Εδώ και περίπου έναν χρόνο, από τον Φεβρουάριο του 2023, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ.
Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου.
Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα».
Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε περίπου τέτοιες μέρες στον Δημοκράτη της Μυτιλήνης, πριν από 95 χρόνια, συγκεκριμένα στις 13 Φεβρουαρίου 1929, με τον υπέρτιτλο «Μυτιληναϊκοί περίπατοι», όπως τα περισσότερα.
Θέμα του χρονογραφήματος είναι ένα ειδησάριο που είχε δημοσιευτεί στις εφημερίδες της εποχής, ότι κάποιος ιερέας από τα Μέγαρα είχε πάρει δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για ένα σχέδιο πλοίου με διπλό πηδάλιο. Με αφορμή αυτή την παράξενη είδηση, ο χρονογράφος και ένας φίλος του πιάνουν έναν ελαφρώς σουρεαλιστικό διάλογο με φόντο το κρύο που επικρατούσε, που το είδαμε και στο προηγούμενο χρονογράφημα.
Πράγματι, στο Εμπρός της 5.2.1929 βρήκα (αλλά δεν το αποθήκευσα) ειδησάκι για τον αγαθό λευίτη εκ Μεγάρων που πήρε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για πλοίο με διπλό πηδάλιο, με ειρωνική χροιά και χωρίς περισσότερες λεπτομέρειες.
Η έκφραση «δεν θέλει θεολογία» είναι υπαρκτή παλιότερη παραλλαγή της «δεν θέλει φιλοσοφία». Δεν βρήκα, αν και έψαξα λίγο, για κάποιο ναυάγιο πλοίου με το όνομα «Αριάδνη», ενώ δεν ξέρω ποιους είχε κατά νου ο φίλος του Βριάρεω όταν λέει για παπάδες που εφεύρανε το μπαρούτι και την τυπογραφία. Ο Γουτεμβέργιος, τουλάχιστον, δεν ήταν ιερωμένος.
ΕΦΕΥΡΕΣΕΙΣ
Εσυνηθίσαμε να λέμε για κάθε εύκολο πράγμα: «αμ αυτό δε θέλει θεολογία!…» εννοούντες φυσικά ότι για κάθε δύσκολο η θεολογία είναι απαραίτητος. Εις τούτο ακριβώς εστηρίχθη και ο Μεγαρίτης παπάς που κατέγινε τόσον επιτυχώς —κατά τας εφημερίδας— με τας εφευρέσεις, οι οποίες ωσάν δύσκολα πράματα οπού είναι θέλουν και παραθέλουν «θεολογία». Εφεύρε λοιπόν ο σεβάσμιος Λευίτης το πλοίον με το διπλούν πηδάλιον, επιβαίνων του οποίου ημπορείς να φθάσεις συγχρόνως εις Μασσαλίαν και Κωνσιαντινούπολιν. H εφεύρεσίς του είναι κομμάτι ακατανόητος δι’ ημάς τους αμυήτους, αλλά πάντως έχει σπουδαιότητα μεγάλην, διότι λύει το πρόβλημα της ναυτιλίας, εφόσον κάθε ατμοπλοϊκή εταιρία θα διπλασιάσει τας γραμμάς της χωρίς να χρειασθεί νέα ατμόπλοια ή να αραιώσει τα δρομολόγιά της. Στηρίζεται δε επί του ότι εάν έχει έν ατμόπλοιον δεξιόν και αριστερόν πηδάλιον θα ημπορεί να οδηγείται εις δύο διαφορετικά σημεία ταυτοχρόνως εφαρμόζον το ευαγγελικόν «μη γνώτω η δεξιά σου τι ποιεί η αριστερά σου». Δυστυχώς δεν μας ειπεν ο εφευρέτης εάν θα είναι διπλό και το εισιτήριον για να μάθουμε εάν μας συμφέρει και ατομικώς αυτή η εφεύρεσις.
Φίλος συμπολίτης εις τον οποίον πλήρης εθνικής υπερηφανείας ανεκοίνωσα την είδησιν, εσήκωαε περιφρονητικώς τους ώμους και είπε:
— Δεν κοιτάζουν οι παπάδες τη δουλειά τους μόν’ ασχολούνται και με εφευρέσεις; Είναι που είναι για το διάβολο πεσκέσι οι ναυτιλιακες συγκοινωνίες με ένα πηδάλιο, φαντάσου να βάναμε και δυο. Κάτι τέτοιο φαίνεται πως είχε και η «Αριάδνη» και ξεκίνησε ταυτοχρόνως και για το λιμάνι και για το φανάρι και τα κατάφερε να πάει στον πάτο. Αν ήταν αληθινός εφευρέτης αυτός ο παπάς των Μεγάρων θα εκοίταζε να χτίσει κάμποσα… μέγαρα όπως κάνανε τόσοι συνάδελφοί του και θα άφηνε τα πηδάλια στην πάντα· ύστερα τι είδαμε σε παρακαλώ από τις εφευρέσεις των ιερέων; Τη μπαρούτη και την τυπογραφία· πάρ’ το ένα χτύπα τ’ άλλο. Ντουφέκια κι εφημερίδες. Δεν αρκεί που σε παντρεύει ή σε θάβει ένας παπάς μόνε σου εφευρίσκει και τα χειρότερα πράματα.
Η συζήτησις εγίνετο στο δρόμο πνέοντος παγεροτάτου βορρά. Ο ενθουσιασμός μου όχι τόσον από του φίλου τους σχετλιασμούς όσον από το κρύο άρχισε να διαλύεται. Η μύτη μου εκοκκίνιζεν ωσάν να ενεγράφη εις το κομμουνιστικόν κόμμα. Αλλά και ο φίλος μου δεν επήγαινε πίσω.
— Ξέρεις, μου λέει στο τέλος, ποια θα ’ταν σωτηρία εφεύρεσις; Τίποτα φορητά καλοριφέρ που να ’χουν διακλαδώσεις στο σώμα και να σε ζεσταίνουν άμα κάνει κρύο. Αυτό μπορεί να το κάνει παπάς; Εάν ναι, θα τον ανακηρύξω ευχαρίστως επίσκοπον εις το… Παπάδον.
— Αυτό ίσως δε μπορεί να το κάνει, του απήντησα, αλλά μπορεί κάτι άλλο παρεμφερές. Δε χρειάζεται μάλιστα να έχει εφευρετικόν δαιμόνιον, ο τυχών παπάς ημπορεί να το καταφέρει.
— Δηλαδή;
— Απλούστατα να σε παντρέψει. Εξασφαλίζεις τουλάχιστον τη ζεστασιά στο κρεβάτι σου.
…. και ο φίλος μου έφυγε τρέχων, ίσως για να ζεσταθεί χωρίς την… μέθοδον του παπά.
ΒΡΙΑΡΕΩΣ
