Φραγκίσκη Σταυράκη: «Όλα εγγύς»

Η Φραγκίσκη Σταυράκη, ποιήτρια από τη θάλασσα της Καρπάθου, όπου άνοιξε τα μάτια της στο φως και εισέπνευσε θαλασσινό αεράκι, επί πτερύγων ανέμων, θα λέγαμε, μεταφέρθηκε στον Πειραιά, όπου ζει μόνιμα, για να μπορεί να ατενίζει, ίσως, νοερώς από τη θάλασσα του Σαρωνικού στο πέρα πέρα πέλαγο, τη νήσο τη γενέτειρα. Σπούδασε στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας Κλασική Φιλολογία και Ιστορία-Αρχαιολογία, έγινε μέλος πολλών πολιτιστικών συλλόγων, επιμελήθηκε την επανέκδοση της δίτομης Ιστορίας της νήσου Καρπάθου του γνωστού επιστήμονος Μ.Γ. Μιχαηλίδη Νουάρου, αρθρογραφεί σε εφημερίδες και περιοδικά, και γενικώς δραστηριοποιείται στον χώρο του βιβλίου με πολλούς τρόπους. Έχει γράψει περισσότεροι από οχτώ βιβλία με θέματα αντλημένα από την ποίηση, την ιστορία και τη λαογραφία, για τον άνθρωπο και την πορεία του. Θα πρέπει βεβαίως να ξεχωρίσουμε την ταινία μικρού μήκους Ταξίδι στην Κάρπαθο με την ποίηση της Φραγκίσκης Σταυράκη και τον ηθοποιό Σταύρο Ζαλμά, που προβλήθηκε και στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

Πάνοπλη, λοιπόν, μπαίνει στην ποιητική συλλογή Όλα εγγύς, όπου φαίνεται ότι επιχειρεί να ψαύσει το άπιαστο, το οποίο όμως έχει ήδη γίνει αισθητό και επεκτείνεται σε συναισθηματικό στο ποίημα «Ισημερία». Πρόκειται για την ημέρα εκείνη που θα αποδώσει δικαιοσύνη στον άνθρωπο για τα πεπραγμένα του, που ο χρόνος θα έχει κοπεί ακριβώς στο νήμα, δίνοντας ίση μοίρα στη μέρα και στη νύχτα, που ο αγώνας θα τελειώσει και που όλα «θα ’ναι μια μέρα άνοιξης». Τότε που γιορτάζει η Ποίηση, ας πούμε, στις 21 Μαρτίου, και τότε που ο άξονας του ήλιου είναι κάθετος στη γη, ώρα σημαδιακή για ζωή και επανάσταση, για έρωτα και για θάνατο.

Ίσια ναι πάει ο χρόνος αλλ’ ο έρωτας κάθετα
και ή κόβονται στα δύο ή που δεν απαντήθηκαν ποτέ…

λέει ο Οδυσσέας Ελύτης (Το Φωτόδεντρο…, «Εκείνο που δε γίνεται») και βέβαια ισχύει οπωσδήποτε για τον έρωτα, ειδικά, που μπορεί / δεν μπορεί κανείς κάποτε θα τον απαντήσει, όμως το έτερόν του ήμισυ, τον θάνατο, δεν θα μπορέσει ποτέ να τον αποφύγει. Κι αυτή είναι η ώρα που θα εξαργυρώσει τα πάντα. Θα ’ναι η μέρα που

εγώ θα σου ’χω έτοιμο ένα ποίημα
[…]
Θα ’χει παράπονο, θα ’χει υπόσχεση,
Θα ’χει απαντοχή,
Θα ’χει βροχή, πολλή βροχή
για να ξεπλένει ματαιότητες

Θα ’χει, θα ’χει, θα ’χει και άλλα πολλά, κι αστροφεγγιά, γιορτή, «απεραντοσύνη και έναν κόσμο […] αγέραστο». Να το λοιπόν και πώς η ποιήτρια άγγιξε το «εγγύς».

Διέκρινε ήδη την «μεταβολήν εις τουναντίον», γνωρίζει καλά τις μικρές ασήμαντες καθημερινές κουβέντες, τις συνωμοσίες των ανθρώπων, που ωστόσο σπρώχνουν τον καιρό… προσβλέπει σε «ένα κύμα έρωτα» και ένα «φεγγάρι οδηγό» και περιμένει, σ’ ένα παράθυρο άδειο, σαν Αρετούσα που έχει πολύ καλά αξιοποιήσει τη φιλολογική της ιδιότητα. Δεν ξεχνά τον καβαλάρη της ελληνικής παράδοσης, που έρχεται να πάρει τη μικρή πάνω στο άλογό του, μόνο που η Σταυράκη τον μυθοποιεί/θεοποιεί πάνω «στο κύμα έρωτα», που σχίζει τη θάλασσα σαν όμορφο δελφίνι, αλλά έχει «κι ένα φεγγάρι οδηγό» σαν τον Κωνσταντή για να

κάνει το σύννεφο άλογο και τ’ άστρι χαλινάρι και το φεγγάρι συντροφιά

και τρέχει να τη φέρει…

{jb_quote}Έχει μπει στο μεδούλι. Δεν ζει με αυταπάτες, αλλά και δεν τις διώχνει, δεν πλανάται από την επιφάνεια, αλλά όταν εκείνη θέλει αφήνεται οικειοθελώς στην πλάνη. Είναι μια καθαρά καλλιτεχνική φύση με τις αντινομίες της.{/jb_quote}

Ο έρωτας όλα τα καταφέρνει και με όλες τις τεχνοτροπίες έχει φτερά στους ώμους, στα πόδια, στην καρδιά και τα μυαλά στα κάγκελα, καθώς λένε οι νέοι, και είναι νέος και όμορφος και παίρνει άπειρες μορφές για να μας σαγηνέψει. Βεβαίως, η ποιήτρια δεν τρέφει αυταπάτες, ξέρει και το φευγαλέο και το στιγμιαίο, ξέρει πως τίποτα δεν διαρκεί για πάντα, γι’ αυτό κι ο λόγος της τα περιέχει όλα. Σαν ικεσία, σαν προσευχή και σαν ευχή απευθύνεται σ’ εκείνον, έτοιμη να συγχωρήσει, να αποδεχτεί, να συμφιλιωθεί, «στην Υποτακτική πώς βρέθηκα…/ Κι είναι η έγκλιση που μισούσα.// Κι εγώ που νόμιζα πως ήξερα Γραμματική…». Όσα κι αν ξέρεις, ο έρωτας τυφλώνει και όταν φεύγει πληγώνει. Και έτσι ο άνθρωπος αλλάζει, οι αντιστάσεις πέφτουν, «μην χάνεις τη ζωή με το περίμενε», και πάλι πισωπατάει, άλλες συμβουλές δίνει, γίνεται αυτάρκης, διεκδικεί ωστόσο, «μικρές λέξεις, μικρός κόσμος» και «Ο στίχος φλύαρος δεν καταγράφει τους παλμούς της καρδιάς», που κρύβει μέσα της ουσία πικρή. «Εδώ βρεθήκαμε,/ κάτω απ’ το δέντρο της απαντοχής/ να περιμένουμε τα καλοκαίρια»,σαν να ’ταν ο Σεφέρης που από μακριά της υπενθυμίζει την πέτρα της υπομονής, το θάμα, τα επουράνια κι όλα τα βολετά, σαν τον άγγελο στο πανάρχαιο δράμα…

Και συνεχίζει η ποιήτρια:

Σαν λιποτάκτης νιώθω/ χωρίς να ολοκληρώσω τη θητεία μου

Αλλά και πάλι αντιδρά:

Άσ’ τους να λένε ότι η ζωή είναι μικρή,
άσ’ τους να λένε για το εφήμερο.
Φτάνουν δυο βλέμματα φωτιά
για να τη δεις απέραντη.

Φτάνει μια δύναμη καρδιάς
που ελπίδα κάνει την κάθε νοσταλγία
για να τη βλέπεις πάντα νέα.
(«Πάντα νέα»)

Κι έτσι, ενώ από τη μια μεριά τα πάντα φεύγουν γρήγορα κι ο χρόνος τρέχει, από την άλλη υπάρχει ο έρωτας που κάνει κοσμογονική τη διαφορά, που του κόβει τη φόρα και τον σταματά, κόβει τον καιρό στα δυο και τον αποσβολώνει, λέει ο Σεφέρης, που χωρίζει, τελικά, σε ένα προ και ένα μετά την αδιάφορη και μονοτονική, ευθεία οδό. Όλα είναι αλλιώς και όλα είναι ωραία, πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος που λέει και ο Πρωταγόρας, μόνο με μια σημαντική προϋπόθεση. Ο ερωτευμένος άνθρωπος δεν είναι άνθρωπος, αλλά θεός.

Η Φραγκίσκη Σταυράκη έχει μπει στο μεδούλι. Δεν ζει με αυταπάτες, αλλά και δεν τις διώχνει, δεν πλανάται από την επιφάνεια, αλλά όταν εκείνη θέλει αφήνεται οικειοθελώς στην πλάνη. Είναι μια καθαρά καλλιτεχνική φύση με τις αντινομίες της, που τα χωράει όλα, τα βλέπει όλα, τα μεταμορφώνει όλα. Και η Ποίηση εργαλείο δυνατό στο χέρι της, στη σκέψη, στο μυαλό της. Δεν είναι τυχαίο το ότι στο τελευταίο ποίημα της συλλογής της προτείνει στον αναγνώστη: «Βρες έναν άλλο κόσμο»… Κι εκεί να ξαποστάσεις. Οπωσδήποτε αυτός ο κόσμος θε να ’ρθεί, αλλά όπως λέει και ο Καβάφης: Μη βιάζεις το ταξίδι διόλου. Καλύτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει.

Ο τέλειος κόσμος, που «δεν ξέρει από γήινα, που δεν γνωρίζει από καημό/ ούτε από πόνο και από απονιά», ήτοι το τίποτα της φτωχικής Ιθάκης μπορεί να περιμένει και η Ποίηση να τον υποθέτει…