ceb5cf83ceb5ceafcf82 ceb2ceacceb6ceb5cf84ceb5 cf84cf8ccebdcebf cf83cf84ceb1 ceb5cf81cf89cf84ceb7cebcceb1cf84ceb9cebaceac cf80cebf

Με το μονοτονικό, όπως ισχύει στη χώρα μας από το 1982, οι μονοσύλλαβες λέξεις δεν τονίζονται, με ελάχιστες εξαιρέσεις.

Αυτές τις εξαιρέσεις τις μαθαίνουμε από το σχολείο, από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού ίσως. Η Γραμματική της Ε-ΣΤ Δημοτικού αναφέρει:

poupws

Επίσης στην επόμενη σελίδα αναφέρεται ότι τονίζονται οι αδύνατοι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών στις περιπτώσεις όπου θα μπορούσε να υπάρξει σύγχυση με τα εγκλιτικά, π.χ. «Η μητέρα μού είπε / Η μητέρα μου είπε).

Ίσως οι συντάκτες της γραμματικής θεώρησαν περιττό να αναφερθεί το θηλυκό άρθρο «η», που δεν τονίζεται βεβαίως, ενώ θα μπορούσε (ή θα έπρεπε) να επισημαίνεται ότι επίσης τονίζονται τα «πού/πώς» στις φράσεις «πού και πού» και «πώς και πώς», όπου δεν εισάγεται ερώτηση.

Η γραμματική του Γυμνασίου εύλογα αναφέρει περισσότερα:

Οι κανόνες του τονικού συστήματος (μονοτονικού) που ισχύουν στην ελληνική εκπαίδευση και διοίκηση από το 1982 είναι οι εξής:

1) Τόνο παίρνει κάθε λέξη που έχει δύο ή περισσότερες συλλαβές. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση που η λέξη παρουσιάζεται ως μονοσύλλαβη ύστερα από έκθλιψη ή αποκοπή, όχι όμως όταν έχει χάσει το τονισμένο φωνήεν από αφαίρεση, π.χ. ούτ’ αυτός, κόψ’ τον, αλλά θα ‘θελε, μου ‘πε.

2)   Οι μονοσύλλαβες λέξεις δεν παίρνουν τόνο. Εξαιρούνται και παίρνουν τόνο:

α)   Ο διαζευκτικός σύνδεσμος ή, π.χ. ή αυτός ή εσύ.

β)   Τα ερωτηματικά πού και πώς, π.χ. Πού θα παςΜε ρώτησε πώς τα περνάω. Τόνο επίσης παίρνουν το πού και το πώς σε περιπτώσεις όπως οι παρακάτω: Πού να σου τα λέω. Από πού κι ως  πούΠού και πού. Αραιά και πού. –Τους έστειλες το γράμμα; –Πώς! Πώς βαριέμαι! Κοιτάζω πώς και πώς να τα βολέψω.

γ)   Οι αδύνατοι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών (μου, σου, του, της, τον, την, το, μας, σας, τους, τις, τα), όταν στην ανάγνωση υπάρχει περίπτωση να θεωρηθούν εγκλιτικές, π.χ. Η μητέρα μού είπε (=η μητέρα είπε σε μένα), ενώ Η μητέρα μου είπε (=η δική μου μητέρα είπε).

δ)   Οι μονοσύλλαβες λέξεις, όταν συμπροφέρονται με τους ρηματικούς τύπους μπω, βγω, βρω, ‘ρθω σε όλα τα πρόσωπα και τους αριθμούς και προφέρονται εμφατικά, π.χ. θά ‘ρθω (προφέρουμε δυνατότερα το θά), θά ‘ρθεις, αλλά θα ‘ρθεις (προφέρουμε δυνατότερα το ‘ρθεις).

Επανέλαβα τα παραπάνω πασίγνωστα για να ξέρουμε τι ισχύει και τι διδασκόμαστε στο σχολείο -οι παλιοί σαν και μένα δεν τα διδαχτήκαμε στο σχολείο άλλωστε.

Εχουν διατυπωθεί από γλωσσολόγους και γενικά μελετητές (π.χ. από τον αείμνηστο Ευάγγ. Πετρούνια) κάποιες επικρίσεις για αδυναμίες του ισχύοντος μονοτονικού σε σχέση με τα τονιζόμενα μονοσύλλαβα, αλλά σε αυτό το άρθρο δεν θα επεκταθώ σε αυτές αλλά θα εστιαστώ αποκλειστικά στις λέξεις «πού» και «πώς».

Είπα αμέσως πιο πάνω ότι οι παλιοί δεν διδαχτήκαμε στο σχολείο τη διάκριση πού / που και πώς / πως, αλλά βέβαια διάκριση υπήρχε και στα χρόνια μας. Με το πολυτονικό σύστημα των μεταπολεμικών τουλάχιστον χρόνων, τα ερωτηματικά πού και πώς έπαιρναν περισπωμένη ενώ τα άλλα έπαιρναν οξεία.

Η αντιστοιχία δηλαδή είναι (πρώτα το πολυτονικό –> μετά το μονοτονικό)

ποῦ –> πού,
πού –> που

πῶς —> πώς,
πώς –> πως

Στον καιρό του Διαδικτύου, θα το έχετε προσέξει φαντάζομαι, πολύ λίγοι βάζουν τόνο στα «πού» και «πώς». Έκανα μια πρόχειρη έρευνα τώρα στο Τουίτερ, βάζοντας τη φράση «πού θα βρω» (σημειώνω ότι το Τουίτερ δεν κάνει διάκριση στον τόνο, κι έτσι μου επιστρέφει και τα «που θα βρω») και διαπίστωσα ότι περίπου μόνο σε μία από τις 15 περιπτώσεις είχε μπει ο τόνος (όταν έπρεπε να μπει, διότι υπάρχει και άτονο «που θα βρω», πχ «τον πρώτο που θα βρω μπροστά μου θα τον μουτζώσω»).

Όχι μόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, παρά και σε επαγγελματικούς ιστοτόπους βλέπει κανείς να μην τονίζονται τα πού και πώς (όταν πρέπει), σε αρκετά μεγάλη έκταση.

Αυτή η εκτεταμένη αγνόηση της διάκρισης πού/που και πώς/πως σε ένα βαθμό οφείλεται στη γενική προχειρότητα και ανεπισημότητα του γραπτού λόγου στο Διαδίκτυο. Συμβάλλουν επίσης οι κορέκτορες και οι άλλες ευκολίες αυτόματης συμπλήρωσης στα κινητά και τις ταμπλέτες, διότι, τουλάχιστον οι περισσότεροι, δεν δέχονται ότι υπάρχουν δύο αποδεκτοί τρόποι για να γράφεις μια λέξη, κι έτσι ακόμα κι όταν γράφω «πού» και «πώς» τα διορθώνουν σε «που» και «πως» και μετά πρέπει να επιστρέφω και να συμπληρώνω.

Η παράλειψη του τόνου στα πώς/πού θυμίζει (ως προς τη διάδοση του φαινομένου) την παράλειψη του κόμματος (ακριβέστερα, της υποδιαστολής) στο αναφορικό ό,τι, για την οποία έχουμε γράψει παλιότερα. Βέβαια, ενώ με το «ό,τι/ότι» οι περιπτώσεις σύγχυσης του νοήματος είναι κάμποσες (π.χ. λέει ότι θέλει /λέει ό,τι θέλει), με το «πού/που» ή το «πώς/πως» σπάνια θα υπάρξει ενδεχόμενο σύγχυσης του νοήματος -μια περίπτωση είναι το «δεν ήξερα πως [ότι] θα έρθεις / δεν ήξερα πώς [με ποιο τρόπο] θα έρθεις».

Περισσότερο θα έλεγα ότι το να βάζεις τόνο στα «πού/πώς» (όταν χρειάζεται βέβαια) δεν θα μπερδέψει τον αναγνώστη σου αλλά θα τον κάνει να σκοντάψει -γι’ αυτό και καλό είναι να την τηρούμε τη διάκριση όσο κι αν δεν είναι προς θάνατο το να μην τηρηθεί.

Πρέπει όμως να πούμε ότι η διάκριση δεν υπήρχε πάντοτε, γι’ αυτό και πιο πάνω έγραψα για το πολυτονικό των μεταπολεμικών χρόνων.

Διότι προπολεμικά η εντύπωσή μου είναι ότι το που (το αναφορικό κτλ.) και το πού (το ερωτηματικό) δεν ξεχώριζαν, και τα δύο γράφονταν ίδια: ποῦ, το ίδιο και τα διάφορα πώς/πως που όλα γράφονταν πῶς. Δεν ξέρω ποιος ήταν ο κανόνας που διδασκόταν στο σχολείο, αλλά το έχω παρατηρήσει από τα διαβάσματά μου τόσο σε εφημερίδες, όσο και σε παλιά βιβλία.

Παράδειγμα από τον Καβάφη και τα μονόφυλλα που τύπωνε -θα μπορούσα εύκολα να παραθέσω και εφημερίδες, αλλά ο Καβάφης μου αρέσει περισσότερο:

Εδώ έχουμε τέσσερα αναφορικά «που» τα οποία γράφονται «ποῦ»

poupou

Και εδώ έναν σύνδεσμο «πως» που γράφεται «πῶς»

pwspws

Προφανώς, η μη τήρηση της διάκρισης δεν εμπόδισε τους αναγνώστες να κατανοήσουν και να αγαπήσουν την ποίηση του Καβάφη.

Και κλείνω με το ερώτημα του τίτλου, που μπορείτε να το απαντήσετε στα σχόλιά σας:

Εσείς βάζετε τόνο στα (ερωτηματικά) «πού» και «πώς»;

 

 

 

 

 

 

 

 

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *