Υπάρχουν στο τοπίο της σύγχρονης ελληνικής ποίησης ονόματα ορισμένων ποιητών, οι οποίοι, αν και δίνουν αξιόλογο και ιδιαίτερα ενδιαφέρον έργο, ελάχιστα απασχολούν την κριτική και το βλέμμα τού (όλο και περισσότερο περιορισμένου, έτσι κι αλλιώς) κοινού της ποίησης. Με τους ποιητές αυτούς, που και για διάφορους δικούς τους λόγους δεν είναι τύχη ότι ζουν πιο πέρα, θα έλεγε κανείς παραφράζοντας τον στίχο του Σαχτούρη, θα έπρεπε κάποια στιγμή και θα ήταν σωστό και δίκαιο να υπάρξει στο μέλλον από τους ανθρώπους που ασχολούνται συστηματικά με την κριτική ένα μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Υπάρχουν σίγουρα κι άλλοι, αλλά ενδεικτικά αναφέρω τα ονόματα των Γιώργου Χαβουτσά, Σπύρου Θεριανού και Γεράσιμου Βουτσινά.
Ο Γεράσιμος Βουτσινάς, αν και γεννημένος το 1958, έχει εκδώσει μέχρι σήμερα τρία μόνο βιβλία – τα δύο στις, σχεδόν ξεχασμένες πια, Εκδόσεις Γαβριηλίδη το 2011, κι έπρεπε να περάσουν δέκα χρόνια, μ’ άλλα λόγια ένα μεγάλο διάστημα, μέχρι να επιστρέψει το 2021 με το Χρονικό μιας αστραπής, από τις Εκδόσεις Περισπωμένη, στο οποίο είναι αφιερωμένο αυτό το μικρό κείμενο.
Πρόκειται για ένα ίσως μεγάλο σε έκταση (σύνολο 60 ποιημάτων, κάποια από τα οποία είναι αρκετά εκτενή) βιβλίο. Αυτό ίσως αρχικά δυσκολέψει όποιον επιχειρήσει να το προσεγγίσει. Ο ποιητής, ωστόσο, οδηγεί τον αναγνώστη με σταθερό χέρι μέσα σ’ ένα δάσος θεμάτων και αναφορών, υφαίνοντας ένα αφηγηματικό δίχτυ πολύπλοκο και απλό ταυτόχρονα, όσο και η ίδια η ζωή. Η άνεση, με την οποία κινείται μέσα σε τόσο διαφορετικά πεδία και αξιοποιώντας διαφορετικές τεχνικές, είναι αξιοθαύμαστη. Για να δώσω ένα παράδειγμα, στο εξαιρετικό, πεζόμορφο ποίημα το οποίο έχει τον τίτλο «Μέλισσες», διερωτάται, όπως και σε άλλα κομμάτια του βιβλίου, για τον ρόλο του τυχαίου στη ζωή, για το αν τα πράγματα θα μπορούσαν να συμβούν με διαφορετικό τρόπο απ’ αυτόν που τελικά συνέβησαν. Το συγκεκριμένο ποίημα παρουσιάζει τον Γκρουσί, τον στρατάρχη του Ναπολέοντα στη μάχη του Βατερλό, αναποφάσιστο στο να πάρει μια κρίσιμη απόφαση την οποία τελικά δεν παίρνει ποτέ, ενώ το αντίπαλο στράτευμα του Πρώσου Μπλίχερ έχει περάσει ήδη το δάσος. Το ποίημα αρχίζει με τον εξής εντυπωσιακό τρόπο, κοφτά και κινηματογραφικά:
Το δάσος βρίσκεται στα νώτα του Μπλίχερ. Ο Γκρουσί
περιμένει οδηγίες. Λίγο μακρύτερα, ένας καβαλάρης καλπάζει. Ξαφνικά
χάνεται μέσα σ’ ένα κιτρινόμαυρο σύννεφο.
{jb_quote} Οδηγεί τον αναγνώστη με σταθερό χέρι μέσα σ’ ένα δάσος θεμάτων και αναφορών, υφαίνοντας ένα αφηγηματικό δίχτυ πολύπλοκο και απλό ταυτόχρονα, όσο και η ίδια η ζωή. {/jb_quote}
Το «κιτρινόμαυρο σύννεφο» που επιτίθεται στον καβαλάρη δεν είναι άλλο από ένα σμήνος μελισσών, το οποίο εμφανίζεται από το πουθενά στη σκηνή ρίχνοντας κάτω τον καβαλάρη-απεσταλμένο και αλλάζοντας αναπάντεχα τον ρου της Ιστορίας. Και τι θα γινόταν, άραγε, αν ο καβαλάρης έφθανε εγκαίρως, αν παρέδιδε στον Γκρουσί το μήνυμα, αν ο Γκρουσί ενεργούσε αλλιώς; Τα πράγματα ίσως θα μπορούσαν να εξελιχθούν μ’ έναν διαφορετικό τρόπο; Θα μπορούσε ο κόσμος που γνωρίζουμε να είναι σήμερα διαφορετικός; Όλα χάνονται μέσα σε μια πυκνή ομίχλη πιθανοτήτων και ο ποιητής δεν έχει την απάντηση. Το μόνο που γνωρίζει είναι ότι απ’ όποια πλευρά κι αν πέσει το ζάρι, είτε Γκρουσί, είτε Μπλίχερ, εκείνος που πάντοτε χάνει είναι ο άνθρωπος.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου εμφανίζεται ένα πλήθος μορφών. Από τον Οβίδιο μέχρι τον Αϊνστάιν και τον αμφιλεγόμενο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ και από τον Πικάσο, τον Καντ, τον Σπινόζα έως τον Πάουλ Τσέλαν και τον Ρεμπό. Σ’ ένα άλλο ποίημα, που έχει τον τίτλο «Διεύρυνση της πραγματικότητας», ο ποιητής μιλά για μια ιστορία της Κατοχής που του είχε αφηγηθεί κάποιος αυτόπτης μάρτυρας συγγενής του:
[…]
μια μέρα στον πόλεμο,
μου είπες, ένας Εβραίος
αδύνατος σαν σκελετός
έσπρωχνε ένα καρότσι.
Κάποια στιγμή δεν άντεξε.
Έπεσε στα γόνατα κι ό,τι μετέφερε
σκορπίστηκε στο χώμα
[…]
Το ποίημα καταλήγει περιγράφοντας μια πράξη αλληλεγγύης που συμβαίνει έπειτα απ’ αυτήν ακριβώς τη σκηνή. Ο ποιητής δεν μας αποκαλύπτει, ούτε ο ίδιος το γνωρίζει, αν τελικά αυτή η πράξη συνέβη στ’ αλήθεια ή όχι. Μοναδική βεβαιότητα είναι το παράλογο και η βαρβαρότητα. Ωστόσο, η πράξη αυτή της αλληλεγγύης και της συμπόνιας, ακόμα κι αν συνέβη στο όνειρο μόνο, διερευνά τη δυνατότητα ενός άλλου, δικαιότερου κόσμου και διευρύνει το πεδίο της πραγματικότητας, εξευγενίζοντάς την.
Είναι σχεδόν αδύνατον μέσα στο πλαίσιο αυτού του σύντομου σημειώματος να δώσει κανείς μια ολοκληρωμένη εικόνα αυτού του πλούσιου και τόσο ιδιαίτερου έργου. Θα ήθελα ωστόσο ν’ αναφερθώ, κλείνοντας, σε δυο από τα ωραιότερα ποιήματα του βιβλίου, αφιερωμένα στον ζωγράφο Πάουλ Κλέε, στον οποίον ο ποιητής Γεράσιμος Βουτσινάς έχει μια ιδιαίτερη αδυναμία. Εικόνα από έργο του Κλέε κοσμεί εξάλλου και το εξώφυλλο του βιβλίου. Σ’ ένα από αυτά τα ποιήματα υπάρχει ένα μότο από ποίημα του ίδιου του μεγάλου Γερμανοελβετού καλλιτέχνη, το οποίο πιστεύω πως αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό το πνεύμα του βιβλίου, αλλά και του ίδιου του Βουτσινά. Η φράση του Κλέε έχει ως εξής: Μια μέρα θα βρεθώ στο πουθενά μ’ έναν άγγελο δίπλα μου.
Χρονικό μιας αστραπής
Γεράσιμος Βουτσινάς
Περισπωμένη
σ. 144
ISBN: 978-618-5212-73-5
Τιμή: 14,00€
