Γιώργος Α. Λεονταρίτης, Τάσος Βουρνάς, ο απροσκύνητος. Ο ιστορικός συγγραφέας, ο δημοσιογράφος (1914-1990), Καστανιώτης, Αθήνα 2023.
Με το τελευταίο βιβλίο του ο Γ. Λεονταρίτης επιχειρεί να σκιαγραφήσει σε αδρές γραμμές την πολυσχιδή προσωπικότητα του ιστορικού ερευνητή, κριτικού, δημοσιογράφου και λογοτέχνη Τάσου Βουρνά, ο οποίος υπηρέτησε τον χώρο των γραμμάτων και του πολιτισμού με πνευματική γενναιότητα και ιδεολογική συνέπεια σε εποχές που το αριστερό κίνημα ερχόταν αντιμέτωπο με τον ζόφο των κοινωνικών αποκλεισμών και των πολιτικών διώξεων. Ο Γ. Λεονταρίτης είχε την τύχη, όπως σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου του, να συνεργαστεί με τον Τ. Βουρνά, από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, στα ίδια δημοσιογραφικά γραφεία. Έτσι, μας μεταφέρει, ως νοσταλγός άλλων ηρωικών προ-τεχνολογικών «φωτοσυνθετικών» ημερών της δημοσιογραφίας, την εικόνα μιας χρονικά απόμακρης ρομαντικής εποχής, όταν η πένα δημοσιογράφων-δασκάλων σαν τον Βουρνά δίδασκε ήθος και ύφος μέσα στα παλιά βουερά τυπογραφεία, με τον αέρα βαρύ από το αντιμόνιο και τους καπνούς των τσιγάρων. Ο Γ. Λεονταρίτης παρουσιάζει ένα συνοπτικό χρονικό της δοκιμασμένης ζωής και της δημοσιογραφικής, κυρίως, δράσης του Τ. Βουρνά με επίκεντρο τη θητεία του στην προδικτατορική και μεταδικτατορική Αυγή, ανασύροντας συχνά ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες από την αρχειοθήκη της προσωπικής του μνήμης.
Στην ουσία, ο Τ. Βουρνάς συστήνεται μέσα από ένα απάνθισμα δημοσιευμένων κειμένων του, καθώς μείζον μέρος της ύλης του βιβλίου (σχεδόν 45 από τις 110, περίπου, σελίδες) καλύπτεται από την παράθεση αποσπασμάτων από μελέτες, άρθρα, μαρτυρίες και κριτικές του Τ. Βουρνά, χωρίς ωστόσο αυτά τα κείμενα να συνοδεύονται, όπως θα χρειαζόταν, από την αναγκαία βιβλιογραφική ένδειξη. Η αφήγηση δεν βαδίζει πάντα με σχέδιο και κριτήρια συνεπούς ταξινόμησης του υλικού, η σύνδεση των επιμέρους ενοτήτων είναι, σε γενικές γραμμές, χαλαρή και ενίοτε τη βαραίνουν χρονικά πισωγυρίσματα, ενώ ο χάρτης των παραθεμάτων έχει μια σύμμεικτη εικόνα από βιβλιοκριτικά σημειώματα, προσωπικές μαρτυρίες και διηγήσεις ιστορικών συμβάντων.
Ο συγγραφέας υιοθετεί μια κοινωνικο-πολιτική και ιδεολογική οπτική στην πραγμάτευση του θέματός του, με απώτερη επιδίωξη να αναδείξει το άκαμπτο δημοκρατικό φρόνημα και αγωνιστικό ήθος του Τ. Βουρνά, όπως υποδηλώνει και ο υπότιτλος «Ο απροσκύνητος». Ελάχιστα, ωστόσο, διαφαίνεται, ακόμα και για τον πιο αμύητο, το εύρος της πνευματικής προσωπικότητας του Τ. Βουρνά, που θεωρώ ότι εξακολουθεί να αποτελεί στην περίπτωσή του και την κρίσιμη προτεραιότητα, καθώς είναι σημαντικό το αποτύπωμα που άφησε, από τη δεκαετία ακόμα του 1940, ως θεωρητικός της λογοτεχνίας, μελετητής του Νέου Ελληνισμού και εκπρόσωπος του αριστερού θεωρητικού και εφαρμοσμένου κριτικού λόγου μέσα από τις διόπτρες του ιστορικού και διαλεκτικού υλισμού. Το βιβλίο, περισσότερο απόδοση τιμής προς το πρόσωπο ενός μεγάλου στοχαστή, πέρα από το ότι εισφέρει στη συζήτηση κάποιες ενδιαφέρουσες πληροφορίες σχετικές με τον τρόπο που συνδέθηκε η δημοσιογραφική και πνευματική δραστηριότητα του Τ. Βουρνά με πρόσωπα και καταστάσεις ταραγμένων περιόδων της σύγχρονης Ιστορίας, πετυχαίνει, μακροσκοπικά, κάτι πιο ουσιώδες: επικαιροποιεί έμμεσα το αίτημα να μελετηθεί συστηματικά το πλούσιο –θεματικά, ειδολογικά και στιλιστικά– έργο ενός συγκροτημένου διανοούμενου που διέθετε οργανωμένο σύστημα κριτηρίων στην ιστορική έρευνα, ζηλευτή ευρυμάθεια, καθώς και το προίκισμα να επιδίδεται με σπάνια αισθαντικότητα σε διαφορετικά είδη λόγου.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Φωτογραφία: ©Sumaiya Akter Mim. Δείτε τα περιεχόμενα του ένατου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
