Την περασμένη βδομάδα, ο ακροδεξιός πολιτικός (και νομικός) Φαήλος Κρανιδιώτης έγραψε ένα τουίτ που έδωσε λαβή σε σχολιασμό της ορθογραφίας και των αλλαγών της.
Συγκεκριμένα, σχολιάζοντας μια είδηση που κυκλοφόρησε, ότι μετά τη στρατιωτική παρέλαση της 25ης Μαρτίου κάποια μικρά παιδιά ανέβηκαν σε άρμα μάχης, ο στρατολάγνος πολιτικός έγραψε:
Όταν θα έχουμε λόγο στην κυβέρνηση, όλα τα παιδάκια θα ανεβαίνουν στα άρματα μάχης 25/3 και 28/10 και θα τα βάζουμε να γράφουν και έκθεση στο σχολείο με θέμα «Πως ένοιωσα πάνω στο τανκ».
Οπότε, επειδή είχα καιρό για χάσιμο, απάντησα:
Κύριε Φαήλε, πέρα απ’ όλα τ’ άλλα, το σωστό είναι «νιώθω». Νιώθω και νοιάζομαι. Θα τα στραβώνατε τα παιδάκια από κάθε άποψη, αλλά ευτυχώς δεν υπάρχει τέτοιος φόβος.
Πράγματι, σύμφωνα με όλα τα σημερινά λεξικά αλλά και με τη σχολική ορθογραφία το σωστό είναι «νιώθω». Οπότε, αν ποτέ σε ένα δυστοπικό μέλλον θα είχε το κόμμα των Τζήμερου-Κρανιδιώτη λόγο στην κυβέρνηση και στα εκπαιδευτικά πράγματα ή θα έπρεπε να αλλάξει τη σχολική ορθογραφία ή να έβαζε θέμα «Πώς [με τόνο] ένιωσα…», όχι «Πως ένοιωσα…». Αυτό βέβαια θα ήταν το μικρότερο από τα δεινά.
Σε αυτό, ο κ. Κρανιδιώτης απάντησε:
Είσαι και κομμούνι και αγράμματος, που κάνεις υποδείξεις. Οι παλιοί νοιώθω το γράφουμε, ο Μπαμπινιώτης το έκανε νιώθω. Πιες τώρα μια σόδα.
Ανάμεσα στις πολλές ανακρίβειες αυτής της πρότασης, δεν είναι του Μπαμπινιώτη πατέντα το «νιώθω». Ακολουθεί βέβαια κι αυτός στα λεξικά του τη γραφή ‘νιώθω’, αλλά σε αυτό συμφωνεί με όλους τους άλλους σημερινούς λεξικογράφους. Όμως, επειδή ο κ. Μπαμπινιώτης έχει, δίκαια ή άδικα, ανακηρυχθεί σε εθνικό μας λεξικογράφο και εθνικό μας γλωσσολόγο, είναι πολύ συνηθισμένο διάφοροι συντηρητικοί, όταν θρηνούν για την παρακμή της γλώσσας, που κινδυνεύει από την απαίσια απλοποίηση, να χρεώνουν κάθε στραβό κι ανάποδο στον Μπαμπινιώτη, με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να κατηγορείται πολλές φορές για πράγματα που δεν έχει ποτέ υποστηρίξει (παράδειγμα).
Δεν θα μεταφέρω τον υπόλοιπο διαξιφισμό, αλλά θα αναφέρω μόνο ότι στη συζήτηση πήρε μέρος και ο παλιός ποδοσφαιριστής κ. Βασίλης Τσιάρτας, υποψήφιος επικρατείας του κόμματος του κ. Κρανιδιώτη, ο οποίος κάτι μου είπε, κάτι του είπα, και μετά δήλωσε ότι δεν θέλει να συζητήσει μαζί μου, οπότε του απάντησα κι εγώ «Καλά κάνετε, ούτε κι εγώ θα έπαιζα μπάλα εναντίον σας».
Επιστρέφω στο «νιώθω» και στο «νοιώθω». Ο κ. Κρανιδιώτης δεν είναι βέβαια και τόσο «παλιός», αφού γεννήθηκε το 1965, είναι όμως αλήθεια ότι «παλιότερα» η γραφή «νοιώθω» ήταν η επικρατέστερη. Κατά πάσα πιθανότητα, η αλλαγή στη σχολική ορθογραφία έγινε με τη γλωσσική μεταρρύθμιση του 1976 -άρα στον Τριανταφυλλίδη και όχι στον Μπαμπινιώτη πρέπει να πιστώσουμε ή να χρεώσουμε την αλλαγή, διότι τις αρχές του Τριανταφυλλίδη ακολούθησαν οι υπεύθυνοι αυτής της μεταρρύθμισης. Ο ίδιος ο Τρ. βέβαια είχε αφήσει τον μάταιο τούτο κόσμο από το 1957, αλλά στα κείμενά του έγραφε «νιώθω» -δεν έχω πρόχειρα τα άπαντά του για να δω αν έχει γράψει κάτι ειδικότερο για την ορθογραφία της λέξης.
Τα λεξικά προ του 1976 έχουν πρώτο τύπο τον «νοιώθω» ενώ συνήθως (π.χ. ο Δημητράκος) αναφέρουν ως δεύτερο τύπο τον «νιώθω». Μετά το 1976 η κατάσταση αλλάζει. Ήδη το λεξικό Τεγόπουλου-Φυτράκη (δεκ. 1990) έχει κύριο λήμμα το «νιώθω» και στο «νοιώθω» σημειώνει: Παλαιότερη γραφή του νιώθω. Τα νεότερα λεξικά (ΛΚΝ, Μπαμπινιώτης, Χρηστικό, ΜΗΛΝΕΓ) όλα λημματογραφούν «νιώθω», χωρίς καν να αναφέρουν τύπο «νοιώθω»
Σε συζήτηση στη Λεξιλογία παλιότερα (το 2008!) ο Νίκος Λίγγρης συνοψίζει εύστοχα:
Πράγματι, μέχρι τον καιρό που άρχισε να ισχύει η ορθογραφική απλοποίηση, γράφαμε νοιώθω. Και νοιώθω είχαν τα λεξικά. Τα τελευταία 30+ χρόνια γράφω νιώθω (και αργότερα πέρασε και στα λεξικά 
). Σε όλα τα λεξικά, αν και υποψιάζομαι ότι το ΛΚΝ το αποδίδει σε απλοποίηση ενώ το ΛΝΕΓ σε γνώθω < γιγνώσκω (και άρα δεν βρίσκει ετυμολογική βάση για το «οι»). Πολλοί, είτε επειδή νοιώθω το έμαθαν είτε επειδή το μπερδεύουν με το νοιάζομαι, εξακολουθούν να το γράφουν έτσι. Οι επιμελητές (και οι επιμελείς) το διορθώνουν.
ΛΝΕΓ είναι το ακρώνυμο για το λεξικό Μπαμπινιώτη. Και πράγματι στο ετυμολογικό λεξικό Μπαμπινιώτη αναφέρονται τρεις θεωρίες για την ετυμολογία της λέξης «νιώθω».
Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, το μεσαιωνικό ρήμα «νιώθω/ νιώνω» προέρχεται από το ρήμα «γνώθω» μέσω του αορίστου «έγνωσα» > «ένιωσα», ενώ το «γνώθω» προέρχεται από το αρχαίο ρήμα «γιγνώσκω» μέσω του αορ. έγνωσα.
Το λεξικό θεωρεί πιθανή την επίδραση του αρχ. ενόησα (από το ρ. νοώ) ενώ σημειώνει ότι σύμφωνα με άλλη άποψη το νιώθω/νιώνω ανάγεται σε αμάρτυρο *εννοιώ (< έννοια), πράγμα που θα δικαιολογούσε τη γρ. «νοιώθω». Η αβεβαιότητα ως προς την προέλευση, σημειώνει, υπαγορεύει την απλούστερη γραφή. (Για τον ίδιο λόγο γράφουμε και «μετανιώνω», διότι θεωρείται ότι προέρχεται από το «μεταγνώθω» και όχι απευθείας από τη μετάνοια).
Από την άλλη, το «νοιάζομαι» προέρχεται σίγουρα από το «εννοιάζομαι» και την έννοια. Υπάρχει και το λαϊκότερο «γνοιάζομαι» και η «έγνοια». Εχει ενδιαφέρον ότι ο Λίγγρης επισημαίνει πως πολλοί γράφουν «νΟΙώθω» επειδή επηρεάζονται από το «νΟΙάζομαι» ενώ ο δικός μου μνημοτεχνικός κανόνας είναι να τα αντιδιαστέλλω: Νιώθω και νοιάζομαι . Βέβαια, το λάθος «*νοιώθω» είναι συχνότερο από το λάθος «*νιάζομαι».
Διότι βέβαια όταν γράφουμε σήμερα, και ακόμα περισσότερο στη διδασκαλία σε σχολεία, θα χαρακτηρίσουμε λάθος το «νοιώθω», κι ας ήταν κάποτε σωστό, όπως λάθος είναι σήμερα και η «αγραμματωσύνη», που την είδαμε τις προάλλες στο τουίτ ενός άλλου πολιτικού, του Ανδρ. Ανδριανόπουλου. Δεν είναι λάθη που σε κάνουν ν’ αναρωτιέσαι (όπως θα ήταν πχ το «νυώθω» ή το «νιόθο») αλλά δεν είναι και περιπτώσεις που διττογραφούνται. Είναι παλαιότερες γραφές, και κάποτε μοιραίο είναι να περάσουν (αν δεν έχουν ήδη περάσει) στην κατηγορία του ξεκάθαρου ορθογραφικού λάθους, όπως θα χαρακτηρίζαμε γραφές όπως «ώμμορφος, φείδι, είνε» παρόλο που κι αυτά κάποτε γράφονταν έτσι.
Αλήθεια, εσείς πώς το γράφετε; Νιώθω ή νοιώθω;
