Δεν νομίζω να χρειάζεται να εξηγήσω τον τίτλο του σημερινού μας πολυσυλλεκτικού άρθρου, αφού χτες και προχτές στην Ελλάδα η συζήτηση περιστράφηκε (και όχι μόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) γύρω από το Τάγμα Αζόφ, ύστερα από την εμφάνιση ενός ή δύο ομογενών μελών του τάγματος αυτού στο βίντεο που συνόδεψε την ομιλία του προέδρου Ζελένσκι στη Βουλή των Ελλήνων.
Αλλά τα μεζεδάκια μας δεν έχουν αζοφική προέλευση -εννοώ, δεν είναι παρμένα από τον σχολιασμό του γεγονότος αυτού. Ωστόσο, και αυτό είναι αναπόφευκτο, κάποια αφορούν τον πόλεμο στην Ουκρανία -ή μάλλον τον αντίκτυπό του στα μέσα ενημέρωσης.
Ξεκινάμε όμως με κάτι μακάβριο, αλλά όχι πολεμικό.
Τις προάλλες είχαμε τη φονική πυρκαγιά στην πτέρυγα Covid του νοσοκομείου Παπανικολάου, που τελικά είχε απολογισμό δύο νεκρούς από τους νοσηλευόμενους ασθενείς.
Όπως έγραψε το Βήμα (αλλά και τα άλλα ηλέντυπα του τέως ΔΟΛ) σε ένα από τα πρώτα ρεπορτάζ για το θέμα:
Ένα πτώμα χωρίς τις αισθήσεις του εντοπίστηκε μέσα στην πτέρυγα Covid του νοσοκομείου Παπανικολάου.
Μακάβριο το θέμα αλλά αστεία η διατύπωση, αφού ο πλεονασμός δείχνει να υπονοεί ότι υπάρχουν και πτώματα που διατηρούν τις αισθήσεις τους.
Το ευφημιστικό κλισέ «χωρίς τις αισθήσεις του» χρησιμοποιείται συχνά για όσους ανασύρονται πνιγμένοι από τη θάλασσα, ιδίως κολυμβητές το καλοκαίρι.
Το ειδησάκι έγινε βάιραλ ή περίπου, κι έτσι τελικά το διόρθωσαν στο απλό «Ένας νεκρός εντοπίστηκε….».
* Το ρήμα «διαρρέω» έκανε τον πλήρη κύκλο, αφού όχι μόνο διαρρέουμε την είδηση χωρίς να ιδρώσει το αυτί μας, αλλά και διάφορα πράγματα, που παλιότερα διέρρεαν, τώρα διαρρέονται.
Μου στέλνει φίλος άρθρο από τη Ναυτεμπορική, στο οποίο διαβάζω ότι «Σπάνιο αέριο διαρρέεται από τον πυρήνα της γης». (Πρόκειται για σπάνιο ισότοπο του ηλίου, το ήλιον-3).
* Φίλη ταξίδεψε με την Ετζίαν και μου στέλνει φωτογραφία της συσκευασίας από το «φαγητό» που τους μοίρασαν (και πάλι καλά να λες, αφού όλες οι αεροπορικές εταιρείες, ήδη πριν από τον κόβιντ, είχαν μειώσει τις ποσότητες στα γεύματα που μοίραζαν -μόνο ίσως η τουρκική διατηρεί τα παλιά γεύματα).
Η απορία της φίλης μου είναι: τι είναι το πλεκτό μοσχάρι; Αν είναι μεταφραστικό λάθος πώς προέκυψε; Αν δεν είναι λάθος, τι είναι; Και πώς πλεκτό; Με βελονάκι;
Ομολογώ πως δεν μπόρεσα να απαντήσω. Γκουγκλίζοντας βρίσκω και κάποιον άλλον να απορεί.
Καμιά ιδέα;
* Και πάμε σε κάτι πολεμικό και φρικτό. Μια μικρή ουκρανική πόλη, στα προάστια του Κιέβου, βρέθηκε κάτω από τους προβολείς της διεθνούς προσοχής όταν, με την ανακατάληψή της από τις ουκρανικές δυνάμεις, πτώματα αμάχων βρέθηκαν να κείτονται στους δρόμους και στις αυλές των σπιτιών. Το συζητήσαμε και στο ιστολόγιο, σήμερα όμως σχολιάζουμε μόνο ή κυρίως τις γλωσσικές πτυχές.
Η πόλη αυτή γράφεται Буча. Στη μεταγραφή του στα ελληνικά, είχαμε τετραπλή απόδοση του κυριλλικού τσέ «ч» με αποτέλεσμα το τοπωνύμιο να αποδοθεί ως Μπούχα, Μπούσα, Μπούτσα και Μπούκα. Τέσσερις τύποι, ίσως είναι ρεκόρ.
Με το λατινικό αλφάβητο είναι Bucha στα αγγλικά. Κι αν έχετε αμφιβολία για τη σωστή προφορά, στα γαλλικά το τοπωνύμιο μεταγράφεται Boutcha, που μας δείχνει ότι στα ελληνικά πρέπει να το πούμε «Μπούτσα».
Κάποιοι δείλιασαν, σκεπτόμενοι τι θα γίνει αν ξεχάσουμε το πρώτο γράμμα (ή αν θυμηθούμε την συμπροφορά με το τελικό νι).
Πολύ περίεργη μου φάνηκε η τοποθέτηση του Γ. Μπαμπινιώτη, σε ένα επίσης περίεργο άρθρο στο Πρώτο Θέμα. Θα μπορούσε να πει ο κ. καθηγητής, απλώς, ότι για λόγους προφύλαξης κάποιοι προτιμούν να αποφύγουν τη μεταγραφή Μπούτσα που είναι η κανονική. (Το λεγόμενο «σύνδρομο Έρμαν Έσε» -ή «Μάριο Πούζο» κατά άλλες πηγές). Ωστόσο, το επιστημονικά επιλήψιμο είναι οι ακροβασίες που κάνει για να δικαιολογήσει τη γραφή «Μπούκα»:
«Η λέξη Μπούκα αποδίδει τον τρόπο που γράφεται και όχι που προφέρεται η λέξη». … στην ουκρανική γλώσσα έχουμε σύμφωνα που δεν προφέρονται, όπως πιο παχύ «σου» που συνήθως δεν μπορούν να δηλωθούν στα ελληνικά …
Ο καθηγητής υπογραμμίζει ότι σε κάθε περίπτωση για την απόδοση μίας λέξης υπάρχει η μετάφραση από την προφορική γλώσσα που σε αυτή την λέξη είναι το «κου» που γράφεται και αποδίδεται στις σλάβικες γλώσσες ως «τσου», δηλαδή Μπούτσα. «Για λόγους προφύλαξης ωστόσο», λέει ο κ. Μπαμπινιώτης «καλύτερα στα ελληνικά να αποδίδεται ως Μπούκα που δεν είναι λάθος, είναι θέμα μεταγραφής, αποφεύγοντας το κακόηχο της λέξης».
Όπως λέει ο καθηγητής «Το μαλακό ουκρανικό «c» μπορεί να μεταφραστεί ως «c» στα λατινικά και εμείς να το πούμε «Κ», χωρίς να είναι λάθος.
Αν δεν τα έχει μπουρδουκλώσει ο δημοσιογράφος (αρκετά πιθανό), αυτά ειναι κομπογιανιτισμοί που εκθέτουν τον κ. καθηγητή.
Κι όπως έγραψε ένας γλωσσολόγος στο Τουίτερ, «Στο εξής ο δήμαρχος Βόλου θα λέγεται Κέος, για λόγους προφύλαξης».
* Πινακίδα σε μπαρ, αν δεν κάνω λάθος, σε φωτογραφία που στέλνει φίλος.
Απαγορεύεται η κατανάλωση αλκοόλ κάτω των 17 ετών
Έτσι που το διατυπώνει, θα σκεφτόταν κανείς ότι το μπαρ απευθύνεται σε μερακλήδες γευσιγνώστες, που μόνο παλιά αποστάγματα πίνουν, εικοσαετίας και βάλε!
(Το όριο της ενηλικιότητας για το αλκοόλ, άραγε, είναι τα 17 ή τα 18;)
* Κι άλλο ένα μεζεδάκι σε θλιβερή είδηση, αυτή τη φορά του αστυνομικού δελτίου.
Στο άρθρο διαβάζουμε για έναν που σκότωσε τον αδελφό του:
Το φονικό έγινε τον Ιούνιο του 2017 στο Αχλαδοχώρι Σερρών, μεσούσης του δρόμου. Οι σχέσεις των δύο αδελφών, όπως κατατέθηκε στο Δικαστήριο, ήταν κακές εξαιτίας των παραπάνω διαφορών, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι είχαν να μιλήσουν δεκαετίες.
Πρόκειται για πολυμεζεδάκι, διότι το πρόβλημα δεν είναι απλώς ότι φορέθηκαν φουστάνια στον δρόμο. Το «μεσούντος του δρόμου» δεν σημαίνει «στη μέση του δρόμου».
Και το «μεσούσης» χρησιμοποιείται συνήθως χρονικά ή μεταφορικά, όχι τοπικά. Μεσούσης της νυκτός, μεσούντος του θέρους, μεσούσης της διαδικασίας.
* Και συνεχίζουμε με μεζεδάκια από θλιβερές έως φρικτές ειδήσεις. Πάλι για την Ουκρανία και τη Μπούτσα ή εκεί κοντά, είδηση για έναν ομαδικό τάφο.
Η οθονιά είναι από το άρθρο του in.gr, αλλά τη βρίσκω και σε άλλα μέσα, εκτός ΔΟΜ, οπότε η πηγή μπορεί να είναι άλλη -το ΑΠΕ μήπως;
Αφήστε τα «Μπούκα», «τον επικεφαλή» και άλλα πταίσματα, και πάμε στο φοβερό «των Πιεροβομβανόχων Αγίων Πάντων». Τι περίεργος προσδιορισμός είναι αυτό; Ποια βόμβα κρύβεται μέσα του;
Οι… Πιεροβομβάνοχοι Άγιοι Πάντες είναι γέννημα μεταφραστικό και αρμοδιότητα του ληξίαρχου Νομανσλάνδης. Ο Άγιος Ανδρέας ειναι ο Πρωτόκλητος, το οποίο στα ρωσικά/ουκρανικά λέγεται Первозванного, που βρίσκεται στην πηγή του «Πιεροβομβάνοχοι». Όπως λέει ο φίλος που το ερεύνησε:
Πρόκειται βεβαίως για τον ιερό ναό του Αγίου Ανδρέα του Πρωτόκλητου στην Μπούτσα, Храм Святого Апостола Андрія Первозванного у м. Буча. [Είναι διώροφη, στο ισόγειο οι Άγιοι Πάντες και στον όροφο ο Άγ. Ανδρέας]
Εχουν βέβαια κάποια ελαφρυντικά οι δράστες του in.gr: και ο Guardian αναφέρει την είδηση λέγοντας ότι «Satellite images taken late last week show a 14-metre (45ft) mass grave in Bucha near the Church of St Andrew and Pyervozvannoho All Saints.», ενώ και το Reuter’s έτσι τη λέει! Και το χειρότερο, και στο Google maps έτσι αναφέρεται στα αγγλικά, παρόλο που η πλήρης ουκρανική ονομασία της παρατίθεται ως Церква Святого Апостола Андрія Первозванного та Всіх Святих ПЦУ, δηλ. Εκκλησία του Αγίου Αποστόλου Ανδρέα του Πρωτόκλητου ΚΑΙ των Αγίων Πάντων, της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας!
Αξιοπερίεργο είναι ότι το Google translate μεταφράζει σωστά την ονομασία, αλλά παραλείπει τη λέξη «Πρωτόκλητου», που προφανώς δεν του λέει τίποτε.
Συνεχίζει ο φίλος: [Αυτά έχουν το μεταφραστικό τους ενδιαφέρον, δεν αφορούν όμως την εκκλησία της Μπούτσας αλλά την πολύ σημαντικότερη εκκλησία του Αγ. Ανδρέα στο Κίεβο]
Περισσότερες πληροφορίες για την παντελώς άγνωστη σ’ εμένα μέχρι χτες αλλά αξιοθέατη αυτή εκκλησία εδώ. Το ελληνικό κείμενο έχει κάμποσα μεζεδάκια, αλλά αν αρχίσουμε να σχολιάζουμε αυτόματες μεταφράσεις, δεν θα ‘χουμε τελειωμό. Αμίμητη πάντως είναι η τελευταία παράγραφος:
«Μετά τον αγιασμό, ο ναός λειτούργησε ως κανονικός μέχρι το 1932, όταν η σοβιετική κυβέρνηση αποφάσισε να σταματήσει τη λατρεία του. Το 1941-45 τα δρομολόγια ξανάρχισαν και το 1961 έκλεισε ξανά. Πλέον η εκκλησία φιλοξενεί λειτουργίες της Ουκρανικής Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας, την άδεια να πραγματοποιήσει η οποία της δόθηκε με το ψήφισμα του Υπουργικού Συμβουλίου της Ουκρανίας για τον αριθμό 1005.»
Από την άλλη, χωρίς το μεταφραστήρι εμείς που δεν ξέρουμε ρώσικα (ή ουκρανικά) δεν θα καταλαβαίναμε τίποτα, ενώ τώρα βλέποντας «τα δρομολόγια ξανάρχισαν» καταλαβαίνουμε ότι η εκκλησία άρχισε πάλι να λειτουργεί.
* Και κάτι με εισαγωγικά, από την πισπιριγκιάδα των τελευταίων ημερών.
Αφού η ευτυχία της Πισπιρίγκου έχει εισαγωγικά, αυτό σημαίνει πως δεν είναι πραγματική ευτυχία, αλλά ψεύτικη ευτυχία.
Αλλά μια ψεύτικη «ευτυχία» είναι άραγε μια ψεύτικη ψεύτικη ευτυχία;
* Ειρωνευόμαστε πότε πότε τις αθλητικές στήλες για πηγή μαργαριταριών, εδώ όμως έχουμε έναν αθλητικογράφο που διάβασε τον κανονισμό της Σούπερ Λιγκ και τον διορθώνει.
Πρόκειται για τον Αλέξη Σπυρόπουλο, που γράφει τα εξής:
Επειδή σημείωσα και για αγραμματοσύνη, ένα παράδειγμα. Αμα πάμε στο άρθρο για τα κριτήρια στις περιπτώσεις ισοβαθμίας ομάδων, διαβάζουμε (και αναπαράγεται, αυτολεξεί, αναρτημένο στον ιστότοπο της Σούπερ Λιγκ) ότι το πρώτο που μετράει είναι τα αποτελέσματα στα παιγνίδια «μεταξύ των ισοβαθμούντων ομάδων». Αντί των ισοβαθμουσών. Μια γλωσσική φρικαλεότητα.
* Κι αλλο ένα αθλητικό, από το ρεπορτάζ για τον αγώνα του ΠΑΟΚ στη Μασσαλία:
Εν συνεχεία είχαν ανεπανάληπτη ευκαιρία με τον Άκπομ να φτάσουν στην ισοφάριση αλλά ο Άγγλος φορ αστόχησε από πλεονεκτική θέση στο 58′ σε ένα τετ α τετ που θα μπορούσε να κάνει το 2-2 και να έρθουν όλα άρδην.
Να έρθουν τα πάνω κάτω, ναι. Να αλλάξει άρδην η κατάσταση, ναι. Όχι όμως «να έρθουν όλα άρδην»!
* Άρθρο για τη νέα σειρά του Μάρκου Σεφερλή που «δίχασε». Το κακό είναι ότι στην τριτη παράγραφο τη νύφη την πληρώνει και ο καημένος ο…Σεφέρης:
Το Twitter πήρε φωτιά με τους χρήστες να είναι μοιρασμένοι. «Αυτός είναι ο Σεφέρης που χρόνια ξέρουμε.. Υπάρχουν fans και haters», έγραψε ένας χρήστης.
Με μια δόση υπερβολής θα μπορούσαμε να πούμε ότι και ο Σεφέρης έχει φανς και χέιτερς. Αλλά από το Πρώτο Νεκροταφείο ακούστηκαν τριξίματα.
* Κι ένα μεταφραστικό, σε θέμα επιτέλους όχι μακάβριο. Ή μάλλον ένα παρολίγον μεζεδάκι ή καμμένο μεζεδάκι, αλλά είπα να μην το σβήσω.
Είχε γράψει η Καθημερινή ότι τα σημειωματάρια του Δαρβίνου, που είχαν κλαπεί, επέστρεψαν μυστηριωδώς στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ (Κέιμπριτζ, αν προτιμάτε).
Και η επικεφαλής της βιβλιοθήκης δήλωσε, όπως αρχικά είχε δημοσιευτεί: «Σημαίνει τόσα πολλά για εμάς να έχουμε αυτά τα σπίτια».
Ποια σπίτια;
Το πρωτότυπο ήταν » It means so much to us to have these home.»
Ευτυχώς όμως το διόρθωσαν: Σημαίνει τόσα πολλά για εμάς να τα έχουμε πισω.
Δεν κράτησα οθονιά, θα πρέπει να με πιστέψετε.
* Υπάρχουν πολυηχητικά αεροπλάνα; με ρωτάει φίλος, που διάβασε άρθρο για ένα κινέζικο αεροπλάνο, που χαρακτηρίζεται πολυηχητικό και θα διανύει την απόσταση από τη Σαγκάη στη Νέα Υόρκη σε δύο ώρες.
Ο όρος υπάρχει, διότι όλα υπερηχητικά είναι, αλλά άλλο είναι να ταξιδεύεις, έστω, με 2 Mach (δυο φορές την ταχύτητα του ήχου) και άλλο με 5 ή 10 Mach. Έτσι, για να γίνει η διάκριση στα αγγλικά, ενώ τα «απλά» υπερηχητικά είναι supersonic, τα πιο γρήγορα τα ονόμασαν hypersonic.
Το καλό το αρνί βυζαίνει από δυο μανάδες -έτσι και τ’ αγγλικά, που ακομπλεξάριστα μπορούν να δανείζονται από την ελληνίδα μάνα το hyper και από τη ρωμαία μάνα το super. Εμείς εδώ βρισκόμαστε σε αδιέξοδο, κι έτσι τα hypersonic τα είπαμε «υπερυπερηχητικά». Όπως θα διαβάσετε σε άρθρο της Λεξιλογίας, παλιότερα όσα πήγαιναν με ταχύτητα 5 Mach τα έλεγαν «πεντηχητικά» και τα πιο γρήγορα «υπερπεντηχητικά».
Το αεροσκάφος του άρθρου το βλέπω σε ξένες πηγές να χαρακτηρίζεται hypersonic, άρα «υπερυπερηχητικό» κανονικά. Εικάζω ότι το «πολυηχητικό» είναι το ίδιο πράγμα, αν κάνω λάθος διορθώστε με.
* Και κλείνω και πάλι με Γιάννη, τον Αντετοκούμπο δηλαδή. Μου λέει ο μπασκετόφιλος φίλος μου:
Στη συζήτηση του ESPN για τον πολυτιμότερο παίχτη του NBA, ο Στίβεν Σμιθ (εδώ, μετά το τέταρτο λεπτό), είπε στον Μάτζικ Τζόνσον ότι ένας άλλος παίκτης με τα ίδια αρχικά (και εννοούσε τον Μάικλ Τζόρνταν) πιστεύει ότι ο Γιάννης αξίζει περισσότερο το σχετικό βραβείο. Το Sport24, το “similar initials to yours” το άκουσε για κάποιον λόγο σαν “αντίστοιχο βιογραφικό με το δικό σου”.
Και είχε την ατυχία να δω το βίντεο εγώ, να το τσακώσω, να βάλω την κουκούλα μου και να το καταδώσω.
* Καλό Σαββατοκύριακο, όσο και όπως γίνεται!
