Εμπόδιο προς υπερπήδηση
Γιάννης Πάσχος, Το χρονικό ενός δυσλεκτικού, εκδ. Περισπωμένη, Αθήνα 2022.
Το βιβλίο του Γιάννη Πάσχου Το χρονικό ενός δυσλεκτικού που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Περισπωμένη, αποτελεί μία αυτοβιογραφική περιπέτεια της ζωής ενός δυσλεκτικού παιδιού. Το παιδί, ο ίδιος ο συγγραφέας στα νιάτα του, νιώθει τη σοβαρή μαθησιακή δυσκολία ως κομμάτι του εαυτού του, ως ένα μειονέκτημα που αδυνατεί να εξηγήσει.
Μία τέτοιου είδους δυσκολία, ανάλογα με τον βαθμό της αλλά και την αντιμετώπιση από το σχολείο και το οικογενειακό περιβάλλον, μπορεί να γίνει τροχοπέδη στη ζωή κάποιου ή το αντίθετο –ωστόσο απαιτεί συνεχή προσπάθεια και κατάλληλη υποστήριξη. Δεν παύει να είναι συχνά ένας σκόπελος, ένα σημαντικό εμπόδιο κι ένα πλήγμα στην αυτοπεποίθηση του ατόμου. Όλα αυτά καταθέτει ο Πάσχος, μέσα από περιστατικά που τον έκαναν να αναρωτιέται «τι δεν πήγαινε καλά με τον εαυτό του», ενώ στους ανθρώπους του περιβάλλοντός του διέβλεπε την τρομερή αμηχανία κι ανησυχία, σχετικά με το μέλλον του.
Το βιβλίο, γραμμένο με αμεσότητα, ειλικρίνεια, χιούμορ και ενσυναίσθηση, δεν αφηγείται απλώς μια ιστορία, αλλά έμμεσα επιχειρεί μια καταγγελία για το δημόσιο σχολείο που λειτουργεί ισοπεδωτικά σαν οδοστρωτήρας, αψηφά τις ανάγκες, τις ιδιαιτερότητες και στοιβάζει πολλούς μαθητές «διαφορετικών ταχυτήτων» σε μία τάξη, είτε μπορούν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας είτε όχι.
Ο συγγραφέας, ο οποίος μέσα από την εμπειρία του αποδείχτηκε τελικά νικητής, αφού κατάφερε να σπουδάσει βιολογία, μοριακή βιολογία, γενετική των υδρόβιων οργανισμών και να γίνει καθηγητής ιχθυολογίας, όπως επίσης ποιητής και πεζογράφος, περιγράφει όλες εκείνες τις εμμονές που λειτουργούν σαν απελευθέρωση, σαν μια λυτρωτική στιγμή για εκείνον αλλά και για όλους όσοι έχουν ζήσει κάτι παρόμοιο. Η γραφή, η τέχνη γίνεται για τον Πάσχο, ο τρόπος του να επικοινωνήσει με τον κόσμο –με έναν κόσμο που προσπάθησε πολλές φορές κατά το παρελθόν, με διάφορους τρόπους, να τον απομονώσει και να του υπενθυμίσει την ανεπάρκειά του.
Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τον αυτοσαρκασμό και το χιούμορ –μέσα από το χιούμορ ομολογεί τις πιο σκληρές αλήθειες. Μέσω της προσωπικής του εμπειρίας μιλάει για όλους τους ανθρώπους που έζησαν ανάλογες δυσκολίες ή αποκλεισμούς από το ανάλγητο εκπαιδευτικό σύστημα, μόνο και μόνο επειδή «δεν έπαιρναν τα γράμματα». Μας υπενθυμίζει ακόμη πως η επιτυχία μπορεί να γίνει ένας τρόπος επιβίωσης αλλά μπροστά στη δυσκολία νιώθουμε όλοι μόνοι.
Η δυσλεξία τον έκανε παρατηρητικό, φιλοπερίεργο για τον κόσμο, όξυνε τις αισθήσεις του. Έτσι οι εικόνες που δημιουργεί στην ιστορία του συνιστούν ένα αμάλγαμα κίνησης και συναισθήματος, έχουν μια ειλικρινή, πηγαία διάθεση. «Κανένα τραύμα δεν είναι αιώνιο» λέει ο Πάσχος μιλώντας για την ιστορία του, «αλλά μπορεί να γίνει –αν με κάποιο τρόπο μας εξυπηρετεί». Κι εκεί κρύβεται η ελπίδα, κόντρα στον Γολγοθά της αναγνωστικής δεξιότητας, που απαιτεί τεράστια προσπάθεια από τον δυσλεκτικό μαθητή, στην ορθογραφία και στον τονισμό των λέξεων, στην οργάνωση του λόγου, στο αλφάβητο που γίνεται σκληρό, ανυπάκουο στη μνήμη. Η ελπίδα κρύβεται στην προσπάθεια, στην επιμονή, στο ακατάπαυστο πείσμα· σε έναν αγώνα χωρίς τέλος.
Ο συγγραφέας, που διαγνώστηκε με δυσλεξία στη μέση ηλικία, κατάλαβε ότι η δυσκολία που αντιμετώπιζε είχε όνομα· αυτό το γεγονός λειτούργησε λυτρωτικά, επειδή ήξερε πλέον το πρόβλημά του.
Η ευαίσθητη μαρτυρία του Πάσχου, η άνεση να ξεδιπλωθεί μιλώντας για κάτι ντροπιαστικό που τον κατέβαλλε πολλά χρόνια, αλλά κι η ανάγκη του να μεταβάλλει το προσωπικό βίωμα σε μια ιστορία καθολική, είναι πολύτιμη. Γιατί φαίνεται εύκολο να κρύψεις τη δυσκολία κάτω από το χαλί, αλλά είναι βέβαιο ότι αυτή θα βρεθεί πάλι μπροστά σου. Καίριο μάθημα ζωής, από αυτά που εύκολα ξεχνάμε. Μας υπενθυμίζει με τον τρόπο του, ποιο είναι τελικά το πραγματικό νόημα της παιδείας κατά τον Skinner: «Ό,τι επιβιώνει, όταν όλα όσα έχουμε μάθει, έχουν ξεχαστεί».
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Φωτογραφία: ©Oliver Merce. Δείτε τα περιεχόμενα του έβδομου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]