Ποιο παιδί, θα ρωτήσετε, τουλάχιστον όσοι δεν θυμάστε ανάλογους τίτλους από προηγούμενες χρονιές. Παιδί δικό μου, αλλά όχι με την κυριολεκτική έννοια -παιδί πνευματικό.
Παιδί δικό μας, πιο σωστά, επειδή δεν γιορτάζω μόνος μου, γιορτάζουμε. Βλέπετε, σήμερα έχουμε γενέθλια: το ιστολόγιο κλείνει τα δεκαπέντε χρόνια του, μια κι έκανε τα πρώτα του βήματα στις 16 Φεβρουαρίου του 2009: εννιά και δεκαπέντε μας κάνουν είκοσι τέσσερα. Οπότε, παρακαλώ να μου συγχωρήσετε την αυτοαναφορικότητα του σημερινού άρθρου.
Όμως θα συμφωνήσετε μαζί μου, πιστεύω, πως για ένα πλάσμα δεκαπέντε χρονών η μέρα των γενεθλίων του είναι κάτι το εντελώς ξεχωριστό, που αξίζει να γιορτάζεται. Βέβαια, δεν είναι ίδια όλα τα δέκατα πέμπτα γενέθλια. Το δεκαπεντάχρονο παιδί βασανίζεται από τις πρωτόγνωρες δοκιμασίες της εφηβείας, αλλά τα δεκαπεντάχρονα ιστολόγια έχουν ήδη περάσει στην τρίτη ηλικία τους -αιωνόβια θα τα λέγαμε με ανθρώπινα μέτρα. Άλλωστε, είναι μετρημένα στα δάχτυλα τα ιστολόγια που λειτουργούν αδιάλειπτα από το 2009 (ή και παλιότερα) ως τα σήμερα· βέβαια, δύο από αυτά τα αιωνόβια ιστολόγια ανήκουν σε φίλους του ιστολογίου μας, και εννοώ τον Αθεόφοβο (το δικό του είναι αρχαιότερο, κατά τρία χρόνια θαρρώ) και τον Δύτη (νεότερο κατά ένα μήνα). Πάντως, αμφιβάλλω αν υπάρχουν πολλά ιστολόγια σαν το δικό μας, που να δημοσιεύουν καθημερινώς καινούργιο άρθρο.
Στα 15 λοιπόν χρόνια που είμαστε μαζί, έχουν δημοσιευτεί στο ιστολόγιο συνολικά 5522 άρθρα (με το σημερινό) στις 5479 μέρες ζωής του. Στη δέκατη πέμπτη χρονιά του ιστολογίου (από τις 17.2.2023 έως σήμερα) δημοσιέψαμε ένα άρθρο κάθε μέρα, χωρίς ποτέ να διακοπεί το σερί, κάτι που είχε συμβεί και τις προηγούμενες 9 χρονιές, αφού το σερί της καθημερινής δημοσίευσης βαστάει αδιάλειπτο από τις 29.1.2014 (σκέφτηκα προς στιγμή να «γιορτάσω» και τα δέκα χρόνια αδιάλειπτης δημοσίευσης, αλλά έπεφτε πολύ κοντά στα σημερινά γενέθλια).
Συνολικά μέσα στη 15ετία το ιστολόγιο έχει δεχτεί κάπου 32.105.000 επισκέψεις. Κάποτε τα εκατομμύρια (των επισκέψεων, να εξηγούμαστε) τα πρόσεχα και τα επισήμαινα, αλλά μετά σταμάτησα.
Όλα αυτά τα χρόνια, υπάρχουν οι τακτικοί και οι λιγότερο τακτικοί αναγνώστες του ιστολογίου, που πολλοί από αυτούς ήταν ή έχουν γίνει φίλοι, ενώ αρκετοί έχουν γραφτεί και “συνδρομητές” (ο μετρητής μου λέει 31Κ άτομα), οπότε ειδοποιούνται με ηλεμήνυμα ή με άλλον τρόπο κάθε φορά που ανεβάζω καινούργιο άρθρο. Άλλοι πάλι ειδοποιούνται για τις δημοσιεύσεις από το Φέισμπουκ, υπάρχουν όμως και οι αναγνώστες που φτάνουν στο ιστολόγιο εντελώς τυχαία μέσω γκουγκλ, έχοντας κάνει αναζήτηση για κάποια λέξη ή φράση. Με όποιο τρόπο και να έρχεστε, η συμμετοχή σας και τα σχόλιά σας αυξάνουν κατακόρυφα την αξία των άρθρων -και σας ευχαριστώ πολύ!
Γενέθλια έχουμε, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να ξεχάσουμε ότι εμείς εδώ λεξιλογούμε, οπότε ας πούμε μερικά πράγματα για τον αριθμό 15, τα χρόνια που συμπληρώνουμε σήμερα. Βέβαια κι εδώ κλέβω, αφού το υλικό θα το πάρω από παλιότερο αριθμολογικό άρθρο μας. (Με την ευκαιρία, να σας ρωτήσω κάτι, αν βέβαια το προσέξει κανείς: τα αριθμολογικά μας άρθρα συνεχίζονται, και πέρυσι είχαμε δημοσιεύσει στις 23.2.2023 το άρθρο για τον αριθμό 23· το φετινό, για τον αριθμό 24, θα λέγατε να μπει στις 24.2.24, που είναι Σάββατο οπότε θα σπρώξει τα μεζεδάκια για την Κυριακή, ή μήπως να μπει στις 24.4.24; )
Λοιπόν, ο αριθμός 15, επειδή είναι στρογγυλός αριθμός, τρεις πεντάδες ή πέντε τριάδες, εμφανίζεται πολύ συχνά στην καθημερινότητά μας αφού βρίσκεται, θα έλεγε κανείς, στο σταυροδρόμι δυο μεγάλων αριθμητικών συστημάτων, του δεκαδικού και του εξηκονταδικού.
Καταρχάς, αφού ο μήνας έχει συμβατικά τριάντα μέρες, οι δεκαπέντε μέρες είναι το μισό του μήνα, κι έτσι μιλάμε για δεκαπενθήμερο: πολλοί μισθωτοί πληρώνονται (ή πληρώνονταν, όταν ίσχυε ακόμα αυτό το έθιμο) κάθε δεκαπενθήμερο, ενώ και αρκετές συμβάσεις (εργασίας, μισθωτήριες κτλ.) συμβαίνει να αρχίζουν στις 15 του μηνός. Λέμε δεκαπενθήμερο και όχι δεκαπενταήμερο αφενός για να μη μας πούνε καταστροφείς της γλώσσας, και αφετέρου σε ανάμνηση της δάσυνσης: αφού η ημέρα έπαιρνε δασεία, και το δασύ πνεύμα προφερόταν στα αρχαία ελληνικά, στη σύνθετη λέξη πεντήμερον το ταυ+δασεία τρέπεται σε θήτα. Βέβαια, επειδή εδώ και καμιά εικοσαριά αιώνες έχουμε σταματήσει να δασύνουμε οι μαθητές πηγαίνουν πενταήμερες εκδρομές, αλλά το δεκαπενθήμερο αντέχει ακόμα (Η λέξη «δεκαπενθήμερο» δεν είναι αρχαία, οι αρχαίοι έλεγαν πεντεκαιδεχήμερος). Το δεκαπενθήμερο ισούται χοντρικά με δυο εβδομάδες, από τις τέσσερις που (χοντρικά, πάντοτε) έχει ο μήνας (στα αγγλικά το δεκαπενθήμερο είναι fortnight, που ετυμολογείται από το μεσοαγγλικό fourteniht, δεκατέσσερις νύχτες).
Έπειτα, επειδή η ώρα έχει εξήντα λεπτά, το τέταρτο της ώρας έχει 15 λεπτά κι αυτή είναι η δεύτερη σπουδαία εμφάνιση του αριθμού αυτού στην καθημερινή μας ζωή. Κρυφή εμφάνιση βέβαια, διότι λέμε πάντοτε «τέταρτο» και «τρεις και τέταρτο» ή «δέκα παρά τέταρτο» και σχεδόν ποτέ «δεκαπεντάλεπτο» (ενώ λέμε δεκάλεπτο και εικοσάλεπτο). Το τέταρτο μας δίνει και το ακαδημαϊκό τέταρτο, το συμβατικά αποδεκτό όριο για την καθυστερημένη προσέλευση (σε ορισμένες εκδηλώσεις βέβαια φτάνει τα τρία τέταρτα), καθώς και το «τεταρτάκι», όταν διαβεβαιώνουμε ότι «θα ξαπλώσω για ένα τεταρτάκι» τα καλοκαιρινά μεσημέρια ή «θα πεταχτώ για ένα τεταρτάκι» κάπου (σ’ αυτές τις περιπτώσεις το τεταρτάκι φτάνει άνετα το δίωρο). Έχω παρατηρήσει ότι οι αγγλοσάξονες λένε λιγότερο από εμάς το quarter και προτιμούν το fifteen minutes -ίσως τώρα που μπαίνουμε σε μια κουλτούρα ψηφιακή και εξασθενεί η εικόνα των αναλογικών ρολογιών με δίσκο, όπου το τέταρτο παρασταινόταν ολοκάθαρα, να εξασθενίσει και σε μας η χρήση της λέξης. Δεν ξέρω αν οι νέοι, που λένε «θα έρθω σε πέντε» το έχουν επεκτείνει και «σε δεκαπέντε».
Τρίτη σημαντική παρουσία του αριθμού δεκαπέντε στη ζωή μας είναι θαρρώ ο δεκαπεντασύλλαβος, ο εθνικός στίχος των Νεοελλήνων, ήδη από την εποχή των βυζαντινών ποιημάτων που ήταν σε «πολιτικό» στίχο (δηλαδή ιαμβικό ανομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο), π.χ. «Διήγησις παιδιόφραστος περί των τετραπόδων» (έτσι αρχίζει η «Παιδιόφραστος διήγησις» που τόσο ωραία τη μεταφράσανε στα αγγλικά και την εκδώσανε οι φίλοι μας Γιώργος Μπαλόγλου και Νίκος Νικολάου) ή «Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει» στα ακριτικά, ή «Ανάθεμαν τα γράμματα, Χριστέ, και οπού τα θέλει» του Πτωχοπρόδρομου, το «με το σπαθίν του κέρδισε τον τόπον οπού εκράτει» στο Χρονικόν του Μορέως, το «Όταν κερδαίνει ο ζαριστής, στον άμμον τα σκορπίζει» του Στέφανου Σαχλίκη, που έγραψε και τους πρώτους δεκαπεντασύλλαβους με ομοιοκαταληξία, για να πάμε στα δημοτικά τραγούδια («σαρανταπέντε μάστοροι κι εξήντα μαθητάδες») ή στον Σολωμό («λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει») ίσαμε τον Μάρκο Βαμβακάρη («Ώρες με θρέφει ο λουλάς κι ώρες αδυνατάω») και τον Τσιτσάνη («Συννεφιασμένη Κυριακή μοιάζεις με την καρδιά μου») ο δεκαπεντασύλλαβος είναι η φυσική ανάσα του νεοέλληνα.
Τέταρτη μεγάλη παρουσία του δεκαπέντε στη ζωή μας πρέπει να είναι ο Δεκαπενταύγουστος, το καλοκαιρινό Πάσχα με τα τόσα πανηγύρια. Και βέβαια, έχουμε τα 15 χρόνια, μια δύσκολη ηλικία, όπως δύσκολες είναι όλες της εφηβείας (και γενικά -τα πρώτα 100 είναι δύσκολα).
Αλλά έχω γράψει τοσα και τόσα και συνειδητοποιώ πως δεν έχω ετυμολογήσει τη λέξη -χαρά στο πράμα, θα πείτε, το δεκαπέντε είναι από το δέκα και το πέντε, κι ένα μικρό παιδί το βλέπει. Δεν είναι όμως τόσο απλό, διότι οι αρχαίοι δεν έλεγαν τόσο πολύ και από νωρίς το «δεκαπέντε», έλεγαν «πεντεκαίδεκα», αλλά το δεκαπέντε εδραιώνεται στην ελληνιστική περίοδο -θαρρώ πρώτη καταγραμμένη εμφάνιση είναι στον Ξενοφώντα. Στα λατινικά είναι quindecim (5-10), απ’ όπου το γαλλικό quinze ή το ιταλικό quindici, ενώ στις σαξονικές γλώσσες πάλι ισχύει το 5-10, π.χ. fifteen, fünfzehn. Το μοτίβο με το πέντε πρώτο ισχύει και στις σλάβικες γλώσσες, αλλά στα τούρκικα έχουμε το 10-5 (onbeş, όπου on το δέκα και μπες το πέντε).
Αλλά μακρηγόρησα. Επιστρέφουμε στα δικά μας δέκατα πέμπτα γενέθλια για να κλείσουμε το σημερινό άρθρο με έναν απολογισμό των δημοφιλέστερων άρθρων αυτής της δεκαπενταετίας.
H κατάταξη δεν διαφέρει πολύ από εκείνη που είχα δημοσιεύσει πέρυσι. Η πρώτη δεκάδα είναι απαράλλαχτη με πέρυσι, πιο κάτω υπάρχουν κάποιες ανακατατάξεις θέσεων, ενώ μόνη νέα παρουσία στην εικοσάδα είναι το άρθρο «Ο συκοφάντης και τα σύκα», που βρέθηκε στη 19η θέση. Δεν είναι όμως καινούργιο άρθρο -είναι του 2011. (Για να είμαι ακριβής, στην 19η θέση ήταν η σελίδα About, αλλά δεν την υπολόγισα διότι δεν είναι άρθρο).
Όταν ξεκινήσαμε, το 2009, τα ιστολόγια βρίσκονταν στην ακμή τους αν και είχαν ίσως αρχίσει να παίρνουν την κάτω βόλτα. Δεκαπέντε χρόνια μετά, άλλες πλατφόρμες έκφρασης κυριαρχούν -Φέισμπουκ και Τουίτερ για τους μεγαλύτερους σε ηλικία, που κι αυτά έχουν αρχίσει να γερνάνε, άλλα όπως Ίνσταγκραμ ή Τικ Τοκ για τους νεότερους.
Οπότε σήμερα το ιστολόγιό μας μάλλον φαντάζει από μιαν άποψη σαν δεινόσαυρος, απομεινάρι μιας άλλης εποχής ως προς τη μορφή, αλλά πάντοτε ζωντανό κι ακμαίο, ένας χώρος όπου συζητάμε για τη γλώσσα, τη λογοτεχνία και όλα τ’ άλλα, προσπαθώντας να κρατάμε το γούστο μας, το χιούμορ και την ψυχραιμία μας, μια ηλεκτρονική συντροφιά που κάποτε μετατρέπεται και σε συνάντηση φίλων στην πραγματική ζωή.
Τόσα χρόνια που είμαστε μαζί, έχουμε χάσει για πάντα μερικούς αξέχαστους φίλους (την Κρονοπιούσα, τον Σπάιραλ, τον Αυγουστίνο, τον Γς, τον Βένιο και, δυστυχώς, τον στυλοβάτη μας τον Γιάννη Ιατρού). Άλλοι φίλοι απλώς σταμάτησαν να γράφουν εδώ, αν και κάποιοι μας διαβάζουν ακόμα -και ελπίζω ότι κάποτε θα επανέλθουν. Από την άλλη, συνεχώς προστίθενται νέοι φίλοι, κάτι που είναι πολύ παρήγορο.
Σε ένα αντιστοιχο παλαιότερο άρθρο ο αείμνηστος φίλος μας ο Σπάιραλ είχε σχολιάσει «Τιμή και δόξα λοιπον στους δεινόσαυρους του διαδικτύου, σε αυτούς που αντιστέκονται στην επέλαση των σόσιαλ». Λοιπόν, εύχομαι ολόψυχα του χρόνου τέτοιον καιρό να είμαστε πάλι όλοι μαζί.
Και καθώς σήμερα το ιστολόγιο μπαίνει στον δέκατο έκτο χρόνο της ζωής του, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους εσάς που συμμετέχετε τακτικά, που σχολιάζετε περιστασιακά ή που απλώς μας διαβάζετε, για την τόσο σημαντική καθημερινή σας συνεισφορά και παρουσία – ευχαριστώ πολύ και συνεχίζουμε!
