Γιώργος Χριστοδουλίδης, ΛΑΛ – Γνωστοποίηση πένθιμου γεγονότος, εκδ. Κουκκίδα, Αθήνα 2022.
Τα υπαρξιακά ζητήματα, τα κοινωνικά προβλήματα, οι αγνοημένοι άνθρωποι, οι πληγές του σύγχρονου ανθρώπου, είναι από τα βασικά θέματα της ποίησης του Γιώργου Χριστοδουλίδη. Η θεματική της ποίησής του και μια ιδιαίτερη ευαισθησία απέναντι στον ανθρώπινο πόνο, που ωστόσο συγκρατεί τον ποιητή σε μια διακριτική απόσταση και ταυτόχρονα οδηγεί το ποιητικό υποκείμενο σε μοναξιά, αποτελούν για μένα το αναγνωριστικό χαρακτηριστικό της φωνής του.
Το πρόσφατο βιβλίο του Γ. Χριστοδουλίδη είναι μια περιπλάνηση στον ατελή κόσμο μας. Απομάγευση, αποξένωση, μοναξιά, το αδύνατο της συνάντησης και επαφής, το αδύνατο της ευτυχίας, ένας μηχανοκίνητος κόσμος. Η περιπλάνηση καταλήγει στην οδυνηρή και ακόμη πιο πένθιμη δήλωση, στην απόγνωση του σημερινού ανθρώπου που δεν μπορεί να προδώσει αλλά ούτε και να αγαπήσει, σε μια εποχή όπου οι άνθρωποι είναι δυστυχείς και νεκροζώντανοι. Μια «Υποθετική επέμβαση στην ανθρώπινη ανατομία» δεν μπορεί βέβαια να προσφέρει ελπίδα αφού καταλήγει σε ακρωτηριασμό της ψυχής, σε έναν κόσμο «από την αρχή ελλιπή με μια δυσκολία στον πόλεμο αλλά και στην αγάπη».
Κι όμως, παρά το πένθιμο της γνωστοποίησης, το ποιητικό υποκείμενο στην περιπλάνησή του ακουμπά σε τέσσερα φωτεινά σημεία.
Το πρώτο είναι η σοφία, που αν και δεν υπόσχεται απόλυτη ευτυχία, προσφέρει μια φρόνιμη συμπαράσταση.
«… κανείς δεν ήταν χαρούμενος
και αποφάσισα να ενδώσω στη σοφία της δυστυχίας τους
αποφάσισα πως
η ευτυχία διαφεύγει με όλους τους τρόπους
ακολουθώντας πιστά τα βέλτιστα εγχειρίδια απόδρασης
ενίοτε, επινοώντας δικά της ακόμη πιο απελπιστικά
ενώ η σοφία τα βαριέται όλα αυτά
κάθεται με τα χέρια και τα πηγούνια της και παρατηρεί
την απόδρασή σου προβλέποντας ότι θα επιστρέψεις
μένει εκεί
προσαράζει μέσα σου και κάνει μερεμέτια»
γεμίζει τις τρύπες σου
όσες δεν μπορεί τις σφραγίζει.»
Δεύτερο σημείο, η εμπιστοσύνη του ποιητικού υποκειμένου στην πίστη αυτών, που θα έρθουν μετά «άκοποι και διψασμένοι» και θα πιστέψουν, πρέπει να πιστέψουν. Ο Λόγος και το νόημα θα ξαναζωντανέψουν χάρις σε αυτή την ακολουθία που εξασφαλίζει τη συνέχεια.
Τρίτο φωτεινό σημείο είναι μια ιδιαίτερη προσωπική εμπειρία που την προσφέρει η φύση. «Το Φθινόπωρο» είναι γραμμένο πάνω στις νότες άλλης μουσικής και ξεχωρίζει από το υπόλοιπο σώμα της συλλογής. Είναι όπως μια χαραμάδα δροσιάς και φωτός, όταν ανοίγει ένα παράθυρο σε κλειστό σπίτι. Μετά από δέκα επαναλήψεις του ρήματος «πέφτουν», ξεκινώντας από το αναμενόμενο πέσιμο των φύλλων και καταλήγοντας στο πέσιμο των λυπημένων ανθρώπων και των ήλιων, οι τελευταίοι στίχοι του ποιήματος ανασηκώνουν τον πεσμένο κόσμο μέσα από λέξεις που αναβλύζουν ζωντάνια και φως.
«Το φθινόπωρο
αναβλύζουν
νέα ποτάμια
υπέροχες λίμνες
θαυμάσιες θάλασσες
οι δεξαμενές της αγάπης
που θα ποτίσουν
τον νέο καιρό
τα νέα δέντρα
τους νέους ανθρώπους
τις πάμφωτες ελπίδες»
«Η συκιά» είναι ένα ποίημα που ενισχύει την ιδιότυπη, μυστικιστική εμπειρία με την εκβολή της στην ειρήνη και στην αρμονία, σε μια θαυμαστή ενότητα των όντων. Μέσα σε αυτό τον κύκλο ποιημάτων ξεχωρίζει επίσης το ποίημα « Δεινόσαυροι».
Μικρές οάσεις φωτός μες στο σκοτάδι και την έρημό του φανερώνονται σε αρκετά σημεία της συλλογής, όπως «Εκεί όπου μια γυναίκα αγάπησε» ή με «Το θαύμα», όταν με μόχθο κι αγώνα μεγάλο, έστω και για μια στιγμή, «ο κόσμος καθάρισε/ ο κόσμος ανάπνευσε για λίγο/ σχεδιάζω να το ξανακάνω σε εκατό χρόνια/ όπως κάποιος που θέλει να κρατήσει την πίστη του/για πάντα.»
Ως τέταρτο καταφύγιο είναι η εμπιστοσύνη στην ποίηση και στις λέξεις της, στο φως της, που θα έχει συνέχεια. Ο ποιητής προνόησε από την αρχή κιόλας, από το πρώτα ποίημα, να μας το γνωστοποιήσει. Αφού δεν βρήκε ανθρώπους να απευθύνει τις λέξεις του, τις φύλαξε μέσα στα ποιήματά του. Όπως «ο ακτοφύλακας στο σκοτάδι/ επιστρέφοντας/ ενταφιάζει ένα περιστρεφόμενο κομμάτι λάμψης/ από τον φάρο μέσα του/ για να το ανάψει αργότερα»
Κράτησα και μετέφερα νοερά κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης του βιβλίου, από την αρχή ως το τέλος, την πρώτη αυτή γνωστοποίηση, όπως και κατά τη γραφή αυτού του σημειώματος. Όχι αυθαίρετα, νομίζω.
Και ο Λαλ, ποιος είναι, ποιος είναι ο ρόλος του; Ο Λαλ σκουπίζει, καθαρίζει τζάμια, περβάζια, μοχθεί. Έχει κλειδιά, όπως ο ποιητής μας βεβαιώνει, που προσφέρουν κάποιες φορές διέξοδο. Παραμένει σιωπηλός, στη σκιά και λίγες φορές εμφανίζεται. Νομίζω πως είναι το βουβό πρόσωπο, που δεν αφηγείται και δεν δανείζει το πρόσωπό του στο ποιητικό υποκείμενο για να αφηγηθεί. Ο Λαλ είναι όλοι εκείνοι οι άνθρωποι που η ζωή τους και η ύπαρξη τους αποσιωπάται. Είναι αγνοημένοι και αόρατοι για πολλούς, όχι όμως και για το ποιητικό υποκείμενο. Ένα τυραννικό θαύμα είναι η ύπαρξη κι η επιβίωση της ανθρωπότητας, όπως ένα θαύμα τυραννικό είναι κι η ύπαρξη κι η ζωή του Λαλ. Το ποιητικό υποκείμενο αντλεί φως από αυτόν τον άνθρωπο, είναι φανερό πως αγαπά αυτόν τον κόσμο. Κι ο κόσμος αυτός στο πρόσωπο του Λαλ τον παραστέκει ήσυχα και συντροφικά στην γνωστοποίηση του πένθιμου γεγονότος. Επειδή, από κάποια άποψη, και η ποίηση ένα τυραννικό θαύμα είναι.
Σκεφτείτε αυτό το θαύμα
Σκεφτείτε την ανθρωπότητα
πώς επιβίωσε μέσα στη σκληρότητα
στη βαρβαρότητα
σκεφτείτε τώρα έναν και μόνο άνθρωπο
τον Λαλ
που δεν ενδιαφέρεται
για την εξουσία
την επιβολή
τη δόξα
την αφθονία
που ρωτά τον εαυτό του για το σωστό και το λάθος
και ακολουθεί την άηχη απόκριση
σκεφτείτε αυτόν τον άνθρωπο
σκεφτείτε την καρδιά του
πόσο υπέροχα πάλλει
πόσο ευτυχισμένος πρέπει να είναι
σκεφτείτε όμως και τη δυστυχία του
σκεφτείτε πώς αντέχει ακόμα
πώς συνεχίζει ακόμη να υπάρχει
σκεφτείτε αυτό το τυραννικό θαύμα.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Φωτογραφία: ©Gustavo Minas. Δείτε τα περιεχόμενα του όγδοου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
