Το πολύνεκρο δυστύχημα στα Τέμπη το συζητήσαμε στο ιστολόγιο ήδη χτες στα σχόλια, αλλά αισθάνθηκα την ανάγκη να του αφιερώσω κι ένα ειδικό άρθρο, αν μη τι άλλο επειδή χτες δεν είχα διάθεση να γράψω για κάποιο άλλο θέμα.
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, ο αριθμός των νεκρών έχει φτάσει τους 42, αλλά υπάρχει φόβος ότι θα αυξηθεί κι άλλο, αφού πολλοί επιβάτες του μοιραίου επιβατικού τρένου (το άλλο ήταν εμπορικό) ακόμη φέρονται ως αγνοούμενοι. (Υπάρχουν επίσης 72 τραυματίες, από τους οποίους οι 6 σε ΜΕΘ).
Έτσι, το δυστύχημα στα Τέμπη γίνεται το πιο πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα στην Ελλάδα. Ως τώρα, τη θέση αυτή είχε το δυστύχημα της 30.9.1968 στο Δερβένι Κορινθίας, με 34 νεκρούς, και ακολουθούσε, τέσσερα χρόνια αργότερα, το δυστύχημα στον Δοξαρά Λάρισας, στις 16.1.1972, με 19 νεκρούς. Φυσικά, το 1968 και το 1972 το σιδηροδρομικό δίκτυο ήταν μονής γραμμής και τα μέσα επικοινωνίας υποτυπώδη, το τραγικό είναι όμως ότι και μισόν αιώνα μετά (και βάλε) τα μέσα επικοινωνίας ή δεν είχαν εγκατασταθεί ή δεν λειτουργούσαν κι έτσι δεν στάθηκε δυνατό να διορθωθεί το λάθος, παρά το γεγονός ότι τα δύο τρένα κινούνταν στην ίδια γραμμή για περισσότερο από 10 λεπτά πριν από τη μοιραία σύγκρουση.
Έτσι τριτώνει το κακό στα Τέμπη, που ως τώρα είχαν συνδεθεί με δυο πολύνεκρα τροχαία δυστυχήματα, το 1999 με πούλμαν φιλάθλων του ΠΑΟΚ που επέστρεφαν από αγώνα στην Αθήνα και το 2003 με τους μαθητές από το Μακροχώρι Ημαθίας που επέστρεφαν από εκδρομή στην Αθήνα.
Στις δηλώσεις των πολιτικών αρχηγών για το δυστύχημα παρατήρησα ομοψυχία -εννοώ ότι, τόσο ο πρωθυπουργός, όσο και ο Αλέξης Τσίπρας, αλλά και ο Νίκος Ανδρουλάκης χαρακτήρισαν «ανείπωτη τραγωδία» το δυστύχημα. Δεν νομίζω ότι ο ένας αντέγραψε τον άλλο, αναμενόμενη ήταν η επιλογή των λέξεων και το κλισέ, όσο κι αν έχει ειπωθεί πολλές φορές, εδώ έχει τη θέση του.
Ακόμα και σε στιγμές τραγικές, εμείς εδώ λεξιλογούμε κι εγώ ήδη λεξιλόγησα όταν ρωτήθηκα χτες από κάποιον γνωστό αν είναι σωστό να λέμε για «ανείπωτη» τραγωδία -ο γνωστός μου είχε την άποψη ότι ανείπωτος είναι αυτός που δεν έχει ειπωθεί.
Αλλά δεν είχε δίκιο. Όπως και πολλά άλλα αρνητικής σημασίας ρηματικά επίθετα (αν λέγονται έτσι), έτσι και το «ανείπωτος» μπορεί να έχει δυο σημασίες. Αντιγράφω από το ΛΚΝ: α.που είναι τόσο πολύ μεγάλος, έντονος κτλ., ώστε δεν είναι δυνατό να τον εκφράσει με λόγια ή να τον περιγράψει επαρκώς άλλος· απερίγραπτος: Aνείπωτη χαρά / δυστυχία / οδύνη / λύπη. Mας βρήκαν συμφορές ανείπωτες. β. που δεν ειπώθηκε, δε λέχθηκε ως τώρα: Ήθελα κάτι ανείπωτο, κάτι άγνωστο να πω.
Κατά σύμπτωση, και το αντίστοιχο αγγλικό, το untold, έχει επίσης και τις δύο σημασίες -ενώ σε άλλες περιπτώσεις οι Άγγλοι κάνουν τη διάκριση κι έτσι π.χ. το δικό μας «άλυτος» αντιστοιχεί τόσο στο unsolvable όσο και στο unsolved.
Θεωρητικά και το «απερίγραπτος» θα μπορούσε να έχει δυο σημασίες, αλλά στην πράξη χρησιμοποιείται μόνο για την πρώτη σημασία του λεξικού (που δεν είναι δυνατό να περιγραφεί), όπως άλλωστε και το «αφάνταστος».
Ανείπωτη λοιπόν η τραγωδία, αλλά όχι αφάνταστη ή αδιανόητη. Το αντίθετο: αναμενόμενη, ή μάλλον προαναγγελθείσα. Την είχαν προαναγγείλει τα αλλεπάλληλα μικροατυχήματα των τελευταίων μηνών (σαν προειδοποιητικοί προσεισμοί).
Πριν από 20 περίπου μέρες, στις 7 Φεβρουαρίου, η συνδικαλιστική παράταξη ΔΕΣΚ των σιδηροδρομικών είχε εκδώσει ανακοίνωση στην οποία, ανάμεσα σε άλλα, έγραφε:
Είναι πλέον εξοργιστικό αυτά να αποτελούν σχεδόν καθημερινό φαινόμενο και να μην παίρνεται κανένα ουσιαστικό μέτρο, να μη δρομολογείται καμία βελτίωση στην υποδομή και λειτουργία, να μην ελέγχονται οι εμπλεκόμενοι φορείς και να μην αναζητούνται ευθύνες. Όπως οι προηγούμενες Κυβερνήσεις έτσι και η σημερινή, έχει άλλες προτεραιότητες και όχι την ασφαλή μετακίνηση των πολιτών. Αντιλαμβάνονται την ασφάλεια ως κόστος.
Το Υπουργείο βρίσκει λεφτά για τις διάφορες εργολαβίες, αλλά για να ολοκληρωθούν επιτέλους οι σιδηροδρομικές υποδομές και τα συστήματα ασφαλούς κυκλοφορίας Ο Χ Ι ! «έχουν καιρό….κάποια στιγμή θα τελειώσουν».
Η ΡΑΣ επιλεκτικά παρεμβαίνει, αφήνοντας εκτεταμένα κενά και σοβαρές ελλείψεις στο απυρόβλητο. Διάφοροι φορείς, ΟΣΕ και HELLENIC TRAIN αλληλο-μεταφέρουν τις ευθύνες τους, αλλά κανείς στο τέλος δεν φταίει….. Φταίνε τα φαινόμενα που είναι έντονα και πλημμυρίζει η γραμμή, φταίνε οι φωτιές που άφησαν καμένους κορμούς, φταίει το χιόνι, φταίνε οι άλλοι, φταίμε λίγο και εμείς φταίει και ο Χατζηπετρής…!!!
ΟΧΙ ΑΛΛΗ ΚΟΡΟΙΔΙΑ
Δεν θα περιμένουμε το δυστύχημα που έρχεται, για να τους δούμε να χύνουν κροκοδείλια δάκρυα κάνοντας διαπιστώσεις. Τα Σωματεία στο Σιδηρόδρομο και η Π.Ο.Σ. δεν μπορεί να ανέχονται άλλο αυτή την επικίνδυνη κατάσταση. Τι άλλο περιμένουν για να παρέμβουν; Τι άλλο πρέπει να συμβεί;
Στις 15 Ιανουαρίου, το Σωματείο Μηχανοδηγών του ΟΣΕ είχε κηρύξει τετράωρη στάση εργασίας ως διαμαρτυρία για την κατάσταση της σιδηροδρομικής υποδομής και την έλλειψη συντήρησής της λόγω της υποχρηματοδότησης και υποστελέχωσης του σιδηροδρόμου. Ιδίως κατάγγειλαν καθυστερήσεις στη λειτουργία των συστημάτων ασφαλείας (Τηλεδιοίκηση, φωτοσήματα, ETCS-GSMR)
Πριν από τρεις περίπου μήνες, τον Νοέμβριο του 2022, η Πανελλήνια Ένωση Προσωπικού Έλξης, ύστερα από άλλα προαναγγελτικά μικροατυχήματα, είχε στείλει εξώδικο, στο οποίο έλεγε, μεταξύ άλλων:
«διαπιστώνουμε διαρκώς την κακή κατάσταση της σιδηροδρομικής υποδομής, την έλλειψη συντήρησης της (που αποδεικνύεται από τις βραδυπορίες που καθημερινά δίνονται στους μηχανοδηγούς), τη μη λειτουργία φωτοσημάτων και τηλεδιοίκησης εδώ και πολλά έτη, την μη λειτουργία του συστήματος ETCS (European Traffic Control System– του οποίου η θέση σε λειτουργία προστατεύει έναντι στο ανθρώπινο λάθος) η οποία δεν λειτούργησε ποτέ παρά το γεγονός ότι έχει εγκατασταθεί στις μηχανές».
Mια και αναφέρθηκε το σύστημα ETCS, αξίζει να σημειωθεί ότι τον Απρίλιο του 2022 ο κ. Χρήστος Κατσιούλης, τότε πρόεδρος της επιτροπής ETCS παραιτήθηκε, καταγγέλλοντας απαράδεκτες καθυστερήσεις στην υλοποίηση του συστήματος.
Όσο κι αν τη βασική ευθύνη, εξ ορισμού αλλά και με βάση τα παραπάνω, τη φέρει η κυβέρνηση, θα ήταν άδικο να της χρεώσουμε όλες τις ευθύνες, αφού το πρόβλημα του σιδηροδρόμου είναι διαχρονικό. Μερίδιο ευθύνης έχουν ασφαλώς και οι προηγούμενες κυβερνήσεις, όπως και η γενικότερη (και προωθούμενη από την ΕΕ σε πολλούς τομείς) πολιτική της διάσπασης των μεγάλων οργανισμών σε μικρότερους, όπου άλλοι διαχειρίζονται την παροχή των υπηρεσιών στους πολίτες και άλλοι αναλαμβάνουν τις υποδομές. Έτσι και οι ευθύνες διαχέονται δυσχεραινοντας τη λογοδοσία, αλλά και δημιουργούνται φιλέτα και κατιμάδες (οι υποδομές).
Κοντά σ’ αυτό έρχεται και η αποψίλωση του τακτικού προσωπικού. Ακούστηκε ότι ο σταθμάρχης της Λάρισας είναι μεν 56 χρονών κι όμως εντελώς άπειρος, αφού μόλις πριν από ένα μήνα ανέλαβε καθήκοντα σταθμάρχη, αφού πέρασε εξάμηνη ή δωδεκάμηνη εκπαίδευση-πιστοποίηση, ενώ προηγουμένως είχε εντελώς άλλα καθήκοντα (διοικητικός ίσως, ακόμα και αχθοφόρος ακούστηκε ότι ήταν). Να σημειωθεί ότι στις προσλήψεις μόνιμων σταθμαρχών ο ΟΣΕ θέτει όριο ηλικίας τα 42 χρόνια -κάτι που έμμεσα δείχνει ότι η πρακτική που επέτρεψε στον 56χρονο να αναλάβει αυτό το πόστο είναι προβληματική.
Κατά τραγική ειρωνεία, χτες, μια μέρα μετά το δυστύχημα, ήταν προγραμματισμένο να μεταβεί στη Θεσσαλονίκη ο πρωθυπουργός για να επισκεφθεί το κέντρο Τηλεδιοίκησης-Σηματοδότησης. Μάλιστα, ο Κώστας Γενηδουνιάς, πρόεδρος των Μηχανοδηγών του ΟΣΕ, έγραψε στο Φέισμπουκ, λίγες ώρες πριν από το δυστύχημα:
Ο Κ. Μητσοτάκης θα βρεθεί αύριο στο Κέντρο τηλεδιοίκησης – σηματοδότησης σιδηροδρομικού δικτύου Βορείου Ελλάδος διαβάζω μόλις σε site. Μπορεί κάποιος να μας πει που είναι και που λειτουργεί η σηματοδότηση & τηλεδιοικηση στην βόρεια Ελλάδα ; Προς Δράμα δεν υπάρχει, μετά το Πλατύ, προς Φλώρινα μονή γραμμή, ενώ προς Αθήνα όλα σβηστά, μετά το τχ1 κόκκινο, σε λειτουργία η Σίνδος, η γραμμή προς Στρυμώνα ζούγκλα.
Μια και η σημερινή κυβέρνηση, πολύ περισσότερο από κάθε άλλη, αρέσκεται στην επικοινωνία και στην εικονική πραγματικότητα, αν δεν είχε συμβεί η τραγωδία στα Τέμπη, χτες ο Κ. Μητσοτάκης θα παρουσίαζε όλος καμάρι το (πρακτικά ανύπαρκτο) Κέντρο Τηλεδιοίκησης-Σηματοδότησης Βορείου Ελλάδος και οι τηλεθεατές θα έμεναν με την εντύπωση ότι όλα λειτουργούν ρολόι.
Αν όμως υπήρχε όντως τηλεδιοίκηση, δεν θα είχε συμβεί η ανείπωτη τραγωδία στα Τέμπη.
ΥΓ Είχα γράψει το άρθρο και μετά άκουσα τη σύντομη δήλωση του πρωθυπουργού, στην οποία έσπευσε να προκαταλάβει τους εμπειρογνώμονες, καταλήγοντας ότι «όπως όλα δείχνουν το δυστύχημα οφείλεται κυρίως σε τραγικό ανθρώπινο λάθος». Αλλά βέβαια το ανθρώπινο λάθος δεν αίρει τις ευθύνες της πολιτείας. Η δουλειά της πολιτείας είναι, ακριβώς, να πάρει όσα μέτρα πρέπει ώστε τα ανθρώπινα λάθη, που είναι αναπόφευκτα, να εντοπίζονται έγκαιρα, πριν οδηγήσουν σε τραγωδία.
