την ιστορία της φωτογραφίας. Σε μια πρώτη ανάγνωση, το έργο του Evans δεν είναι ούτε γοητευτικό, ούτε θεαματικό, ούτε επαναστατικό. Άνθρωπος χαμηλών τόνων και απλός, μέγας θαυμαστής των Γάλλων συγγραφέων Flaubert & Beudelaire, θα χρησιμοποιήσει τη φωτογραφία σαν μέσο “τεκμηρίωσης” του κόσμου με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον ρόλο της εικόνας. Αρχικά έγινε γνωστός για τις φωτογραφίες του από την Αμερική της κρίσης του 1930. (Υπήρξε σημαντικό μελος της φωτογραφικής αποστολής FSA – Οργανισμός Γεωργικών Ασφαλίσεων ΗΠΑ- που ξεκίνησε στη διάρκεια της Προεδρίας Roosevelt), χωρίς να είναι “πραγματικός” φωτορεπόρτερ. Τα αστικά τοπία και οι προσόψεις κτιρίων τον ενδιαφέρουν εξίσου με τα πρόσωπα και την καθημερινότητα της ζωής.
Αλλεργικός σε όλα τα πάθη, σε όλες τις αισθητικές εκτροπές που θα “γοήτευαν” εύκολα τον θεατή, είναι ένας από τους πρώτους διανοούμενους της φωτογραφίας. Με την μηχανή μεγάλου φορμά, θα εγγραφεί επάξια στους διαδόχους του Ε.Atget, φωτογραφίζοντας μετωπικά αναρίθμητα κτίρια, σπίτια, καταστήματα προκειμένου να αναδείξει την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και την “υφή” των προσόψεών τους.
Το πρώτο του βιβλίο “American Photographs” (1938), σε πρόσφατη επανέκδοση, είναι ένα έργο θεμελιώδες. Με μια πρώτη ματιά αυτή ή συγκέντρωση “ντοκουμενταρίστικων” εικόνων μπορεί να μοιάζει ανομοιόμορφη.
Τα αστικά τοπία διαδέχονται τα πορτραίτα και τα στιγμιότυπα δρόμου σε μία διαδοχή που μοιάζει τυχαία.
Κι όμως. Η ενότητα χτίζεται σιγά-σιγά και γρήγορα καταλαβαίνουμε πως όλοι οι Αμερικάνοι φωτογράφοι δρόμου (Frank FriedLander, Arbus, Winogrand…) κατατάσσονται στους γνήσιους επιγόνους του.
Ο Evans διάνοιξε επίσης μία δίοδο προς μία φωτογραφία που ενδιαφέρεται για τα πλέον ασήμαντα θέματα, τα τοπία τα πλέον κοινότυπα και τα αντικείμενα τα πιο καθημερινά. Είναι επίσης ένας μεγάλος νατουραλιστής πορτραιτίστας. Όντως στα πορτραίτα του διατηρεί αυτή την ουδετερότητα του βλέμματος που στην πραγματικότητα διατηρεί μια λεπτή δοσολογία ανάμεσα στην επιθυμία διατύπωσης μίας μαρτυρίας και της δημιουργίας ενός διαχρονικού έργου. Ο Evans παραμένει ένας “αριστοτέχνης” της σκέψης και της φωτογραφίας, όμως ένας ”αριστοτέχνης” μειλίχιος που πάντοτε απορρίπτει τα δόγματα και τις σχολές, αν δεν είναι αυτός ο ίδιος που αντιμετωπίζει τη φωτογραφία ως μία σχολή βλέμματος. Επίσης σαν ένα χώρο ελευθερίας όπου κάνουμε τέχνη χωρίς να έχουμε την πρόθεση να λειτουργήσουμε σαν “καλλιτέχνες”…
Butte, Montana, ΗΠΑ, 2009. Η μετωπική προσέγγιση του πραγματικού είναι ένα από τα μεγάλα μαθήματα του Walker Evans.
Ο Raymond Depardon, μεταξύ πολλών άλλων, έχει ξεκάθαρα επηρεαστεί στη φωτογραφική δουλειά του με θέμα την Γαλλία… Οι φωτογραφίες του Evans μας θυμίζουν ότι το καδράρισμα είναι θέμα ακρίβειας, φωτισμού, απόστασης και μέτρου. Στην φωτογραφία ντοκουμέντου πρέπει κανείς να περιηγηθεί μεταξύ δύο υφάλων που παραμονεύουν όλους μας. Μεταξύ της βαρετής εικονογραφικής φωτογραφίας και της καλλιτεχνικής που ομορφαίνει τεχνητά το πραγματικό, κάνοντάς το να χάσει το νόημά του. Στο βιβλίο μου “American Puzzle” αποτίω φόρο τιμής στον Walker Evans, συγκεκριμένα με τις εικόνες μου από απέραντα έρημες βιομηχανικές γειτονιές, της πόλης Butte της Montana.
Η προσφυγή μου στην έγχρωμη φωτογραφία μεσαίου φορμά 6×6 μου επέτρεψε ν’ακολουθήσω με ακρίβεια τις κατευθύνσεις του χωρίς παρ’ όλα αυτά να αντιγράψω την αισθητική του.
Η ομορφιά της μετωπικής προσέγγισης
Με το έργο του Evans, μπαίνουμε στην κυριολεξία στο πεδίο της σύγχρονης φωτογραφίας, κάτι που μοιάζει παράξενο όταν μιλάμε για έναν καλλιτέχνη που έχει πεθάνει εδώ και πάνω από 40 χρόνια…
Η κληρονομιά που μας άφησε είναι εμφανής τόσο στο στυλ του όσο και στην “ντοκουμενταρίστικη” προσέγγιση των θεμάτων που καταπιάνεται. Ο Evans μας αποδεικνύει ότι η μετωπική θέαση και η ακριβής εκτίμηση της απόστασης για το κροπάρισμα είναι ουσιώδη κριτήρια για την λήψη διαχρονικών φωτογραφιών. Είναι γεγονός ότι στη φωτογραφία μπορεί κανείς να βρεί εύκολα προσωπικά εφέ για να τραβήξει την προσοχή. Ειδικά σήμερα η ψηφιακή εικόνα, με τις αμέτρητες δυνατότητες και την ευκολία χρήσης, προτρέπει τον καθένα να αναζητήσει εύκολη πρωτοτυπία στα τεχνητά ρετούς. Πλήθος εικόνων μας γοητεύουν για να εξανεμιστούν στη συνέχεια… Οι φωτογραφίες του Evans λειτουργούν με εντελώς αντίθετο τρόπο. Με την πρώτη ματιά, μπορεί να τις εκλάβουμε ως εικόνες ενημερωτικές και περιγραφικές, κι όμως αυτές χαράζονται στη μνήμη μας και γίνονται τα όρια που μας καθοδηγούν σ’ ένα σύνθετο πεδίο, σ’ αυτό που η τέχνη και το ντοκουμέντο συγκατοικούν σε μία λεπτή αλχημία. Πράγματι, πίσω από μία φαινομενική ουδετερότητα του βλέμματος, ο Evans γνωρίζει ν’ αποφεύγει την βαρεμάρα της ακαδημαϊκής φωτογραφίας και την επιπολαιότητα των εικονογραφικών λήψεων. Το λογοτεχνικό του πνεύμα τον καθοδηγεί να δουλεύει σε σειρές, (υπήρξε ένας από τους πρωτοπόρους του είδους) και να δημιουργεί ένα “corpus” εικόνων που γεννά οπτικά “κλίματα”. Σήμερα ακόμη οι μικρές αμερικάνικες πόλεις φωτογραφημένες από τον Evans διατηρούν μία σπάνια οπτική παρουσία: φωτεινοί σηματοδότες, παρκαρισμένα αυτοκίνητα κατα μήκος ευθύγραμμων λεωφόρων, μετωπικές προσόψεις καταστημάτων… Αυτές οι λήψεις του, θεωρητικά κοινότυπες και τετριμμένες, εξακολουθούν ν΄ασκούν επιρροή στους φωτογράφους του 21ου αιώνα στην προσπάθειά τους να τεκμηριώσουν τον κόσμο. Θα συγκρατήσουμε επίσης σαν πηγές έμπνευσης τις “ενοιολογικές” σειρές των πορτραίτων που έχει κλέψει στο μετρό ή ακόμη τα στιγμιότυπα περαστικών με το ακριβώς ίδιο πίσω πλάνο. Για είκοσι χρόνια για να βγάλει τα προς το ζην δούλευε στο περιοδικό Fortune. Σ’ αυτή τη δουλειά θα καταφέρει συχνά, χωρίς να προκαλεί, να βρεί την δική του προσωπική γωνία λήψης μετατοπίζοντας το αρχικό θέμα και φέροντάς το σε διάλογο με τις προσωπικές του ανησυχίες και ενδιαφέροντα. Και εδώ ακριβώς ο Evans εκδηλώνει μία μοναδικότητα εξαιρετικά μοντέρνα.
Walker Evans: Η δίψα του βλέμματος”
Μία υπέροχη μονογραφία με την υπογραφή του Gilles Μora από τις εκδόσεις Seuil. Το βιβλίο εκδόθηκε το 1993.
Mε αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Ιnfluences με τις φωτογραφικές επιρροές που δέχτηκε, ο εδώ και πολλά χρόνια τακτικός Γάλλος συνεργάτης μας Jean Christophe Béchet, μας προτείνει ένα οδοιπορικό μέσα από τα μονοπάτια της ιστορίας της φωτογραφίας.
Ο J.C.B. σταχυολόγησε 51 ονόματα γι’ αυτή τη σύντομη ιστορία της φωτογραφίας που είναι ταυτόχρονα πρακτική και αυτοβιογραφική. Έτσι θα σας προτείνουμε ανά τακτά διαστήματα και από ένα νέο κεφάλαιο αυτού του εξαίρετου βιβλίου ακολουθώντας την χρονολογική σειρά γέννησης των φωτογράφων.
Τ.Τζίμας
