Τη βδομάδα που μας πέρασε είχαμε τα εγκαίνια του νέου γηπέδου της ΑΕΚ, που υποτίθεται ότι ονομάστηκε Αγιά-Σοφιά αλλά επισήμως φέρει τον όχι και τόσο ελληνοπρεπή τίτλο OPAP Arena (ακόμα και η σύνταξη είναι αγγλική). Δεν έτυχε να σχολιάσω το παχυλό κιτς που χαρακτήρισε την εκδήλωση, σήμερα όμως θα ασχοληθώ με το θέμα, αναδημοσιεύντας ένα άρθρο του Άκη Γαβριηλίδη, που εστιάζει σε μια μόνο πτυχή, μια πτυχή που ενδιαφέρει το ιστολόγιο.
Το νέο γήπεδο της ΑΕΚ κοσμείται από το άγαλμα ενός δικέφαλου αετού, εύλογα βέβαια αφού αυτό είναι το έμβλημα της ομάδας. Επίσης, στον πρώτο αγώνα της, τη μπάλα την τοποθέτησε στη σέντρα ένας εκπαιδευμένος (όχι δικέφαλος όμως) αετός -κάτι που προκάλεσε διαμαρτυρίες ζωοφιλικών σωματείων. Ο αετός ονομάζεται Οδυσσέας.
Με ανάρτησή του στο Φέισμπουκ, ο γνωστός αθλητικογράφος Στράτος Σεφτελής υποστήριξε ότι ο αετός ονομάστηκε Οδυσσέας προς τιμήν του Οδυσσέα Νταβονάκου, που ήταν λέει, οπαδός της ΑΕΚ και διατηρούσε περίπτερο στην Κωνσταντινούπολη, και δολοφονήθηκε από Τούρκους επειδή επέμενε να προβάλλει ελληνικές εφημερίδες (με πρωτοσέλιδο την ΑΕΚ) στο περίπτερό του.
Την ιστορία του κ. Σεφτελή την αναπαρήγαγαν ανερώτητα δεκάδες ιστότοποι, ανάμεσά τους και πολλοί μεγάλης επισκεψιμότητας (παράδειγμα εδώ ή εδώ).
Ο Άκης Γαβριηλίδης, συνάδελφος μεταφραστής και συγγραφέας, ζήτησε από τον Στράτο Σεφτελή, στη σελίδα του στο Φέισμπουκ, κάποια τεκμηρίωση για την ύπαρξη του Οδυσσέα Νταβονάκου, δεν πήρε απάντηση εκτός από υπεκφυγές (ότι ο δημοσιογράφος δεν αποκαλύπτει τις πηγές του) και βρισιές, και έγραψε το άρθρο που θα αναδημοσιεύσω πιο κάτω.
Πράγματι, το όνομα «Νταβονάκος» δεν εμφανίζεται ούτε σε αναζήτηση στο γκουγκλ ούτε αν ψάξουμε στις εφημερίδες που υπάρχουν στην Εθνική Βιβλιοθήκη και που βεβαίως καλύπτουν το έτος 1962 (να σημειωθεί όμως ότι το ψαχτήρι της ΕΒΕ είναι ελαττωματικό).
Κατά συνέπεια, είναι πολύ πιθανό ο «αδικοχαμένος» Οδυσσέας Νταβονάκος να ανήκει στη χορεία των ανύπαρκτων ηρώων, αντάμα με τον εύζωνο Κωνσταντίνο Κουκίδη που δήθεν έπεσε από την Ακρόπολη τυλιγμένος την ελληνική σημαία τη μέρα που μπήκαν οι Γερμανοί στην Αθήνα το 1941 καθώς και με τον Ισίδωρο Πόσδαγλη που είχε εκδώσει βιβλίο στη δεκαετία του 1950, στο οποίο πρόβλεπε με ακρίβεια όλα όσα θα συνεβαιναν από το 2010 και μετά. Επειδή όμως είναι ένας εθνωφελής ανύπαρκτος, δεν αποκλείω από αύριο να βρεθούν κάποιοι που θα θυμηθουν τον Νταβονάκο, όπως βρέθηκαν και για τον Κουκίδη, για τον οποίο άλλωστε έχει γυριστεί και… ντοκιμαντέρ ενώ έχει εντοιχιστεί και αναμνηστική πλάκα στο σημείο όπου (δεν) βρήκε τον θάνατο, με συμμετοχή μάλιστα στην τελετή και του Μανόλη Γλέζου (που θεωρούσε χρήσιμους τους εμψυχωτικούς μύθους).
Αναδημοσιεύω στη συνέχεια το άρθρο του Άκη Γαβριηλίδη (εδώ η αρχική δημοσίευση) χωρις απαραίτητα να υιοθετώ τους χαρακτηρισμούς ή τις θέσεις του για διάφορα πρόσωπα και πράγματα. Σημειώνω ότι ο Γ. δεν έχει δίκιο σε ένα σημείο, εκεί που λέει ότι δεν κυκλοφορούσαν καθημερινές αθλητικές εφημεριδες το 1962 -υπήρχε τουλάχιστον η Αθλητική Ηχώ (η οποία, πριν από χρόνια, ήταν διαθέσιμη ολόκληρη στο διαδίκτυο, δωρεάν, αλλά μάλλον κανείς δεν σκέφτηκε να κατεβάσει το πολύτιμο αυτό υλικό). Ωστόσο, έχει δίκιο να αναζητά τεκμηρίωση για την ύπαρξη του Οδ. Νταβονάκου. Και γενικά, αυτή είναι η αξία των τοποθετήσεων του Άκη Γαβριηλίδη, ότι μας κάνει να σκεφτόμαστε και να ξανασκεφτόμαστε πράγματα που θεωρούμε δεδομένα.
Ο αετός της ΑΕΚ και οι μπούφοι της δημοσιογραφίας
Σήμερα, ο αυτοαποκαλούμενος δημοσιογράφος Στράτος Σεφτελής φαίνεται ότι ξύπνησε με μια λογοτεχνίζουσα και δημιουργική διάθεση στο μυαλό του. Τι έκανε λοιπόν; Κάθισε στο πληκτρολόγιό του και ανάρτησε –στο λογαριασμό του στο φέισμπουκ, βεβαίως, όχι σε κάποια εφημερίδα ή ειδησεογραφικό σάιτ- μία απίθανη ιστορία για την προέλευση του ονόματος του αετού που πέταξε στο νέο γήπεδο της ΑΕΚ.
Το όνομα αυτό, για όποιον δεν το γνωρίζει, είναι «Οδυσσέας».
Η ερμηνεία λοιπόν του «δημοσιογράφου» είναι η εξής:
Όπως μπορεί να δει κανείς, για την αφήγηση αυτή δεν παρατίθεται απολύτως καμία πηγή.
Παρόλα αυτά, πολλά σάιτ που αυτά ήταν δημοσιογραφικά, μεταξύ των οποίων και η πάλαι ποτέ σοβαρή εφημερίδα Μακεδονία της Θεσσαλονίκης, την κατάπιαν αμάσητη και την αναπαρήγαγαν αυτούσια. Ή μάλλον, κατά παράδοξο τρόπο, όχι απολύτως αυτούσια: για λόγους άγνωστους σε μένα, η εφημερίδα κατά την αναδημοσίευσή της έχει αλλοιώσει το κείμενο του Σεφτελή, το οποίο ωστόσο η ίδια ρητά αναφέρει ως πηγή και μάλιστα αναπαράγει σκαναρισμένο! Όπως μπορεί να δει ο αναγνώστης, η πρώτη πρόταση λέει ότι ο υποτιθέμενος ομογενής «διατηρούσε σύμφωνα με γνωστούς του, ένα περίπτερο», ενώ οι λέξεις με πλάγια στοιχεία –όπως και άλλες φράσεις από το άρθρο- δεν απαντούν στην αρχική ανάρτηση.
Επειδή η ευφάνταστη αυτή ιστορία μού φαινόταν τελείως απίθανη, αναζήτησα κάποιο στοιχείο που να την επιβεβαιώνει. Στο διαδίκτυο δεν βρήκα απολύτως κανένα. Το ονοματεπώνυμο «Οδυσσέας Νταβονάκος», αλλά και το επώνυμο μόνο του, δεν αποδίδει κανένα αποτέλεσμα στις μηχανές αναζήτησης.
Σκέφτηκα λοιπόν να απευθυνθώ στον ίδιο τον Σεφτελή. Του υπέβαλα σχετικό ερώτημα κάτω από την ανάρτησή του, που ήταν ανοιχτή. Συγκεκριμένα, τον ρώτησα την πιο στοιχειώδη ερώτηση προς όποιον διατυπώνει έναν ιστορικό ισχυρισμό για κάτι που υποτίθεται ότι συνέβη πριν από 60 χρόνια: πώς το πληροφορήθηκε, ποιες είναι οι πηγές του.
Ο Σεφτελής, ένας άνθρωπος που έχει δουλέψει επί χρόνια και σε κρατικά ΜΜΕ, μού απάντησε ότι … αποφάσισα να αστειευθώ σε μια πολύ σοβαρή ιστορία και ότι «δεν θα με παρακολουθήσει» (!;).
Ο απείρου κάλλους διάλογος που ακολούθησε, ενδεικτικός της παντελούς ασχετοσύνης του συγκεκριμένου –όπως και, δυστυχώς, των περισσότερων ελλήνων δημοσιογράφων, αθλητικών και μη- προς οποιαδήποτε δημοσιογραφική δεοντολογία, αλλά και προς την τυπική ευγένεια, ήταν ο εξής.
Ειδικά το τελευταίο σχόλιο δείχνει άνθρωπο ο οποίος όχι μόνο δεν ξέρει να γράφει, αλλά δεν ξέρει και να διαβάζει. Πρώτον, στο πρόσφατο σημείωμά μου, δεν ισχυρίστηκα ότι η Ε.Α.Κ. είναι «η μήτρα» της Α.Ε.Κ., και φυσικά ούτε σε αυτό, ούτε πουθενά αλλού ισχυρίστηκα ότι η Α.Ε.Κ. … «δεν είναι προσφυγικό σωματείο» (!?). Αλλά, δεύτερον, ούτε εγώ, ούτε κανείς άλλος εξ όσων γνωρίζω χαρακτήρισε ποτέ … «φασιστική» την Ε.Α.Κ. Αντιθέτως, ρητά την χαρακτήρισα «λόμπυ» (ακολουθώντας σε αυτό την, εύστοχη άλλωστε, επιλογή του Νίκου Βαφέα). Θα ήταν περίεργο ένα λόμπυ να είναι «φασιστικό».
Όσο για τα «ουστ από δω» κ.λπ., αυτά δείχνουν απλώς ότι ο περί ού ο λόγος δεν ενδιαφέρεται καν -ή δεν μπορεί- να τηρήσει έστω κάποια προσχήματα αμεροληψίας και ουδετερότητας και μιλάει ως χούλιγκαν.
Προσωπικά, δεν μπορώ να αποκλείσω ότι η αφήγηση αυτή μπορεί να περιέχει κάποια στοιχεία αλήθειας. Ωστόσο, πολλά στοιχεία σε αυτήν είναι αναληθοφανή. Π.χ. αναφέρεται ότι ο πρωταγωνιστής της ιστορίας «πουλούσε ελληνικές εφημερίδες με κυρία πρωτοσέλιδα την ΑΕΚ» (φαντάζομαι εννοεί «κύρια», αλλά και αυτό αποτελεί σολοικισμό: το πρωτοσέλιδο είναι πρωτοσέλιδο, δεν υπάρχει κύριο και δευτερεύον πρωτοσέλιδο). Όμως, το 1962 πόσες και ποιες ελληνικές εφημερίδες μπορεί να κυκλοφορούσαν με «κυρία» πρωτοσέλιδα την ΑΕΚ;
Πολιτικές, αποκλείεται. Σε αυτές, αθλητικά γεγονότα γίνονταν πρωτοσέλιδα μόνο όταν είχαν κάποια εξαιρετική σημασία (όπως συμβαίνει και τώρα). Η μόνη δυνατότητα θα ήταν να πρόκειται για αθλητικές εφημερίδες. Ωστόσο, το 1962 υπήρχαν ελάχιστες αθλητικές εφημερίδες, και δεν ήταν καθημερινές αλλά κυκλοφορούσαν δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα.
Πάνω απ’ όλα, το γεγονός ότι δεν κατατίθεται καμία πηγή ούτε όταν ζητείται κάτι τέτοιο, αλλά αντιθέτως το απλούστατο αυτό αίτημα αντιμετωπίζεται σαν απειλή και σαν … αστεϊσμός, σίγουρα δεν αυξάνει την αληθοφάνεια του αφηγήματος.
Μόλις προηγουμένως, ενώ συνέτασσα αυτό εδώ το σημείωμα, διαπίστωσα ότι ο «δημοσιογράφος» διέγραψε όλα τα σχόλιά μου. Ευτυχώς κράτησα σκρήνσοτ.
Το κωμικό αυτό περιστατικό θεωρώ ότι αποτελεί πολύτιμο υλικό για τους ιστορικούς, τους ανθρωπολόγους και άλλους συναφείς ερευνητές. Διότι μας δίνει την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε μπροστά στα μάτια μας τη διαδικασία δημιουργίας μύθων σχετικών με το ψευδοκράτος του Πόντου (της Θράκης, της Κωνσταντινούπολης κ.λπ.) και κωδικοποίησης της «προσφυγιάς» σε μια κατεύθυνση εθνικιστική-τουρκοφοβική. Μια ευκαιρία συγκρίσιμη με το παράδειγμα της ιστορίας για το «καράβι που μετέφερε οστά γενοκτονημένων Ελλήνων στη Θεσσαλονίκη» που έπλασαν –και συνεχίζουν να πλάθουν- οι νεοποντιστές.
