Robert Doisneau 1912-1994
1912: Γέννηση στο Gentilly
1932: Πουλάει το πρώτο του ρεπορτάζ στην εφημερίδα L’ Εxcelior
1938: Απολύεται από την Renault. Γίνεται ανεξάρτητος φωτογράφος.
1946: Μπαίνει στο πρακτορείο Rapho
1949: Εκδίδει το βιβλίο “Τα προάστια του Παρισιού” με τον Blaise Cendrars
1975: Τιμής ένεκεν προσκεκλημένος στις Διεθνές Συναντήσεις της Arles
1983: Μέγα Εθνικό Βραβείο Φωτογραφίας
1994: Πεθαίνει την 1η Απριλίου
Έχοντας αναφερθεί στο προηγούμενο τεύχος στο έργο του Willy Ronis, είναι νομίζω απολύτως απαραίτητο να μιλήσουμε σήμερα για τον Robert Doisneau. Γεννημένος δύο χρόνια μετά τον Willy, έχοντας όμως πεθάνει 15 χρόνια νωρίτερα, ο Robert Doisneau αντιπροσωπεύει την άλλη όψη του “Ουμανισμού” α λα γαλλικά. Και οι δύο τους ήταν φίλοι και μέλη του πρακτορείου Rapho. Και οι δύο τους γνώρισαν αργοπορημένα την γενική αναγνώριση και επιτυχία έχοντας ασκήσει το επάγγελμά τους σε πλήρη ανωνυμία. Σε κάθε περίπτωση, πέρα από αυτές τις παράλληλες πορείες, όταν διεισδύουμε στα ενδότερα του έργου τους, βλέπουμε σαφέστατα διαφορά στυλ και τεμπεραμέντου.
Με κατάρτιση χαράκτη-λιθογράφου στη σχολή Estienne, o Robert Doisneau αρχίζει να εργάζεται ως βοηθός φωτογράφου διαφημιστικής φωτογραφίας και στη συνέχεια ως οπερατέρ για λογαριασμό του καλλιτέχνη Andre Vigneau και του Brassai… Επηρεασμένος απ’ αυτούς τους δημιουργούς, αρχίζει να φωτογραφίζει στο δρόμο, μόνο και μόνο για την ευχαρίστησή του, με μία Rolleiflex που αγόρασε με τα λεφτά που κέρδισε από την πώληση του πρώτου του ρεπορτάζ για την γενέτειρά του πόλη Gentilly που βρίσκεται στα προάστια του Παρισιού. Το 1934 προσλαμβάνεται ως φωτογράφος στα εργοστάσια της Renault και… απολύεται τέσσερα χρόνια αργότερα για επαναλαμβανόμενες καθυστερήσεις στην προσέλευση. Μεγάλη τύχη, κατά την προσωπική του άποψη!
Ξεκινάει λοιπόν τη δουλειά ως ανεξάρτητος φωτογράφος, συνεχίζοντας παράλληλα να συλλέγει “μικρές στιγμές αιωνιότητας” που θα φτιάξουν αργότερα τη φήμη του. Το 1946 μπαίνει στο πρακτορείο Rapho, στην καρδιά μίας ευλογημένης για τη φωτογραφία χρονικής περιόδου, κατά την οποία ο μεταπολεμικός τύπος γνώρισε στιγμές πλήρους ευφορίας. Ο Robert Doisneau αναλαμβάνει ρεπορτάζ για τις μεγαλύτερες εβδομαδιαίες Γαλλικές και διεθνές εκδόσεις της εποχής προτού βιώσει είκοσι χρόνια διαδρομής στην έρημο. Ανακαλυπτόμενος εκ νέου στα μέσα της δεκαετία του 1970, εξελίσσεται ως ο πλέον δημοφιλής Γάλλος φωτογράφος χάρις στο χιουμοριστικό και αυθεντικό του στυλ και στα ουμανιστικά του στιγμιότυπα από την καθημερινή ζωή των αγαπημένων του προαστίων της Γαλλικής πρωτεύουσας.
Τόκιο, Ιαπωνία, 2001
Ένα κεφάλι που χάνεται, ένας κόκκινος κύκλος που θυμίζει την γιαπωνέζικη σημαία, αυτό το μικρό γραφιστικό “Haiku” είναι απόσπασμα από το βιβλίο μου “Tokyo Station”. Αυτή η στιγμή παραλογισμού μου θυμίζει τη φράση του Doisneau που ισχύει για όλες τις μεγαλουπόλεις: “Οπουδήποτε υπάρχει κάποιο πράγμα σε προετοιμασία. Αρκεί να περιμένεις, να παρατηρείς για ώρα μέχρι να ανοίξει η κουρτίνα. Έτσι λοιπόν περιμένω ενώ κάθε φορά ειρωνικά διαπερνά το μυαλό μου ή ίδια αδιάψευστη πραγματικότητα, ότι το Παρίσι είναι ένα θέατρο όπου πληρώνουμε τη θέση μας με τον χαμένο χρόνο μας”.
Ο ευφυής ουμανισμός
Ο Doisneau ήξερε να υμνεί την ποίηση της καθημερινότητας με το ουμανιστικό και διεισδυτικό του βλέμμα. Όμως πρέπει να δούμε το έργο του πέρα και πάνω από τις “εικόνες” και το φολκλόρ που ενίοτε περιβάλλουν τη δουλειά του. Το αφήγημα της ζωής του μας δείχνει εν τέλει πόσο η απαθανάτιση του τυχαίου είναι το αποτέλεσμα οργανωμένης προσέγγισης και επίμονης θέλησης που διαρκεί στο χρόνο.
Η επίμονη ματιά δεν αρκεί.
Η “τύχη” χαμογελάει σε αυτούς που ξέρουν να την προκαλούν με υπομονή και επιμονή.
Ο Doisneau υπήρξε πρώτα χειροτέχνης της εικόνας πριν θελήσει να γίνει “καλλιτέχνης” χωρίς να έχει ποτέ ταξιδέψει (με εξαίρεση μία διαμονή στις ΗΠΑ, στο Palm Springs, όπου φωτογραφίζει έγχρωμα!), χωρίς ποτέ να εγκαταλείψει το άμεσο περιβάλλον του. Ήξερε να ολοκληρώνει ένα προσωπικό έργο στο οποίο κανείς δεν πίστευε, συνεχίζοντας πάντα να εξασφαλίζει τα προς το ζειν, από τις αναθέσεις λήψεων. Η εξαιρετική του τεχνική κατάρτιση συνήθως παραβλέπεται. Κι όμως. Πίσω από την άτακτη ευφυΐα του, υποκρύπτεται ένας μεγάλος επαγγελματίας, ένας ανήσυχος εργασιομανής, που ήθελε όλα να τα ελέγχει: από τη λήψη μέχρι την αρχειοθέτηση των αρνητικών του. Ήταν ικανός να διεκπεραιώνει κάθε είδος φωτογράφισης, οποιοδήποτε θέμα, γεγονός που με πολύ χιούμορ διηγείται: “Ήμουν δύο χρόνια φωτογράφος μόδας κάτι που μου ταίριαζε τόσο καλά όσο ένας στηθόδεσμος σε χωροφύλακα!”. Αντίθετα, νιώθει άνετα μέσα στα μπιστρό, στα κέντρα διασκέδασης, στους δρόμους του Παρισιού, με τους κλοσάρ και τους δερματοστιγμένους και εν γένει με όλα τα περιθωριακά άτομα για τα οποία τρέφει μεγάλη συμπάθεια. Πότε δεν θα τα αντιμετωπίσει σαν “ιδανικές φάτσες” για φωτογράφιση ούτε θα πουσάρει τη μιζέρια ή τα δραματικά εφέ στα άκρα για να προκαλέσει ένα γεγονός ή ένα αφήγημα. Με απλότητα και λεπτότητα ο Doisneau ξέρει να τηρεί μία σχέση ισότητας και ειλικρίνειας με αυτούς που φωτογραφίζει. Είτε είναι διάσημοι είτε σε άθλια κατάσταση. Απέναντι σε αξιολύπητες ή ενοχλητικές καταστάσεις, αποφεύγει να αισθητικοποιεί, να ομορφαίνει τη μιζέρια – όσο φωτογενής κι αν ήταν. Απέναντι σε κωμικοτραγικές καταστάσεις, επιλέγει το τρυφερό χιούμορ ή την ανεκδοτολογική προσέγγιση αντί της ειρωνείας και της κοροϊδίας (που είναι συνήθως δείκτης ευγένειας). Τοποθετημένη μέσα σ΄αυτό το “ακριβοδίκαιο” πλαίσιο με ενδιαφέρει σήμερα η διερεύνηση της ματιάς του, γιατί δεν υπάρχει τίποτα πιο δύσκολο από την άσκηση ενός εκλεπτισμένου φωτογραφικού χιούμορ. Κι αν κάποιες εικόνες του είναι “οργανωμένες” και όχι αποτέλεσμα συμπτώσεων, δεν αλλάζει τίποτα απέναντι σ΄αυτή τη δυσκολία, ούτε στην ποιότητα των εικόνων του.
“Robert Doisneau”
Tachen, 2014
Αυτή η επιβλητική “ολοκληρωτικά Doisneau” παρουσίαση, την υπογράφει ένας φίλος του, ο ιστορικός της φωτογραφίας Jean – Claude Gautrand.
Mε αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Ιnfluences με τις φωτογραφικές επιρροές που δέχτηκε, ο εδώ και πολλά χρόνια τακτικός Γάλλος συνεργάτης μας Jean Christophe Béchet, μας προτείνει ένα οδοιπορικό μέσα από τα μονοπάτια της ιστορίας της φωτογραφίας.
Ο J.C.B. σταχυολόγησε 51 ονόματα γι’ αυτή τη σύντομη ιστορία της φωτογραφίας που είναι ταυτόχρονα πρακτική και αυτοβιογραφική. Έτσι θα σας προτείνουμε ανά τακτά διαστήματα και από ένα νέο κεφάλαιο αυτού του εξαίρετου βιβλίου ακολουθώντας την χρονολογική σειρά γέννησης των φωτογράφων.
Τ.Τζίμας
