Γράφει ο Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης
To ‘Ρολόι χωρίς δείκτες’ (Clock Without Hands, 1961) της Κάρσον Μακ Κάλερς (Carson McCullers, 1917-1967), ήταν το τελευταίο μυθιστόρημα της μεγάλης αυτής συγγραφέως που δημοσιεύτηκε το 1961. Είχε κάνει την παρουσία της στη λογοτεχνική σκηνή με το μυθιστόρημα, ‘Η Καρδιά Κυνηγάει Μονάχη’ (The Heart is a Lonely Hunter, 1940). Το βιβλίο αυτό, είχε τρομερή επιτυχία όπως και τα επόμενα τρία έργα της, όλα δημοσιευμένα πριν από τα τριακοστά της γενέθλια.
To ‘Ρολόι χωρίς δείκτες’, έλαβε ως επί το πλείστον ευνοϊκές κριτικές, αλλά οι περισσότερες θα ακολουθούσαν αργότερα, μαζί δυστυχώς με σειρά προσωπικών καταστροφών, όπως τον θάνατο του συζύγου της και μερικών εγκεφαλικών επεισοδίων, το τελευταίο από τα οποία την κατέστησε μερικώς ανίκανη, σε ηλικία μόλις είκοσι εννέα ετών. Σε ηλικία σαράντα τριών ετών, και αφού πίστευε ότι δεν θα μπορούσε ποτέ να ξαναγράψει, η Κάρσον Μακ Κάλερς έφερε στη δημοσιότητα το ‘Ρολόι χωρίς δείκτες’. Σε αυτό το μυθιστόρημα, βρίσκονται υφασμένες κάποιες άλλες ιστορίας που παρουσιάζονται σε μία. Η πρώτη αφορά και ακολουθεί τον τελευταίο χρόνο στη ζωή του Τζ. Τ. Μαλόουν, ιδιοκτήτη ενός παραδοσιακού φαρμακείου σε μια μικρή πόλη, στην Πολιτεία της Τζώρτζια. Καθώς ξεκινά το βιβλίο, ο Μαλόουν πληροφορείται από το γιατρό του ότι είναι θανάσιμα άρρωστος λόγω λευχαιμίας. Μαθαίνουμε τα περισσότερα από αυτά που πρέπει να ξέρουμε για τη ζωή του Μαλόουν. Την εξασθενημένη του ελπίδα καθώς πηγαίνει από γιατρό σε γιατρό, την αλλαγή της σχέσης του με την γυναίκα του, Μάρθα Μαλόουν, αφού της λέει ότι πρόκειται να πεθάνει, την απώλεια ενδιαφέροντος για την επιχείρησή του, και την εμπλοκή με έναν παλιό του φίλο που αρέσκεται στο αλκοόλ, τον Φοξ Κλέιν, έναν ηλικιωμένο πρώην μέλος του Κογκρέσου και δικαστή. Η δεύτερη πλοκή αφορά τον πότη δικαστή Φοξ Κλέιν. Έχει ένα φανταστικό σχέδιο για να επανεκλεγεί στο Κογκρέσο μετά από μακρά απουσία, ενώ παράλληλα κάνει μια περιουσία. Ο δικαστής πίνει, θρηνεί και λέει ψέματα στον εαυτό του και σχεδιάζει να εισαγάγει νομοθεσία που θα υποχρεώνει την κυβέρνηση των ΗΠΑ να αποζημιώσει τους συμπατριώτες του στον αμερικάνικο Νότο που αναγκάστηκαν να απελευθερώσουν τους μαύρους σκλάβους. Ταυτόχρονα κουβαλάει το δράμα της απώλειας του γιού του. Το τρίτο νήμα της ιστορίας περιστρέφεται γύρω από τη σχέση του εγγονού του δικαστή Κλέιν, του ορφανού και από τους δύο γονείς του, Τζέστερ, και του γαλανομάτη νέγρου νέου, Σέρμαν Πιου, τον οποίο ο δικαστής προσλαμβάνει ως γραμματέα του. Ο Τζέστερ, στην πραγματικότητα είναι ένας ομοφυλόφιλος που δεν το ομολογεί ούτε καν στον εαυτό του. Ο Σέρμαν είναι ένας παθολογικός ψεύτης και ο νόθος γιος ενός νέγρου που ο δικαστής έστειλε στην αγχόνη για τον ‘βιασμό’ μιας λευκής γυναίκας. Ανάμεσα σε όλους αυτούς, ξεδιπλώνονται πολυποίκιλες και πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις.
Καθώς αυτές οι περίπλοκες αλληλουχίες δράσης συνδυάζονται και εμπλέκονται, φτάνουμε στο κρίσιμο γεγονός του μυθιστορήματος ‘Ρολόι χωρίς δείκτες’. Ο Σέρμαν ανακαλύπτει την αλήθεια της καταγωγής του, αρνείται να βοηθήσει τον δικαστή στο διαταραγμένο όνειρό του να δημιουργήσει μια νέα λευκή αριστοκρατία του Νότου και νοικιάζει ένα σπίτι σε μια γειτονιά λευκών. Ο δικαστής οργανώνει με μια ομάδα ένα πάρτυ που τελικά εκφυλίζεται και οδηγείται στα άκρα, στα οποία όμως ο ετοιμοθάνατος φαρμακοποιός, βρίσκοντας μια μυστηριώδη ηθική δύναμη αρνείται να συμμετάσχει στο έγκλημα.
Τα υπόλοιπα είναι αναπόφευκτα. Αυτό που αρχίζει με εξαιρετική ομορφιά, να είναι μια μελέτη των τελευταίων ημερών της ζωής ενός μικρόψυχου ανθρώπου μετατρέπεται σε άσχετες επισκέψεις στη μνήμη και στα γεροντικά σχέδια δόξας και μεγαλείου. Η όψιμη συμπεριφορά του φαρμακοποιού Μαλόουν, που στέκεται ενάντια σε όλα όσα έχει υποστηρίξει στο παρελθόν, δεν μπορεί να συμβιβαστεί με τον προηγουμένως αδύναμο χαρακτήρα του και τη λατρεία του έφηβου ήρωα του δικαστή Κλέιν. Η ομοφυλοφιλική συνιστώσα κρίνεται αδιάφορη, ενώ ο δικαστής Κλέιν κυριαρχεί στο μεγαλύτερο μέρος της δράσης σε ένα μυθιστόρημα που ξεκινάει, συνεχίζεται και ολοκληρώνεται με τον Μαλόουν, σε καταστάσεις εντελώς άσχετες με τα κίνητρα και το πνεύμα του δικαστή. To ‘Ρολόι χωρίς δείκτες’, για πολλούς κριτικούς, διαβάζεται σαν σχέδιο για ένα μυθιστόρημα και όχι ως η τελειοποιημένη έκφραση μιας συγγραφέως που έχει ηθική ανησυχία και αισθητική επίγνωση.
Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα της Κάρσον Μακ Κάλερς προσθέτει ένα άλλο σκαλοπάτι στην εξαιρετική λογοτεχνική φήμη της συγγραφέως, αν και δεν βρίσκεται σε παράλληλη πορεία με εκείνη του προηγούμενου έργου της. Είναι γραμμένο με τον συνηθισμένο τρόπο, δηλαδή με μεγάλη αφηγηματική ικανότητα και ακριβή χαρακτηρισμό, χρησιμοποιώντας έναν ήρωα που υπηρετεί και ως μάρτυρας και ως συμμετέχων στα κύρια γεγονότα της πλοκής. Το πεπρωμένο σχεδόν όλων, συνδέεται με τον Σέρμαν Πιου, τον νέγρο έφηβο με τα μπλε μάτια, ορφανό εκ γενετής, ο οποίος είναι η ενσάρκωση της ενοχής τους. Ο δικαστής έρχεται να αντιμετωπίσει το μυστήριο της αυτοκτονίας του γιου του, χρόνια πριν, ο εγγονός αναζητά την ταυτότητά του στο θάνατο του πατέρα του, ο νέγρος επιδιώκει τη δική του πραγματικότητα με τη μορφή της άγνωστης καταγωγής του, ενώ ο Μαλόουν μόνος, πρέπει να δικαιολογήσει όλα τα τεκταινόμενα στη ζωή του. Οι ιστορίες πλέκονται, μετά συγχωνεύονται, σε μια στιγμή που ο καθένας πρέπει να ανταποκριθεί στη μετακόμιση νέγρων σε λευκή γειτονιά, εμπλέκοντάς τους στην ηθική ευθύνη για τη ζωή ή τον θάνατό του όταν η επιτροπή ενός πολίτη ενεργεί για να τον καταστρέψει. Η συγγραφέας έχει επιλύσει την πλοκή με έναν πιο καταφατικό τόνο από ό,τι στις προηγούμενες ιστορίες της. Ο Μαλόουν που πεθαίνει, προσωποποιεί την κοινή πορεία και μοίρα πολλών ανθρώπων. Μόνος του, στη ζωή όσο και απέναντι στον θάνατο!
Έτσι το μυθιστόρημα ετούτο προσεγγίζεται καλύτερα μέσω των τεσσάρων βασικών πρωταγωνιστών του, που κατοικούν σε μια μικρή πόλη στη Τζώρτζια. Ο σαραντάρης ιδιοκτήτης φαρμακείου, είναι ένας άνθρωπος σε αποτελμάτωση, που ο επικείμενος θάνατός τον κάνει να συνειδητοποιεί οδυνηρά τη ζωή που είχε περάσει χωρίς να ζήσει, μια πραγματικότητα που ομολογεί μόνον στον δικαστή Κλέιν με τις αντιδραστικές του αντιλήψεις, ο μόνος που γνωρίζει το παρελθόν και το μυστήριο του νεαρού νέγρου Σέρμαν. Ο Σέρμαν γίνεται η χαρά της ζωής του. Παίρνει γράμματα, διαβάζει δυνατά τον αθάνατο Λονγκφέλοου, κάνει τα παιχνιδάκια του δικαστή και πίνει μαζί του. Αυτό που δεν αντιλαμβάνεται ο δικαστής είναι ότι ο Σέρμαν, είναι περήφανος πρωταθλητής της νιγηριανής φυλής και άγριος μισητής των Καυκάσιων. Η λαχτάρα του Σέρμαν να κάνει μια τρελή χειρονομία αντίρρησης κατά του φυλετικού διαχωρισμού επισπεύδει την κρίση της ιστορίας, στην οποία ορισμένοι από τους χαρακτήρες βρίσκουν τους εαυτούς τους, ενώ άλλοι καταστρέφονται. Το βιβλίο περιέχει το θέμα που ήταν πάντα στο επίκεντρο της δουλειάς της Κάρσον, που ήταν η μοναξιά του ανθρώπου και το αιώνιο πρόβλημα της αγάπης. Ο γιος του δικαστή, μαθαίνουμε, στράφηκε εναντίον του. Η θαυμαστική αφοσίωση του Τζέστερ προς τον Σέρμαν γίνεται δεκτή με ανατριχιαστική συγκατάβαση ή αγένεια. Αλλά ένα άλλο και πιο χρήσιμο θέμα που δραματοποιείται στο μυθιστόρημα, αφορά την ανταπόκριση και την ευθύνη του ανθρώπου απέναντι στη ζωή. Ο δικαστής και ο Σέρμαν, σαστισμένοι από τις εμμονές τους, αυτοκαταστρέφονται. Όμως ο άθλιος Μαλόουν, όταν η τύχη τον ξεχωρίζει για να εκτελέσει την ετυμηγορία του όχλου εναντίον του Σέρμαν, βρίσκει, για πρώτη φορά, το θάρρος να ενεργήσει σύμφωνα με τη συνείδησή του. Και ο Τζέστερ αναδύεται από τις ονειροπολήσεις και τις αβεβαιότητες του με την πεποίθηση ότι θέλει να συνεχίσει το έργο του πατέρα του ως δικηγόρος, δηλαδή να πολεμήσει στο πλευρό της δικαιοσύνης ενάντια στο πάθος!
The post Μόνοι στη ζωή όσο και στο θάνατο appeared first on Vakxikon.gr.
