Δέσποινα Καϊτατζή Χαλιούμη, Mε λένε Εύα, εκδ. Μανδραγόρας, Aθήνα 2023.
Το ποιητικό βιβλίο Με λένε Εύα (εκδόσεις Μανδραγόρας, 2023) είναι μια ποιητική σύνθεση που αγγίζει τα όρια και την πορεία του ανθρώπινου γένους μέσα στον χρόνο, καθώς βυθίζεται στην αρχέγονη μνήμη και ύπαρξη, προσπαθώντας να ερευνήσει τα βάθη του εαυτού, σύμφωνα με την ρήση του Ηράκλειτου «ἐδιζησάμην ἐμεωυτόν», που τη θέτει ως προμετωπίδα.
Η αφιέρωση «Στην Άνθρωπο» μας προϊδεάζει καθώς και ο τίτλος ότι το πρόσωπο που κυριαρχεί είναι θηλυκό. Η Εύα ως πρωταρχική μήτρα απ’ όπου ξεπήδησε ο Κόσμος. Το σύμπαν ο χρόνος, τα πάντα. Γι’ αυτό και το πρώτο και τελευταίο ποίημα έχει το σχήμα του αυγού ή του δοχείου που περιέχει τα πάντα. Και επειδή όλα αρχίζουν και όλα τελειώνουν, το τελευταίο ποίημα αρχίζει από το τέλος και πηγαίνει στην αρχή. Ζωή – θάνατος, αναγέννηση!
«έρχομαι // […] φύτρα αρχέγονης σπηλιάς / φέρω τη μνήμη του κόσμου / πορεύομαι στο παρόν / στην αρχή της αρχής/ στην υπερκόσμια κοίτη // έρχομαι ενώ επιστρέφω» (σ. 11).
Η Εύα-γυναίκα, παρούσα ελίσσεται ως μυθικό πρόσωπο από την Αφροδίτη, τη Σαπφώ, τη Μέδουσα κ.λπ., ως τη σύγχρονη γυναίκα μέσα στη ποίηση και την επιστήμη αίνιγμα και μυστήριο, ως μέγας έρως της ζωής, του σώματος και των αισθημάτων, αναζητώντας το νόημα της ύπαρξης και τις συγκρούσεις της, τα πάθη, τις αδυναμίες και το μεγαλείο της ανθρώπινης παρουσίας. Κι όλα αυτά μέσα από το πρίσμα της ιδιότητάς της ως Ψυχολόγου-ψυχοθεραπεύτριας, όπου το εύρος της παρουσίασης και της ανάλυσης βρίθει από σημαντικές και ενδιαφέρουσες αναφορές σε επώνυμες προσωπικότητες της Ιστορίας, της Επιστήμης, της Τέχνης, της Φιλοσοφίας, της ψυχολογίας, και Ιδεών.
«ο Μποτιτσέλι με αναγεννά ποίημα/ ο Πετράρχης με υμνεί με σονέτα / ο Βοκάκιος στο Δεκαήμερο/» (σ. 35), «είμαι ο Τζορντάνο Μπρούνο… / με έριξαν ιεροεξεταστές στη φωτιά // γράφω ποιήματα με το καψαλισμένο αίμα μου» (σ. 34), «Έμιλι αποζητώ την έκσταση στις λέξεις/ έγκλειστη» (σ. 39).
Ανάλογα με το θέμα η ποιητική γλώσσα κινείται από την απαλότητα, τη θέρμη, τον στοχαστικό λυρισμό, το όραμα έως το χαστούκι του ρεαλισμού, με το ρίγος της ποίησης να διαπερνά την ποικιλομορφία και ένταση της γνώσης. Μια σύγχρονη Πυθία, μέσα από τους καπνούς της μνήμης ως την προσευχή για τη εύρεση του νοήματος της παρουσίας μας και του κόσμου.
«καταβυθίζομαι στην οδύσσεια της Ποίησης/ στην παραδείσια έκσταση στον τρόμο του Άδη» (σ. 28).
«Το μανιτάρι της Χιροσίμα // ψάχνω στην τέφρα το πραγματικό μου όνομα / πριν με κατασπαράξει το θηρίο / φωλιάζει μέσα μου // τις νύχτες ακούω φωνές/ ασώματα βρέφη τσιρίζουν απεγνωσμένα / περιφέρονται σκιές παιδιών τσουρουφλισμένων // στα σκοτεινά πατώ αποτεφρωμένα κουφάρια» (σ. 41).
Μέσα από πίνακες (Αφροδίτη του Μποτιτσέλι), ποίηση, Μουσεία, δίνει ψυχή στα άψυχα και κυρίως λόγο. Διατηρώντας και αναδεικνύοντας τη μορφή της γυναίκας μέσα στους αιώνες, σε κόσμους ιδεατούς, καλλιτεχνικούς, όμορους και χωρισμένους από τον άνδρα, με πυκνές αναφορές σε ένα σύμπαν αντιπροσωπευτικό των αντιλήψεων του κάθε αιώνα και του κάθε πολιτισμού. Πολλές φορές ο λόγος γίνεται δοκιμιακός, με το ρίγος της ποίησης να διαπερνά την ποικιλομορφία, τον πλούτο και ένταση της γνώσης.
Ο άνδρας, στην ποίησή της, ψάχνει το πρώτο βήμα του ανθρώπου στην αμαρτία της γνώσης, (πρωτόπλαστοι) από τον Πρωτέα ως σήμερα με την προσέγγιση του DNA, RNA και την τεχνητή νοημοσύνη. Αγωνιά αν ο «λόγος» μπορεί, διαπερνώντας τα πάθη, να οδηγήσει στην κάθαρση.
Φωνές και Αντιφωνήσεις πλέκουν τη μεγάλη σύγχυση που βασανίζει τις ψυχές.
«Αντιφώνηση IV // όταν ο Αδάμ εννόησε τη φύση του / την έκανε ξιφολόγχη/ μετά έκοψε τον λαιμό του Άβελ / μετά απόκτησε γη / μετά σήκωσε σημαία / μετά έκτισε γυναικωνίτη / μετά έπλασε θεό /» (σ. 45).
Όπως η γυναίκα μέσα από τους μύθους (ως πηγή ζωής) με την ενεργή παρουσία της στο σύγχρονο κόσμο, έτσι και ο άνδρας είναι ο φαλλός, το σπέρμα, η ζωή, ως Αδάμ, Κάιν Διόνυσος Οιδίποδας, Ήφαιστος, Σίσυφος, Όμηρος, Κανένας και όλοι! «Είμαι εγώ ο Άλλος η επινόηση του νέου Ανθρώπου» (σ. 20). «Είμαι εγώ ο Άλλος η επινόηση του νέου Ανθρώπου» (σ. 20). Αλλά και του νέου ανθρώπου σε αλληλεπίδραση με την τεχνητή νοημοσύνη. «Ανδροειδές //είμαι σκέτη ύλη/ κι όμως άυλο / έχω φωνή/ και όμως άφωνο // το άκρον άωτον της λογικής/ κι όμως άλογο // είμαι η λύση άνευ προβλήματος // εργαλείο κι όμως εργοδηγός //υποτελής/ και όμως δυνάστης.» (σ.50). «Σίσυφος //οι ώμοι μου από το βάρος έλιωσαν/ βαρέθηκα να ανεβοκατεβαίνω //έγινα πλέον το φορτίο μου»(σ.51).
Τελικά άνδρας – γυναίκα ίσον άνθρωπος. Άνθρωπος που από την απαρχή του κόσμου παλεύει με αιώνιο συνοδό το άγνωστο. «ανδρόγυνος //ανδρόγυνος πλέον δίχως έμφυλα προσωπεία/ πλάσμα αυτάρεσκο αυτοερωτικό/ τέρμα οι απαρνημένοι πνιγμοί / θέλω αγκαλιά αγκαλιάζομαι / το φιλί όμως…» (σ. 52).
Το ποιητικό βλέμμα της Καϊτατζή Χουλιούμη βαθύ, οραματικό, βιβλικό σχεδόν, με πλήθος εικόνων και προσώπων, εισχωρεί από το σώμα της γυναίκας στο πνεύμα. Γήινο-Ουράνιο. Τη διαρκή αναζήτηση της εσωτερικής άσπιλης μορφής. Την αιώνια πάλη ανάμεσα στην κραυγή του σώματος, του ενστίκτου και το δέος του σκέπτεσθαι.
Λίλιθ η όφις ή Λιβιδώ
στο κορμί μου κοχλάζει ο πόθος
είμαι η απωθημένη επιθυμία το μήλο και το δέντρο
στη μήτρα μου εκκολάπτεται η στιγμή
στα στήθη μου κολιμπρί ρουφούν νέκταρ
είμαι η μάνα του πρωτόπλαστου
κόρη της Μεγάλης Μητέρας
προϋπάρχω της ύπαρξης
γεννήθηκα πολύ πριν τον κήπο της Εδέμ
πριν το προπατορικό πριν το ταμπού της αιμομιξίας
με όρισαν εράστρια του Εωσφόρου
με αποκαλούν Λίλιθ η όφις εγώ με λέω Λιβιδώ
βαριέμαι Αρχόντισσα στο Σκοτάδι
ανέραστη γερνάω από ανία
θέλω να γευτώ την αλήθεια μου
να νιώσω το άγγιγμα
να ξαναγεννηθώ ολόκληρη
εν αρχή η συν-κίνηση αφού
ο σπαραγμός της σαρκικής σύρραξης
ο Αδάμ πλέον βαυκαλίζεται με cybersex
εγώ ανορεκτική πνίγομαι στην εικόνα
να τον πάρω να τρέξουμε στο γιαλό
να βρέξουμε τα πόδια στα κύματα
ν’ αφουγκραστούμε τον φλοίσβο
να επινοήσουμε ξανά το πρώτο παιχνίδι (σ. 17)
Ποιήματα εσωτερικά απ’ όπου αναδύεται η ποίηση της ζωής και του θανάτου κατά την πορεία της ανθρωπότητας που έρχεται και φεύγει, εναλλάσσεται διαρκώς και αενάως μέσα στο ατέρμονο παιχνίδι της ζωής, όπου το νόημα είναι κι αυτό ένα ακόμα παιχνίδι που η Ποίηση το γεύεται δραματικά προσπαθώντας να το εννοήσει!
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: Otto Dix. Δείτε τα περιεχόμενα του δέκατου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
