Η περιοχή της Τρούμπας στον Πειραιά έχει μείνει ως ο κατεξοχήν χώρος του περιθωρίου στο ελληνικό λαϊκό φαντασιακό. Ο μέσος Έλληνας όταν ακούει τη λέξη «Τρούμπα» φέρνει αυτομάτως στο μυαλό του κακόφημα μπαρ με θαμώνες ναύτες, φαντάρους, αλλά ενίοτε και κομψούς κυρίους της «καλής κοινωνίας», καμπαρέ με εξωτικά ονόματα όπως Brasil, αιθέριες χορεύτριες, γλυκόλαλες τραγουδίστριες ντυμένες με αραχνοΰφαντα αποκαλυπτικά ρούχα, ρεμπέτες μάγκες οργανοπαίκτες με πλατύγυρα καπέλα, τσιγάρο στα χείλη και μπουζούκι ή μπαγλαμαδάκι στα χέρια, καθώς και θλιβερά πορνεία με γυναίκες αναιμικές και ταλαιπωρημένες, χωρίς άλλη επιλογή προκειμένου να μπορέσουν να επιβιώσουν στον σκληρό στίβο της ζωής.
Αυτός είναι ο κατεξοχήν χώρος της παρανομίας και της διαφθοράς, ο χώρος μέσα στον οποίο τοποθετεί τα ποιήματα της πρώτης ποιητικής συλλογής του, σε τεχνοτροπία δομημένου ρεαλισμού, ο ποιητής, συγγραφέας και πρόεδρος του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος, Αντώνης Χαριστός. Πιο συγκεκριμένα, η παρούσα συλλογή, με τίτλο Φίλωνος & Νοταρά: Τα στιχάκια της Τρούμπας, 1950-1970, περιλαμβάνει δεκαεπτά σύντομα ποιήματα, με «υπόθεση» που διαδραματίζεται σε μέρη της Τρούμπας στα μέσα του 20ού αιώνα, στον κινηματογράφο Ολύμπικ, στους δρόμους της συνοικίας, όπως στις οδούς Φίλωνος, Νοταρά και Κολοκοτρώνη, στο κουρείο του Κυριακίδη, στα καμπαρέ Puerto Rico και John Bull, καθώς και σε πολλά ακόμα πραγματικά μέρη, των οποίων η ύπαρξη ανάγεται στην Τρούμπα της δεκαετίας του ’50 και του ’60. Ο παρακμιακός αυτός κόσμος τερματίστηκε βιαίως στις 12 Αυγούστου 1967, όταν η Χούντα των συνταγματαρχών αποφάσισε να προβεί σε «κάθαρση» της περιοχής ακολουθώντας πιστά τα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη.
Πέρα από την πεζογραφία, καμία ποίηση άλλης τεχνοτροπίας δεν θα μπορούσε να αποτυπώσει με τέτοια ενάργεια και γλαφυρότητα το περιθωριακό και παρακμιακό κλίμα της Τρούμπας, όπως συμβαίνει με τον δομημένο ρεαλισμό. Κι αυτό διότι μόνο σε μία ποίηση που είναι εξαρχής προορισμένη να δημιουργεί κατά κύριο λόγο εικόνες στον νου των αναγνωστών θα μπορούσε να αποτυπωθεί τόσο ρεαλιστικά και παραστατικά η πεζή πραγματικότητα. Στον δομημένο ρεαλισμό υπάρχει πάντοτε η οπτική του δρώντος υποκειμένου μέσα από την κατάσταση που βιώνει και περιγράφει το ίδιο το υποκείμενο-πρωταγωνιστής του ποιήματος. Κανένας άλλος, απών από τη σκηνή που περιγράφεται, δεν θα μπορούσε να αποτυπώσει με τόση σαφήνεια το γεγονός.
Στον δομημένο ρεαλισμό απουσιάζει, επίσης, οποιαδήποτε αμφισημία. Δεν υπάρχουν κρυμμένα νοήματα, αλλά ο ποιητής είναι από την αρχή ξεκάθαρος σε αυτό που θέλει να πει. Λυρικές παρεκκλίσεις, μυθολογικές αναφορές και σχήματα λόγου δεν είναι επιτρεπτά στην εν λόγω τεχνοτροπία, ο Χαριστός όμως δεν απαλλάσσει τους στίχους του από μία έμφυτη μουσικότητα και ρυθμικότητα, απαραίτητη προκειμένου να δημιουργηθεί έμμετρος λόγος. Επιπροσθέτως, δίνεται βάση στη διερεύνηση των αιτιών κάθε ενέργειας που περιγράφεται στο ποίημα, αλλά και στις εσωτερικές διεργασίες του υποκειμένου, προκειμένου να γίνει κατανοητή η εκάστοτε συμπεριφορά του από τον αναγνώστη.
{jb_quote}Καμία ποίηση άλλης τεχνοτροπίας δεν θα μπορούσε να αποτυπώσει με τέτοια ενάργεια και γλαφυρότητα το περιθωριακό και παρακμιακό κλίμα της Τρούμπας, όπως συμβαίνει με τον δομημένο ρεαλισμό.{/jb_quote}
Ο Χαριστός μπορεί να μην είδε ο ίδιος από κοντά την Τρούμπα της εποχής, μελέτησε όμως από πρωτογενείς πηγές –τα έργα του Βασίλη Πισιμίση Βούρλα-Τρούμπα. Μια περιήγηση στον χώρο του περιθωρίου και της πορνείας του Πειραιά (1840-1968), Τρούμπα, Βούρλα, Λιμάνι. Χώρος και μνήμη του πειραϊκού περιθωρίου στον εικοστό αιώνα, αρχειακό υλικό τηλεοπτικών εκπομπών, συνεντεύξεων στον Τύπο, προσωπικές μαρτυρίες του Πισιμίση– την περιοχή, την εποχή και τους ανθρώπους της και, κατά συνέπεια, μπόρεσε να αποδώσει παραστατικά τόσο το κλίμα όσο και τις εικόνες της εποχής. Οπωσδήποτε, αν ο ίδιος ο πρωταγωνιστής δεν ήταν το δρων υποκείμενο στη σκηνή, τότε αυτή δεν θα χαρακτηριζόταν από τέτοια αληθοφάνεια. Όσο για το συναίσθημα του υποκειμένου, αυτό μπορεί να μην περιγράφεται σαφώς με λόγια, υποδηλώνεται όμως από τα λόγια και είναι πανταχού παρόν στις κινήσεις και τις πράξεις του. Μπορεί, επομένως, να μην επιτρέπεται, κατά την εφαρμογή της συγκεκριμένης τεχνοτροπίας, η λεκτική απόδοση του συναισθήματος, αυτό όμως δεν σημαίνει πως και ο αναγνώστης δεν θα βιώσει ποικίλα συναισθήματα διαβάζοντας την εν λόγω συλλογή. Μάλιστα, θα νιώσει ιδιαίτερη έκπληξη και περιέργεια για το κόλπο του «παραθυράτου», το οποίο περιγράφει ο Χαριστός, οίκτο και συμπόνια για όλα τα κορίτσια που υποχρεώνονταν από τη ζωή και από σκληροτράχηλους μαστροπούς να εμπορεύονται το κορμί τους, ανακούφιση όταν κάποιος λεφτάς επέλεγε να τραβήξει κάποιο κορίτσι μακριά από τον βούρκο της Τρούμπας και αγωνία για την έκβαση μιας διαμάχης στον δρόμο λίγο πριν βγουν τα μαχαίρια.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι τον έξοχο και διαφωτιστικό πρόλογο του βιβλίου υπογράφει ο πεζογράφος και αντιπρόεδρος του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος, Κωνσταντίνος Λίχνος.
Φίλωνος & Νοταρά: Τα στιχάκια τής Τρούμπας, 1950-1970
Ποιητική συλλογή δομημένου ρεαλισμού
Αντώνης Ε. Χαριστός
Γράφημα
σ. 42
ISBN: 978-618-5271-35-0
Τιμή: 7,00€
