Μια διαφορετική ποιητική συλλογή στο μέτρο και στον βαθμό που συστήνει και παρουσιάζει μια ιδιαίτερη, εντελώς ιδιότυπη τεχνική και μέθοδο κατασκευής του στίχου είναι αυτή της Δάφνης Νικήτα, που συστήνεται με τον οξύμωρο, σχεδόν αντιφατικό τίτλο Το γυμνό παγώνι. Οι συνθέσεις του βιβλίου είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου τεχνουργημένες πάνω στη βάση της λέξης ως στίχου, συνιστούν δηλαδή πολύστιχα ή ολιγόστιχα ποιήματα με καθέναν από τους στίχους να αποτελείται, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, από μία μονάχα λέξη. Πρόκειται για μια ιδιάζουσα ποιητική πρακτική που προσδίδει στη λέξη ένα ειδικό βάρος, την κάνει να αποτελεί το κέντρο και τον πυρήνα του ποιητικού σύμπαντος. Το ενδιαφέρον στην περίπτωση της Νικήτα είναι το γεγονός ότι αυτή η επιλογή, ενώ θα περίμενε κανείς να οδηγήσει σε πεζολογικές συνθέσεις, απομακρυσμένες από αυτό που θα όριζε κανείς ως ποιητικότητα, οδηγεί, με μια εξ αντιθέτου πορεία, σε δημιουργίες έντονα ρυθμικές, που μάλιστα διαβάζονται εντελώς διαφορετικά από άλλες αντίστοιχες. Ιδιαίτερη αξία και σημασία έχουν εδώ οι παύσεις που αναγκάζεται να κάνει ο αναγνώστης είτε στο τέλος του στίχου, είτε στο τέλος μιας σειράς στίχων, παύσεις που δίνουν έναν ιδιαίτερο τόνο, με ξεχωριστή διάθεση στην ανάγνωση, την κάνουν να προσιδιάζει σε μια ασθματική πορεία μέχρι την ολοκλήρωση και το πέρας της.
Η πρώτη εντύπωση που αποκομίζει κανείς από τα ποιήματα της Νικήτα είναι πως αυτά εντάσσονται και αντιπροσωπεύουν μια νεοϋπερρεαλιστική ποίηση και ποιητική, πολύ κοντά σε αυτήν άλλων υπερρεαλιστών που προηγήθηκαν στη νεοελληνική ποίηση. Και σε αυτό το σημείο όμως η ποιήτρια πλάθει τη δική της δημιουργική φυσιογνωμία. Γιατί κοντά στα στοιχεία εκείνα που μοιάζουν αντλημένα από τον χώρο του ονειρώδους και του φανταστικού, κοντά στις έννοιες που ξεπηδούν σαν μέσα από το ασυνείδητο, κοντά στις εικόνες που μοιάζουν να τεχνουργούνται μέσα από μια αυτόματη και αυτοματοποιημένη ονειρική διαδικασία, μια καταβύθιση σε χώρους και τοπία του εσωτερικού ψυχισμού, στέκουν στίχοι απόλυτα κατανοητοί, άμεσοι, απτοί, που καταυγάζουν την αλήθεια και το νόημά τους. Διαμορφώνεται έτσι ένα δίπολο που έχει στη μία του άκρη το α-κατανόητο και στην άλλη το κατανοητό, ένα εκκρεμές που εκβάλλει σε ένα ποιητικό πεδίο όλο ένταση και αγωνία. Γιατί αυτό ακριβώς χαρακτηρίζει την ποίηση της Νικήτα, η αγωνία ως αποτέλεσμα μιας σειράς ερεθισμάτων που επιδιώκουν τη διευθέτηση και την τοποθέτησή τους μέσα σε μια εγκόσμια τάξη, μέσα στον κόσμο του ποιήματος, μέσα στην αγκαλιά της τέχνης. Γι’ αυτό ίσως η ποιήτρια επιλέγει να τοποθετήσει τις λέξεις τη μία μετά την άλλη σε διαδοχικούς και αλληλοδιαδεχόμενους στίχους, για να μπορέσει να τις ξεχωρίσει και να προσδώσει σε κάθε μία από αυτές το περιεχόμενο και το νόημά της, την ατμόσφαιρα και την αύρα της, τη φόρτιση και τη βαρύτητά της.
{jb_quote}Έρχεται για να ξαφνιάσει αλλά και να ξαφνιαστεί από μια πραγματικότητα γεμάτη γεγονότα απρόβλεπτα, απροσδόκητα, αλλόκοτα, κυρίως όμως βαθιά τραγικά.{/jb_quote}
Τα ποιήματα της Νικήτα παγιδεύουν τον αναγνώστη σε μια αναγνωστική εμπειρία ιδιαίτερα απολαυστική. Η απόλαυση, αλλά και η ίδια η «παγίδευση» προκύπτουν, κατά βάση, από την εμπλοκή του σε μια διαδικασία αναζήτησης του πυρήνα, της σκέψης εκείνης που αποτέλεσε την απαρχή της δημιουργίας. Πολλές φορές η σκέψη αυτή αναδύεται ολοκάθαρη και διεκδικεί την κρίση και την ενσυναίσθηση του αναγνώστη, ειδικά όταν αφορά και αναφέρεται στη σύγχρονη ζωή, στον κόσμο όπως είναι μορφοποιημένος και σφραγισμένος κυρίως από τον χαλασμό και τον αφανισμό: Όλοι τον αγαπάνε/ εκείνος φοράει τα χρυσά γυαλιά/ το μακρύ πανωφόρι/ είναι αυτός ο ίδιος που ήρθε/ από τον πόλεμο/ που δεν γελάει σχεδόν ποτέ/ η λάμπα κάηκε/ τα ερείπια του σπιτιού/ η σκόνη του δρόμου/ υψώνω τους ώμους/ τίποτα δεν είναι ευχάριστο/ όταν βλέπεις τον χαλασμό/ που έρχεται/ μόνο που αυτός/ είναι χρόνια/ τώρα πια/ νεκρός («Το μακρύ πανωφόρι κι ένας πόλεμος»). Κεντρική μέσα στα ποιήματα της συλλογής είναι, πέρα από την έννοια του πολέμου, η έννοια της ιστορίας, ιδωμένη στις διαστάσεις του χώρου και του χρόνου, όπως αυτή εξέθρεψε μορφές, στιγμές και στιγμιότυπα, όπως κατέληξε να είναι ένα παιχνίδι εις βάρος τελικά του ίδιου του ανθρώπου. Αυτός είναι και ο λόγος που, πολλές φορές, η ποίηση της Νικήτα μοιάζει να αποκτά μια σκληρότητα, μια ποιότητα που σφραγίζεται από την ειλικρίνεια, τη στέρεα έκφραση και, ενίοτε, την ειρωνεία.
Κεντρικό ρόλο και θέση μέσα στη συλλογή επέχουν τα σύμβολα, όλα εκείνα τα ουσιαστικά –πρόσωπα, ζώα, πράγματα– που περνούν μέσα στα ποιήματα για να τα νοηματοδοτήσουν ενισχύοντας παράλληλα την ανοικείωση του αναγνώστη. Πρόκειται για στοιχεία που αντλούνται από άλλα περιβάλλοντα, περισσότερο ή λιγότερο απομακρυσμένα από το ποιητικό σύμπαν, και εισχωρούν σε αυτό για να δημιουργήσουν την εικόνα του αταίριαστου που εκβάλλει σε ένα νέο πλέον σύνολο, η λειτουργία και η αξία του οποίου έγκειται ακριβώς στη συνύπαρξη των διαφορετικών, των ανόμοιων, των αταίριαστων στοιχείων. Πρόκειται για μια ανανέωση της έννοιας του συμβόλου και του συμβολισμού, που τοποθετεί το όλο ζήτημα σε νέες βάσεις αφήνοντας να φανεί η πρόθεση της δημιουργού, που είναι ακριβώς η οικοδόμηση ενός κόσμου όπου όλα κινούνται πάνω σε σχέσεις παράδοξες, αντιφατικές, ασυνήθεις, ταυτόχρονα όμως άκρως αναγεννητικές, εισηγητικές μιας συνθήκης που πραγματοποιεί τον έλεγχο και τον απολογισμό και υπόσχεται την έλευση ενός αύριο μέσα στο οποίο θα επικρατεί η γεφυρωτική λογική ακόμα και σε δυνάμεις τόσο αντίρροπες. Πάνω σε αυτή τη συμφιλιωτική λογική χτίζεται η ποιητική δημιουργία της Νικήτα, που έρχεται για να ξαφνιάσει αλλά και να ξαφνιαστεί από μια πραγματικότητα γεμάτη γεγονότα απρόβλεπτα, απροσδόκητα, αλλόκοτα, κυρίως όμως βαθιά τραγικά.
Το γυμνό παγώνι
Δάφνη Νικήτα
Εκδόσεις Καστανιώτη
σ. 104
ISBN: 978-960-03-6962-5
Τιμή: 11,00€
