Εδώ και κάμποσο καιρό, από τον Φεβρουάριο, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ.
Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου.
Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα».
Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε στις 4 Νοεμβρίου 1928 στον Δημοκράτη με τον υπέρτιτλο «Μυτιληναϊκοί περίπατοι», όπως τα περισσότερα. Παρόλο που είναι πολύ μικρό, δεν θέλησα να το συνδυάσω με άλλο, όπως κάνω κάμποσες φορές, επειδή βρίσκω ότι έχει ενδιαφέρον το θέμα του.
Πράγματι, στη Μυτιλήνη του μεσοπολέμου κυκλοφορούσαν πολλές καθημερινές και βδομαδιάτικες εφημερίδες, κάτι που το υπογραμμίζουν και μεταγενέστερες μελέτες, και κάτι που δεν συνέβαινε σε άλλες επαρχιακές πόλεις συγκρίσιμου μεγέθους. Το χρονογράφημα του παππού μου δείχνει ότι οι Μυτιληνιοί της εποχής είχαν επίγνωση της «λεσβιακής εξαίρεσης» -αλλά ο παππούς μου πρωτοτυπεί αφού υποστηρίζει την αιρετική άποψη ότι οι Μυτιληνιοί δεν είναι στην πραγματικότητα φιλαναγνώστες ή εφημεριδοφάγοι και ότι είναι ανεξήγητος αυτός ο πληθωρισμός τίτλων.
Μάλλον δεν έχει δίκιο ο παππούς μου -κάποιοι θα τις αγόραζαν τις εφημερίδες, και όχι για να τυλίγουν τα ψάρια.
Σήμερα όμως, 95 χρόνια μετά; Αγοράζει κανείς εφημερίδες; Εγώ ομολογώ πως σπάνια το κάνω πια, ας πούμε καναδυό φορές την εβδομάδα. Εσείς;
ΜΙΑ ΑΠΟΡΙΑ
— …… και, δε μου λέτε, πόσους κατοίκους έχει η Μυτιλήνη;
— Μα τριάντα ως εξήντα χιλιάδες περίπου.
— Περίπου; Μα από το τριάντα ως το εξήντα δε χωρεί «περίπου». Δε μπορείτε να μου πείτε με κάποια μεγαλύτερη προσέγγιση;
— Όχι κύριε. Βρισκόμαστε σε τέτοιο πελάγωμα που μεγαλύτερη προσέγγιση θα ’ταν φανερή αγυρτεία, και μεις δε θέλουμε να σας γελάσουμε. Σας λέμ τριάντα ως εξήντα για να ’μαστε μέσα.
– Καλά. Κι άντε οι τριάντα ως εξήντα χιλιάδες σας σηκώνουν πέντε καθημερινές εφημερίδες, δύο βδομαδιάτικες σατιρικές, ένα μηνιαίο περιοδικό, κι όλα τα πάκα των εντύπων που στέλνει η Αθήνα;
Ορισμένως όλοι σας δεν κάνετε άλλο τίποτα παρά να διαβάζετε φημερίδες και περιοδικά. Αυτό να σας πω, τιμά πολύ τη Μυτιλήνη γιατί η εφημερίς είναι η «σημαία της Ελευθερίας του λαού». Το σύμβολον παντός ελευθέρου πολίτου και το απαραίτητον κόσμημα του καφενείου που είναι κι αυτό Εθνικόν «σήμα κατατεθέν». *
— Ναι. . . Βέβαια . . . Δίκιο έχετε…
Και αφήσαμε τον ευγενή ξένον να φύγει με αυτήν την εντύπωσιν. Όχι βέβαια γιατί πιστεύομε ότι μας τιμά η καθ’ όλην την ημέραν προσήλωσις εις την ανάγνωσιν των εφημερίδων αλλά νομίζομεν ότι κι αυτό αν πιστεύεται είναι καλύτερον από ό,τι συμβαίνει που ευτυχώς είναι απίστευτον.
Προ ημερών εζήτησα από ένα εφημεριδοπώλην 4 Αθηναϊκάς εφημερίδας. Από τον ίδιον είχα πάρει το πρωί 2 ντόπιες. Με ανεγνώρισε και με κοίταξε παραξενεμένος.
– Δεν τις παίρνεις όλες αφεντικό μια και άρχισες; Μα —με το μπαρδόν κι όλας- τι τις θέλεις τόσες πολλές;
– Πολλές είναι έξι εφημερίδες;
– Πολλές γιά. Εδώ ο κόσμος παίρνει μία και διαβάζουνε τέσσερες νοματαίοι και του λόγου σου παίρνεις έξι να διαβάσεις μονάχος σου;
– Δώσε μου τώρα και μία «Εστία» και στρίβε.
— «Εστία» τέλος… γιά κάτσε. Ρε Στρατηήή…. (φώναξε σε κάποιον άλλον εφημεριδοπώλη) Δώσε στον κύριο μια «Εστία» γιατί κάνει συλλογή.
Αυτό, κύριοι, συμβαίνει εδώ, αλλά ευτυχώς, καθώς είπαμε, είναι απίστευτο κι έτσι δε βγαίνει τ’ όνομά μας. Κι αλήθεια ποιος θα πιστέψει πως μπορούν ν’ αληθεύουν τα παραπάνω άμα μάθει πως έχομε τόσες ντόπιες εφημερίδες.
Τώρα, πώς ζουν αυτές και τι γίνονται τα πάκα των αθηναϊκών που ξεφορτώνει κάθε καράβι είναι αληθινά μυστήριον.
Να πει κανείς ότι ξοδεύουν τα Κέντρα, είναι ψέμα, γιατί ως επί το πλείστον στα κέντρα μας κρέμεται ένα ξεκουρελιασμένο προκατακλυσμιαίο «Εξέλσιορ» και κάπου κάπου ούτε κι αυτό. Μα μήπως διαβάζεται κι αυτό; Εκεί κρέμεται στο καρφί σάν κατάδικος στο ικρίωμα φθειρόμενο από τον Πανδαμάτορα χωρίς να χρειασθεί παρά για περιττό στολίδι τής κρεμάστρας.
Ο κόσμος έγινε πολύ πρακτικός βλέπετε κι έτσι…
