Εδώ και περίπου έναν χρόνο, από τον Φεβρουάριο του 2023, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ.
Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου.
Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα».
Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε περίπου τέτοιες μέρες στον Δημοκράτη της Μυτιλήνης, πριν από 95 χρόνια, συγκεκριμένα στις 14 Μαρτίου 1929, με τον υπέρτιτλο «Μυτιληναϊκοί περίπατοι», όπως τα περισσότερα.
Θέμα του χρονογραφήματος δεν είναι τα κύματα της θάλασσας, όπως θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς από τον τίτλο, αλλά διάφορες μόδες, και ειδικότερα η μόδα, που φαίνεται πως υπήρχε στη μικρή κοινωνία της Μυτιλήνης, να διοργανώνονται στους αποκριάτικους χορούς καλλιστεία για την εκλογή «μις», κάτι που όπως φαίνεται είχε προκαλέσει και καβγάδες.
Ο Βριάρεως εδώ εκφράζει μάλλον συντηρητικές απόψεις, αλλά τέτοια ήταν η εποχή και η τοπική κοινωνία. Να σημειώσω ότι η αναφορά στο «κύμα αγραμματοσύνης» είναι απόηχος μιας συζήτησης που γινόταν εκείνη την περίοδο στην εκπαιδευτική κοινότητα, αλλά και από τις στήλες των εφημερίδων, που είχε ξεκινήσει από τις «αποκαλύψεις» για φοβερά γλωσσικά λάθη σε γραπτά φοιτητών, αν θυμάμαι καλά -ένας ηθικός πανικός παρόμοιος με εκείνον που είχαμε ζήσει (οι παλιότεροι) με την «αρωγή και ευδοκίμηση» το 1985. Τότε ακριβώς (Δεκ. 1928-Φεβρ 1929) ο Δημήτρης Γληνός είχε δημοσιεύσει τη μελέτη του «Το κύμα της αγραμματοσύνης» (‘αγραματωσύνης’ το έγραφε) που την είχα ανεβάσει στον παλιό μου ιστότοπο, τη σχολίασα σε άρθρο του ιστολογίου και υπάρχει και στο Λογοτεχνικό ιστολόγιο.
Ως συνήθως εκσυγχρονίζω την ορθογραφία. Εδώ έκανα μια εξαίρεση, κράτησα τη γραφή «μιςς», ίσως επειδή έχει το σπάνιο διπλό τελικό σίγμα, ίσως γιατί έτσι τονίζονται περισσότερο τα λογοπαίγνια. Διορθώνω το «σκωληκόβρητοι» διότι δεν νομίζω να το έκανε λάθος ο παππούς μου, όπως και ένα «αιθαιρίας» που έχει πιο κάτω.
ΚΥΜΑΤΑ
Ετελείωσε λοιπόν. Όλα εφεξής θα επέρχονται κατά κύματα. Κύμα ψύχους, κύμα αγραμματοσύνης, κύμα μιςς, κύμα μασκαράδων, κύμα χορών. Όλο κύματα. Και κάθε δεσποινίς πού αναγορεύεται εκάστοτε «μιςς» θα μπορεί να λέγεται δικαίως «η κόρη των κυμάτων». Κι επακολουθούν κατόπιν τρικυμιώδεις συζητήσεις και έριδες και μαγκούρες έστιν ότε για κάθε εκλογήν και κατεβάζονται από κονιορτοβριθή ράφια σκωληκόβρωτοι τόμοι αισθητικής και δημιουργούνται κανόνες, εξάγονται συμπεράσματα και άνθρωποι τέως φίλοι γίνονται μιςςητοί αμοιβαίως και βρίζονται.
Μα γιατί επιτέλους όλ’ αυτά; Ποιο είναι το πρακτικό αποτέλεσμα; Ποιος ο σκοπός της τόσης φασαρίας και σε τι ωφελεί η ανάδειξις κάθε λεσβίου ή αλλοδαπού τσόκαρου εις «μιςς». Μορφώνομε μήπως αισθητικές αντιλήψεις, ή αποκτούμε επίγνωσιν του καλού; Αλλά θα μπορέσομε ποτέ να συμφωνήσομε απάνω σ’ αυτό το δόλιο «καλόν» καθ’ ήν στιγμήν αυτό καθ’ εαυτό είναι συμβατική αξία και εις επίμετρον οι Έλληνες αντιπολιτεύονται φύσει αλλήλους, δικαιούντες την παροιμίαν «Δέκα Ρωμιοί σαράντα γνώμες».
Εμείς αδερφέ δε μπορέσαμε να συμφωνήσουμε σέ πράματα χειροπιαστά και ευκόλως αποδεικνυόμενα και θα συμφωνήσουμε περί τού κάλλους των αιθερίων «μιςς» χωρίς μάλιστα να μείνουμε Εμείς κι αι μιςς (για το καλαμπούρι δεν ευθύνομαι εγώ) για να πεισθούμε εάν αξίζουν πράγματι; Πάνε δυο φίλοι σέ μια ταβέρνα και λέει ό ένας αυτό το κρασί είναι μεγαλείο. Κολοκύθια απαντά ο άλλος. Κρασί είν’ αυτό; Και επακολουθεί έρις, βρισιά, μαχαίρωμα και αστυνομικόν δελτίον, για το αθώο κρασί που το κάτω κάτω κρίνεται απείρως ευκολότερα από τας μιςς αφού δε χρειάζεται παρά ελαχίστας ιδιότητας για να ’ναι καλό, αντιθέτως προς αυτάς που για να ’ναι ωραίες πρέπει να συγκεντρώνουν ένα σωρό προσόντα.
Ή μήπως έχουμε καμίαν υποχρέωσιν να μιμούμεθα αιωνίως την Ευρώπη σέ ό,τι κάνει; Αλλά και τότε θα ’πρεπε, φαντάζομαι, να τεθεί κάποιος φραγμός σ’ αυτό το παραξήλωμα που καταντά στο τέλος βαρετό αν όχι γελοίο. Δεν είν’ ανάγκη νομίζω να μοιάζομε αιωνίως στην «κυρά» της παροιμίας που της είπανε να κάνει κάτι κι αυτή το παράκανε.
Προτείνω λοιπόν να σταματήσουμε αυτά τα κύματα με ένα κύμα ησυχίας ούτως ειπείν για να ήσυχάσουμε επιτέλους κομμάτι και να μπορέσουμε να απολαύσουμε ένα χορό χωρίς επεισόδια. Ομολογώ ότι είναι δύσκολο αφού και το επερχόμενο «κύμα σαρακοστής» έχει «κύματι θαλάσσης» στα τροπάριά του, αλλά τι να γίνει, πρέπει να επιμείνουμε.
