Νίκος Χαρ. Ασημακόπουλος, Η Συμβολή των Σουλιωτών στην Επανάσταση του 1821, εκδ. Βεργίνα, 2021.
«ω ντέρα, ω μπούρα μπιτάα»
(συνήθης πολεμική κραυγή των Σουλιωτών)
Η δεύτερη επαυξημένη έκδοση του βιβλίου του ιστοριοδίφη και ιδρυτή του εκδ. οίκου Βεργίνα Νίκου Χαρ. Ασημακόπουλου, Η συμβολή των Σουλιωτών στην Επανάσταση του 1821 – Ιστορική καταγραφή των αγώνων των Σουλιωτών, από τις 6-12-1820 έως τις 2-5-1829 βάσει των ιστορικών πηγών, τηρεί στο απόλυτο τον τίτλο και κυρίως τον υπότιτλο του. Ανάμεσα στις εξακόσιες κοντά σελίδες του του τόμου που παρακολουθούν από κοντά τις αγώνες των Σουλιωτών στην επαναστατημένη Ελλάδα παρατίθενται και σπάνιες γκραβούρες με πορτραίτα των αγωνιστών καθώς και πίνακες των πρωταγωνιστών των γεγονότων που περιγράφει. Πρόκειται για μια προσεγμένη και γραμμικώς αφηγημένη ιστορία των αγώνων των Σουλιωτών, ύστερα από την συνθηκολόγηση τους με τον Αλή Πασά το 1803 και την καταφυγή τους στην Κέρκυρα, με τον βαρύ φόρο αίματος που πλήρωσαν τόσο στον Ζάλογγο όσο και στην Μονή Σέλτσου εξαιτίας της προδοσίας του Αλή.
Από το 1803 έως τα τέλη του 1820 οι εκδιωχθέντες Σουλιώτες είχαν έναν και μόνο σκοπό, την επανεγκατάστασή τους στο Σούλι. Γι’ αυτό και με το πρώτο κάλεσμα του Ισμαήλ Πασόμπεη τον Μάιο του 1820, που ορίστηκε ως ο πρώτος κυνηγός από την Υψηλή Πύλη του αποσχισθέντος Αλή Πασά, δέχθηκαν να πολεμήσουν με αντάλλαγμα την επιστροφή τους στο Σούλι. Φυσικά και τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως αρχικά είχαν συμφωνηθεί. Ο Πασόμπεης παρακινημένος από του αγάδες και τους μπέηδες της Τσαμουριάς που είχαν άσβεστο μίσος για τους Σουλιώτες συμφώνησε να τους εξοντώσει. Έτσι βρέθηκαν να συμμαχούν για άλλη μια φορά με τον Αλή Πασά που, ευρισκόμενος σε δεινή θέση, τους υπόσχεται την απρόσκοπτη εγκατάσταση τους στο Σούλι, αρκεί να τον βοηθούσαν στην δύσκολη αυτή στιγμή του αποκλεισμού του στα Ιωάννινα. Κάπου σε αυτό το ιστορικό σημείο αρχίζει και η διαφορετική τροπή της ιστορίας των Σουλιωτών αναφορική με τη συμβολή τους στην Ελληνική Επανάσταση.
Ο συγγραφέας μέσα από πληθώρα πρωτότυπων βασικών πηγών, ήτοι απομνημονευμάτων αγωνιστών και ιστορικών της εποχής, παρακολουθεί έκτοτε τους αγώνες των Σουλιωτών, που κατάλαβαν έγκαιρα και με τη συμβολή του Χριστόφορου Περραιβού, τον σημαντικό ρόλο τους στην Ελληνική Επανάσταση. Δεν πολεμούσαν πλέον για την επανεγκατάστασή τους στο Σούλι μόνο, αλλά και για την ελευθερία της Ελλάδας. Πιο σωστά, αντιλήφθηκαν πολύ γρήγορα πως η εγκατάστασή τους στο Σούλι περνά μέσα από την ελευθερία της Ελλάδος. Και ο φόρος αίματος που πλήρωσαν για τούτο ήταν καταλυτικός!
Πράγματι, αυτά που γνωρίζουμε από την επιστημονική πλευρά της ιστορίας, παίρνουν με αυτό το βιβλίο σάρκα και οστά. Πολύ σωστά ο συγγραφέας εμμένει κατά τι παραπάνω στις μάχες που αποτυπώνουν ακριβώς αυτό το πνεύμα. Ότι οι Σουλιώτες με την ανδρεία τους κράτησαν έναν ικανό όγκο τουρκικών στρατευμάτων απασχολημένο στην περιοχή των Ιωαννίνων, αφήνοντας περιθώριο στην εξεγερμένη Πελοπόννησο να πάρει τον χρόνο και να εγκαθιδρύσει την επανάσταση. Εδώ σημειώνεται και η δεύτερη εκτόπιση των Σουλιωτών από τα χωριά τους. Τον Σεπτέμβρη του 1822 αναγκάζονται να συνθηκολογήσουν και εκτοπίζονται στην Κεφαλονιά. Επανέρχονται όμως γρήγορα αυτή την φορά, μόλις το 1823, όχι κυρίως για να παραμείνουν στο Σούλι, αλλά για συμβάλλουν με την ανδρεία, το πάθος, το ετοιμοπόλεμό τους και κυρίως την πανουργία τους που μετατρέπεται σε πολεμική ευφυία, στην Αγώνα των Ελλήνων. Ικανότατοι νυχτομάχοι, άριστοι πυροβολητές, εξαιρετικοί στη σπάθα και στη μάχη σώμα με σώμα, ήταν εκείνοι που έμειναν πιστοί και τήρησαν στο απόλυτο τη ρήση: μέχρι την τελευταία ρανίδα του αίματός τους.
Πιστός στο πνεύμα την συγγραφής του βιβλίου του ο Νίκος Χαρ. Ασημακόπουλος παρακολουθεί την πορεία τους σε όλες τις μάχες που έδωσαν ενωμένοι οι Σουλιώτες μαζί με άλλους. Γι’ αυτό και φθάνει μέχρι την μάχη του Ανάλατου, όπου μια ικανή ομάδα Σουλιωτών πεθαίνει ηρωικά κάτω από τις ειδεχθείς διαταγές του Κόχραν και του Τσωρτς. Ουσιαστικά οι πλέον ικανοί των Σουλιωτών οπλαρχηγών που είχαν απομείνει θυσιάστηκαν εις μάτην σε αυτή τη μάχη. Είχε συμβάλλει και ο θάνατος του Καραϊσκάκη λίγο πριν; Είχαν καταβληθεί από το συνεχές κυνηγητό ύστερα από την πτώση του Μεσολογγίου; Το σίγουρο είναι πως με αυτή τη μάχη, την ήττα των ελληνικών στρατευμάτων, τελειώνει κι ένα μεγάλο κεφάλαιο της συμβολής των πολύπειρων Σουλιωτών οπλαρχηγών στην Ελληνική επανάσταση! Το βιβλίο ολοκληρώνεται με την ανακατάληψη και απελευθέρωση του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού, ουσιαστικά επανερχόμενο στο κύριο βάρος του.
Με την εκτενή ανάλυση του συγγραφέα μέσα από τις πηγές και σε μια έκταση 200 περίπου σελίδων περιγράφεται η πρώτη και η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου με τον ηρωικό θάνατο του Μάρκου Μπότσαρη –που είχαμε την ευτυχία τα ηρωικά και ευφυέστατα πολεμικά του κατορθώματα να απολαύσουμε σε προηγούμενες σελίδες– το δυσχερές της όλης υπόθεσης από ελληνικής πλευράς, την ολιγωρία της κεντρικής διοίκησης του Μαυροκορδάτου, τις φοβερές νυχτομαχίες των Σουλιωτών κυρίως, με τη σύμπραξη των υπολοίπων πολιορκημένων, αλλά και τη φοβερή μάχη της Κλείσοβας λίγο πριν την ηρωική Έξοδο. Κι όλα αυτά γλαφυρά, απτά, κατανοητά, χωρίς να χαθεί στο ελάχιστο το αρχικό νήμα της αφήγησης και ο στόχος του βιβλίου.
Η δε Έξοδος του Μεσολογγίου, που εκτείνεται σε περίπου πενήντα σελίδες στον παρόντα τόμο, είναι τόσο περιγραφικά δοσμένη και κατανοητή, που γίνεται εύκολα αντιληπτό αφενός το μέγεθος την θυσίας και το ηρωικό της πράξης και αφετέρου όχι μόνο το γιατί δόθηκε αυτή η επιλογή ως η καταλληλότερη λύση, αλλά κυρίως η μελέτη του πώς θα πραγματοποιούνταν αυτή η έξοδος με τις λιγότερος πιθανές απώλειες!
Πρόκειται για ένα χορταστικό ιστορικό βιβλίο που παρακολουθεί από κοντά τα γεγονότα των ενδόξων μαχών των Σουλιωτών και ανταμείβει πλουσιοπάροχα τον υπομονετικό αναγνώστη του.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: Charles Robert Cockerell (1813-1814). Δείτε τα περιεχόμενα του ένατου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
