Ντένις Τζόνσον, Όνειρα τραίνων, μτφρ. Παναγιώτης Κεχαγιάς, εκδ. Αντίποδες, Αθήνα 2023.
«Καμία καινοτομία της βιομηχανικής επανάστασης δεν εξήψε τόσο τη φαντασία όσο ο σιδηρόδρομος. Καμία άλλη εφεύρεση δεν αποκάλυπτε τόσο έντονα στον μέσο άνθρωπο τη δύναμη και την ταχύτητα της νέας εποχής». Αυτά γράφει ο E. J. Hobsbawm στο μνημειώδες έργο του Η εποχή των επαναστάσεων. Ο σπουδαίος ιστορικός με μία πιο γλαφυρή περιγραφή θέτει τον σιδηρόδρομο στη βάση της εξέλιξης της βιομηχανικής επανάστασης: «Ο σιδηρόδρομος, που πάνω στις φιδωτές του ράγες έτρεχαν σαν τον άνεμο τεράστια βαγόνια αφήνοντας σύννεφα καπνού και διέσχιζαν χώρες και ηπείρους, ο σιδηρόδρομος, που οι επιχωματώσεις και εκχωματώσεις του, οι γέφυρες και οι σταθμοί του αποτελούσαν δημόσια έργα που μπροστά τους οι Πυραμίδες και τα ρωμαϊκά υδραγωγεία, ακόμη και το μεγάλο Σινικό Τείχος, ωχριούσαν και φάνταζαν δείγματα επαρχιωτισμού, ο σιδηρόδρομος λοιπόν, ήταν το ίδιο το σύμβολο του θριάμβου του ανθρώπου μέσω της τεχνολογίας».
Σ’ αυτή λοιπόν τη μεταβατική εποχή, στις αρχές του 20ου αιώνα, κάπου στην Πολιτεία του Αϊντάχο, ο Ρόμπερτ Γκρέινιερ, εργάτης στην κατασκευή σιδηροδρόμων, αναμετράται με αυτό το θηρίο του πολιτισμού. Ο Ντένις Τζόνσον γράφει την υπέροχη νουβέλα Όνειρα τραίνων που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αντίποδες, σε εξαιρετική μετάφραση του Παναγιώτη Κεχαγιά, χαράσσοντας τα όρια μεταξύ του ατομικού και του συλλογικού. Αν δεν υπήρχε η ευφυής πένα του Τζόνσον, ο Γκρέινιερ θα έμενε στη σκιά της μεγάλης ιστορίας, θα ήταν ένας ακόμη ανώνυμος μεταξύ των πολλών χιλιάδων εργατών που με κάποιον τρόπο συνετέλεσαν στην προσδοκία του αμερικανικού ονείρου. Ο Γκρέινιερ δεν πήρε τίποτα από τη λάμψη αυτού του θριάμβου, μόνο ένα σακατεμένο σώμα και μία καλύβα στο καμένο δάσος να παριστάνει την ελπίδα.
Γοητευμένος από τα «γιγάντια εγχειρήματα», εκτός από τους σιδηρόδρομους δούλεψε και ως υλοτόμος βαθιά στο δάσος, στο φαράγγι Ρόμπινσον. «Του άρεσε η μεγάλη κλίμακα που είχαν τα πράγματα μέσα στο δάσος, η αίσθηση ότι ήταν χαμένος κάπου μακριά και η πεποίθηση ότι, με τόσα δέντρα να τον φυλάνε, τίποτα δεν μπορούσε να τον βλάψει». Είναι το δέος που αισθάνονται όσοι δεν μπορούν να συγχρωτιστούν με την ιστορία. Η μεγάλη κλίμακα είναι γι’ αυτούς ένα ασφαλές καταφύγιο. Ο Γκρέινιερ που είναι παντρεμένος με την Γκλάντυς και έχουν ένα μωρό την Κέιτ, γυρνάει από το φαράγγι Ρόμπινσον προς την καλύβα που έχει φτιάξει ο ίδιος έξω από το Μπόννερς Φέρι σε τέσσερα στρέμματα γης. Μία μεγάλη πυρκαγιά όμως κατέκαψε τα πάντα στην κοιλάδα Μόγιε. Ο Γκρέινιερ έχασε τη γυναίκα και την μερικών μηνών κορούλα του. Από τότε συντριμμένος από τη διπλή απώλεια έζησε σαν ερημίτης στα αποκαϊδια της περιοχής ξαναχτίζοντας την καλύβα του στο ίδιο σημείο, αλυχτώντας όπως οι λύκοι, περιτριγυρισμένος από το φάντασμα της Γκλάντυς και τις δεισιδαιμονίες της περιοχής για το κορίτσι-λύκο, που κάποια στιγμή στον παροξυσμό της μοναξιάς του και της θλίψης του το ταύτισε με τη χαμένη κορούλα του.
Ο Ντένις Τζόνσον που γεννήθηκε στο Μόναχο, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα, με δάσκαλο τον Ρέυμοντ Κάρβερ. Όπως λοιπόν και ο δάσκαλός του, ακολουθεί μία λιτή αφηγηματική προσέγγιση. Πολλές μικρές ιστορίες της ζωής του Γκρέινιερ και στο τέλος μία σύνοψη: «Ο Γκρέινιερ έφτασε πάνω από ογδόντα χρονών, έζησε μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ′60. Στον καιρό του είχε ταξιδέψει δυτικά και είχε φτάσει καμιά εικοσαριά χιλιόμετρα από την ακτή του Ειρηνικού, αν και δεν αντίκρισε ποτέ του τον ωκεανό, και ανατολικά είχε φτάσει μέχρι το Λίμπυ, εξήντα χιλιόμετρα πέρα από τα σύνορα με τη Μοντάνα. Πλάγιασε με μία γυναίκα μόνο –τη γυναίκα του, την Γκλάντυς–- κι είχε στην ιδιοκτησία του τέσσερα στρέμματα γης, δύο άλογα, ένα κάρο. Δεν μέθυσε ποτέ του. Δεν αγόρασε ποτέ του όπλο και δεν χρησιμοποίησε ποτέ τηλέφωνο. Έμπαινε συχνά στο τραίνο, πού και πού σε αυτοκίνητο, ανέβηκε μία και μοναδική φορά σε αεροπλάνο. Τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής του έβλεπε τηλεόραση όποτε τύχαινε να βρεθεί στην πόλη. Δεν έμαθε ποτέ ποιοι ήταν οι γονείς του και δεν άφησε απογόνους.».
Τον αφήνει με τα ελάχιστα και του αφαιρεί κάθε τι που θα τον έκανε στα μάτια μας ένα ικανό μέγεθος που συνέβαλε στη γιγάντωση του αμερικανικού έθνους. Του αφαιρεί κάθε ιστορικότητα για να σταθεί τελικά πέρα και πάνω από την ιστορία, σαν ένα σύμβολο διαχρονικότητας, ένας αντί-ήρωας φτιαγμένος από δάσος, φόβο, φωτιά και ερημιά, ταγμένος, όπως τόσοι άλλοι, να χαθεί μαζί με την εποχή του. Τα Όνειρα τραίνων είναι ένας φόρος τιμής σ’ αυτούς που έζησαν στο περιθώριο της Ιστορίας.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: Wassily Kandinsky. Δείτε τα περιεχόμενα του δέκατου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
