Αργύρης Παλούκας: «Τελευταίο σκοτάδι»

Η πρόσφατη ποιητική συλλογή του Αργύρη Παλούκα χαράσσει ευκρινέστερα την ποιητική του φωνή, όπως αυτή άρχισε να διαμορφώνεται από το 2007 που εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο, Το ξέφτι, και συγκεκριμενοποιεί σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό την ατμόσφαιρα και το κλίμα μέσα στο οποίο κινείται η σύλληψη και η μορφοποίησή της σε στίχους. Πρόκειται για μια ποίηση ολιγόλογη, άμεση και μεστή, ταυτόχρονα όμως και ιδιαίτερα υπαινικτική, μια ποίηση που δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι είναι ανοιχτή και ξεκλείδωτη, ότι λέει ακριβώς αυτά που η επιφάνειά της κρατά και προκρίνει, στην πραγματικότητα όμως κάτω από την επιφάνεια αυτή κρύβονται και εξελίσσονται νοήματα και σκέψεις που δεν φαίνονται από την πρώτη ανάγνωση. Αντίθετα, χρειάζεται να μεσολαβήσει η επενέργεια του ποιήματος πάνω στην αναγνωστική συνείδηση, το σταμάτημα του αποδέκτη μπροστά στη σύνθεση και ο αναστοχασμός, η αναδημιουργία της με όρους πια προσωπικής ερμηνείας και αποκρυπτογράφησης. Ο τίτλος του βιβλίου, Τελευταίο σκοτάδι, παίζει με τις έννοιες της ζωής και του θανάτου και τον τρόπο με τον οποίο η μία σηματοδοτεί, συμπληρώνει ή αντικαθιστά την άλλη. Πραγματικά, τα ποιήματα της συλλογής επιχειρούν μια ανατομία του εαυτού όπως στέκεται μπροστά στη ζωή εμφορούμενος από διαφορετικές μεταξύ τους δυνάμεις, τη δύναμη της ελπίδας, τη δύναμη της (αυτο)καταστροφής και τη δύναμη της ανάτασης. Μέσα σε αυτές τις τρεις συνθήκες ο ποιητής ανακαλύπτει τη δυνατότητα της γνώσης και της αίσθησης, του βιώματος και της εμπειρίας, έτσι που τελικά η ποίηση να είναι η τέχνη της αποκρυστάλλωσης, της παγίωσης και παγιοποίησης ενός σχήματος, τελικά, της ίδιας της ζωής.

Ο Παλούκας εκκινεί από πολύ απλά πράγματα, οικεία και γνωστά στην καθημερινή πράξη και πρακτική, από εικόνες, καταστάσεις και σκηνές απολύτως συνήθεις, ενώ ακόμα και οι λέξεις με τις οποίες χτίζει τα ποιήματά του είναι οι πολυχρησιμοποιημένες λέξεις της καθημερινής ομιλίας μόνο που εδώ, έτσι όπως απομονώνονται και συνδυάζονται, ξεφεύγουν από το πλαίσιο αυτό και εναποτίθενται μέσα σε ένα πεδίο αυτοπροσδιορισμού και αυτογνωσίας που, κάποιες φορές, εκτρέπεται και αποκτά μια προφητική χροιά και απόχρωση: Σηκώθηκε αέρας στον ακάλυπτο,/ ανάμεσα σε δέντρα κι εραστές/ που λογοφέρνουν./ Η ζωή χτυπάει από το πάνω πάτωμα/ σαν στριμμένος γείτονας./ Κανένα κακό δεν φωνάζει πως έρχεται. Η γλώσσα, λοιπόν, το εργαλείο αυτό της ανθρώπινης μονάδας, αρθρώνεται από τον Παλούκα με την προοπτική της ανάδειξής της στην υπέρτατη αξία της ύπαρξης, σε αυτό που θα όριζε κανείς ως ανεύρεση του νοήματος του κόσμου, ως εγκόσμια, εν τέλει, τάξη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι συνδέσεις που επιχειρεί ο ποιητής, συνδέσεις τολμηρές και παράδοξες, ανάμεσα σε ζώα και ανθρώπους, σε μέλη του ανθρώπινου σώματος και σκέψεις, σε έννοιες και εικόνες οι οποίες, σε μια πρώτη ματιά, μοιάζουν εντελώς ξένες ή έστω ασύνδετες μεταξύ τους. Κι όμως, οι συνδέσεις αυτές πέρα από την ενεργοποίηση της αναγνωστικής φαντασίας, πέρα από την κατάλυση της λογικής δομής του κόσμου, της αιτιοκρατίας και της νοησιαρχίας, προσφέρουν τη δυνατότητα μιας νέας σύλληψης που θα κυριαρχείται από την έννοια της ολότητας, της συνολικότητας, της συλλογικότητας, κυρίως όμως της ευρύτητας του ανθρώπινου βλέμματος και πνεύματος.

{jb_quote}Ποίηση ολιγόλογη, άμεση και μεστή, ταυτόχρονα όμως και ιδιαίτερα υπαινικτική.{/jb_quote}

Η ποίηση του Παλούκα είναι αισιόδοξη. Και δεν είναι αισιόδοξη επειδή υπόσχεται ή ευαγγελίζεται καλύτερες μέρες, καλύτερους ανθρώπους, φωτεινότερο αύριο. Είναι αισιόδοξη γιατί ανακαλύπτει σε εκείνες τις μικρές λεπτομέρειες της ζωής, στα απλά και τετριμμένα, σε όλα όσα διαφεύγουν από την προσοχή μας, την αληθινή ευτυχία και τις βάσεις ή τις υποδοχές εκείνες μέσα στις οποίες πρέπει να εναποτεθεί η πίστη του ανθρώπου, όπως είναι, για παράδειγμα, το φιλί, η ανθρώπινη επαφή, η θάλασσα και, εν τέλει, τα μικρά συναισθήματα, όπως ο ποιητής χαρακτηρίζει τις αντιδράσεις εκείνες των ανθρώπων που ούτε θέλουν, ούτε επιζητούν να είναι κάτι άλλο πέρα από αυτό που το μέτρο της ανθρώπινης φύσης όρισε για αυτούς. Μια απόλυτη κατάφαση λοιπόν σε ό,τι συνιστά το αυθόρμητο, το ενστικτώδες, το πρωτογενές και το απροσποίητο, μια αποφασιστική υπεράσπιση της απλότητας ως τρόπου ζωής και τέχνης. Γιατί αυτό ακριβώς είναι το υλικό, η μέθοδος και ο τρόπος του Παλούκα για να χτίσει την ποίηση και την ποιητική του και από αυτήν ακριβώς την απλότητα και τη λιτότητα της έκφρασης προκύπτει ο ιδιαίτερος τόνος της φωνής του. Πρόκειται για μια προσωπική ποιητική που ζυγίζεται ανάμεσα στη συναισθηματική φόρτιση και τη συναισθηματική αποφόρτιση, που έχει δώσει ξεκάθαρα το στίγμα της και μένει, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, να διαπιστωθεί ο τρόπος με τον οποίο θα εξελιχθεί, θα τροποποιηθεί ή ακόμα και θα ανατραπεί μέσα από τις γόνιμες ζυμώσεις που η τέχνη, εκ «φύσεως», επιζητά από τους θεράποντές της.