Η ιστορία της
Κασσάνδρας Ελ Ναζάρ, όπως είναι το πραγματικό της επίθετο, παρουσιάζει μεγάλο
ενδιαφέρον. Πρώτα απ’ όλα πρόκειται για μία ηθοποιό που στέκεται επάξια στη
σκηνή. Την είδαμε να παίζει στο θέατρο «Vault», στο έργο «Trans–Port» της Ειρήνης Δερμιτζάκη, που σκηνοθέτησε ο Δημήτρης Καρατζιάς, υποδυόμενη
μία τρανς προσφύγισσα στο road trip προς
την Δύση με οδηγό τον «διακινητή» Σωτήρη Δούβρη. Πέραν αυτού, την αιτία της
συνέντευξης μας, η Κασσάνδρα – μισή Σύρια, μισή Παλαιστίνια – είναι ένα όμορφο
φωτεινό πλάσμα που συγκινεί με την αλήθεια της, τόσο εντός, όσο και εκτός
θεατρικού σανιδιού.
Σας συναντώ
λίγο παρακάτω απ’ την πλατεία Βικτωρίας. Μου είπατε πως είστε λίγο καχύποπτη με
την περιοχή.
Υπάρχουν κάποια
σημεία που σου φέρνουν συγκεκριμένες αναμνήσεις ή βιώματα. Περιοχές που οι
κοπέλες κάνουν σεξεργασία είτε σε στούντιο, είτε σε πεζοδρόμιο, οπότε δεν νιώθω
πάντα άνετα να περάσω. Μπορεί να συμβεί παντού, αλλά εδώ συγκεκριμένα πιο πολύ.
Με αφορμή τη
δολοφονία της Κουβανής Άννας, η Πάολα Ρεβενιώτη μου είχε πει κάτι που με
εντυπωσίασε: «Αν είσαι τρανς, δεν νοικιάζεις ποτέ υπόγειο διαμέρισμα γύρω απ’
τη Φυλής».
Εννοείται. Κι αν
δεν έχω λόγο να περάσω από κει, γιατί να περάσω; Κι εγώ έμενα παρακάτω για ένα
μικρό διάστημα, αλλά δεν ένιωθα καθόλου άνετα να περάσω ειδικά το βράδυ. Όταν
σε βλέπουν όμορφη ή εντυπωσιακή, είναι δεδομένη η παρενόχληση. Να σε θεωρούν
δηλαδή διαθέσιμη. Όχι, οι τρανς μπορούν να κάνουν κι άλλα πράγματα πια κι αυτό
προσπαθούμε να πούμε με το έργο. Μπορούμε να πηγαίνουμε και σ’ άλλα μέρη, να μη
γκετοποιούμαστε. Δεν σημαίνει ότι δεν θα κάνεις σεξεργασία, που είναι μια χαρά
άπαξ και την επιλέξεις, αλλά δεν είναι μόνο αυτό.
Μιλάτε πολύ
καλά ελληνικά. Πόσα χρόνια έχετε στην Ελλάδα;
Από το 2008,
δεκαπέντε χρόνια. Ήρθα εδώ εξ αιτίας της μάνας μου. Ήταν χωρισμένη με τον
πατέρα μου και ξαναπαντρεμένη με κάποιον άλλο Ελληνοάραβα. Έτσι μπόρεσα να έχω
άδεια παραμονής, ασχέτως αν δεν έχω καμία επαφή με τη μάνα μου. Ήρθα ως
μετανάστρια πριν τον πόλεμο και καλό είναι να ξεχωρίζουμε τι είναι μετανάστης
και τι πρόσφυγας. Όλοι όσοι έρχονται από μια άλλη χώρα μπαίνουν στην κατηγορία
του «μεταναστευτικού», αλλά οι πρόσφυγες είναι σαφώς πιο ευάλωτοι. Κι αν στο
έργο υποδύομαι μία προσφύγισσα, έχω άλλα βιώματα στην πραγματικότητα. Φαντάσου
να είσαι πρόσφυγας σε συνθήκες πολέμου πόσο πιο σκληρό είναι.
Ήρθατε ως
αγόρι στην Ελλάδα;
Ναι, αλλά δεν
θέλω να μιλήσω μ’ αυτόν τον όρο γιατί δεν τον υποστηρίζω πια. Εγώ πιστεύω ότι
πάντα ήμουν αυτή που είμαι, απλώς δεν είχα κάνει το coming out μου. Το λέω και μέσα στο έργο: «Πάντα γυναίκα ήμουν εγκλωβισμένη σε
λάθος σώμα». Και τώρα αυτό που δείχνω είμαι χωρίς να έχω κάνει καμία επέμβαση. Δεν
υπάρχει αγόρι, είμαι μια τρανς, πάει και τελείωσε! Με απελευθέρωσε πολύ ο
ρόλος, καθώς πιθανώς να ήμουν πιο μαζεμένη.
Τι ρόλο παίζει
η ομορφιά; Δεν είναι επιφανειακό να μένετε μόνο σ’ αυτή;
Φυσικά και είναι!
Εγώ έχω κι άλλο υλικό κι όποιος με γνωρίζει, το καταλαβαίνει στην πορεία. Δεν
είναι εύκολο να είσαι τρανς σε μια κοινωνία της Μέσης Ανατολής και μετά στην
ελληνική. Δεν υπήρχε πληροφόρηση, αν και εδώ ακόμα, στην Ελλάδα, δεν ξέρουμε τα
βασικά. Δεν μένω στην επιφάνεια, με ενδιαφέρει και το βάθος, απλά επειδή ζούμε
σε μια τέτοια κοινωνία, το πρώτο «passport» μετράει πολύ και σε μια τρανς είναι πολύ πιο
καταπιεστικό απ’ ότι σε μία που γεννήθηκε βιολογικά γυναίκα.
Πάντως σας
χαροποιεί να σας λένε ότι είστε όμορφη εκ του φυσικού σας.
Ναι. Σίγουρα
μετράει η ομορφιά, κακά τα ψέματα. Δεν θα ήθελα να μείνουμε σ’ αυτό.
Στην Ελλάδα
εργαστήκατε κάπου αρχικά;
Δούλεψα σε ΜΚΟ
οργανώσεις, αλλά δεν άντεχα και πολύ. Έκανα τη διερμηνέα και βοηθούσα στην
επικοινωνία με τους πρόσφυγες. Και σερβιτόρα δούλεψα.
Η ρήξη με τη μάνα
ήρθε απ’ την ώρα που κάνατε την επιλογή σας;
Όχι, γιατί το
ήξερε απ’ όταν ήμουν μικρή. Κλείστηκα και ζορίστηκα προσπαθώντας να είμαι κάτι
άλλο. Ήμουν ένα θηλυπρεπές αγοράκι με τη δυσφορία φύλου από τότε. Όταν έμπαινα
στην εφηβεία, η μάνα μου ήθελε να με στείλει στον πατέρα μου, που είχε φύγει
στο Κουβέιτ εν τω μεταξύ, για να γινόμουν άντρας. Τώρα δεν έχω ιδέα που
βρίσκεται, δεν έχω καμία επαφή. Θα ήθελα να μάθω που είναι.
Είχατε
καλύτερες σχέσεις με τον πατέρα σας;
Όχι…Ήθελε να με
κάνει αγόρι με το ζόρι…Έφυγα από μια πιο ανεκτική κοινωνία για το πιο
καταπιεστικό Κουβέιτ, όπου πήγα σχολείο για τρία χρόνια εκεί. Σε λύκειο μόνο με
αγόρια και με μεγάλη παρενόχληση. Τα χειρότερα μου χρόνια. Έπρεπε να παριστάνω
κάτι άλλο για να προστατευτώ, αλλά αυτό δεν κρύβεται και δεν κατάφερα πολλά
πράγματα. Ωστόσο τελείωσα το σχολείο για να μπορώ να φύγω μετά. Ποτέ, λοιπόν,
δεν ήταν καλή η σχέση με τη μάνα. Ποτέ δεν καταλάβαινε κι όταν κάποια στιγμή
θέλησε να το διορθώσει αυτό, δεν μπορούσε. Μου είπε: «Έλα στην Ελλάδα», παρόλο
που εγώ ήθελα να γυρίσω στη Συρία για να κάνω θέατρο. Έχουμε στη Δαμασκό μεγάλη
θεατρική παράδοση, όπως και τα καλύτερα σήριαλ που παίζονται σε ολόκληρη τη
Μέση Ανατολή. Καλές παραγωγές. Δεν είχα όμως καμία αυτοπεποίθηση με τη δυσφορία
φύλου που με βασάνιζε. Δεν ήθελα να παίξω ως αγόρι αφού ένιωθα κάτι
διαφορετικό.
Ας το
χρεώσουμε αυτό ως καλό στη μάνα σας, το ότι σας έφερε στην Ελλάδα.
Ισχύει, το έχω
σκεφτεί κι εγώ. Μετά την καταπίεση του Κουβέιτ, εδώ βίωσα πολλές ομοιότητες με
τη Συρία. Το κλίμα, οι άνθρωποι…
Υπάρχει
περίπτωση να ενημερώνεται σήμερα η μάνα σας για όλα όσα κάνετε;
Τα ξέρει, αλλά
δεν κάνει καμιά κίνηση και δεν έχουμε επικοινωνία. Δεν μπορεί να το
χωνέψει…Ζούμε σ’ άλλο κόσμο πλέον, δεν θα συμφωνούσε όχι μόνο με το τρανς
«κομμάτι», αλλά μ’ όλο τον τρόπο ζωής μου.
Είναι
χριστιανή στο θρήσκευμα;
Δεν είναι καμιά
θρησκευόμενη, αλλά όσο μεγαλώνει κουβαλάει όλο το συντηρητισμό και τη νοοτροπία
της κοινωνίας. Δε χρειάζεται να είσαι χριστιανός ή μουσουλμάνος. Με ρώταγε
«Γιατί βγαίνεις έτσι έξω, τι φοράς;», σαν να ήθελε να μ’ έχει σπίτι και να
περιμένω τον γαμπρό. Είχαμε μια επικοινωνία τελευταία μέσω facebook, αλλά δε βγήκε σε καλό. Τελικά μόνο καλό
μου κάνει που δεν μιλάμε. Δεν θα έλεγα ότι έχει το μητρικό ένστικτο του «τι
κάνει τώρα το παιδί μου» κλπ.
Έχετε κι άλλα
αδέρφια;
Έχω έναν αδερφό
μικρότερο. Μόλις τον κάνανε οι γονείς μου, χώρισαν. Πίστευαν ότι θα κρατούσε τη
σχέση τους, δεν ήταν έτσι όμως. Μετά τα 18 μου χάσαμε επαφή, μπορεί να μη μ’
αναγνωρίζει καν ο αδερφός μου. Κοστίζει πολύ η ελευθερία και θέλει ρίσκο.
Ενοχλούνται οι άνθρωποι όταν σε βλέπουν ελεύθερη, γιατί σε θέλουν εγκλωβισμένη
κατά βάθος. Κι όταν εσύ κάνεις την κίνηση, δεν θα χαρούν όλοι, ακόμη κι αν
είναι οι γονείς σου.
Έχετε τρανς
φίλες;
Έχω. Υπάρχει
βέβαια ζήλεια, αλλά έχω μερικές καλές φίλες, σαν τη χορογράφο και σκηνοθέτιδα
Φένια Αποστόλου. Είναι ειλικρινής άνθρωπος, διότι όταν χαίρεσαι με τον εαυτό
σου, χαίρεσαι και με τη χαρά των άλλων.
Πότε και πως
σας έγινε η πρόταση για να παίξετε στο «Trans–Port»;
Πάντα κυνηγούσα
το θέατρο, αλλά έπρεπε εδώ να μάθω τη γλώσσα. Μπορώ πλέον ν’ ανταπεξέρχομαι σ’
ένα καλό βαθμό.
Έχετε δίκιο,
αφού μπορείτε να κάνετε σε βάθος κουβέντα στα ελληνικά.
Ήταν η επιβίωση
στη μέση. Όταν δεν έχεις που να κοιμηθείς ή τι να φας, με ποιο θέατρο ν’
ασχοληθείς; Υπάρχουν πολλά θέατρα εδώ και πολλά έργα, όπως και πολλοί ηθοποιοί
που κάνουν δεύτερη και τρίτη δουλειά.
Περάσατε από
συνθήκες ακραίας φτώχειας, αν κατάλαβα καλά;
Όχι, αν και
δυσκολεύτηκα κάποιες στιγμές. Όταν αλλάζεις περιβάλλον, δουλειές, χώρα,
κάνοντας τη μετάβαση – ότι κι αν σημαίνει αυτό – βρίσκεις εμπόδια μπροστά σου.
Προέχει η επιβίωση. Πρώτα γνώρισα την Ειρήνη, τη συγγραφέα του έργου. Ήμασταν
μαζί στο φεμινιστικό στέκι και μου έλεγε ότι είχε γνωρίσει μια άλλη τρανς
κοπέλα από την Αιθιοπία που έφυγε στην Ευρώπη. Να σας πω κι ένα αστείο: Γινόταν
ένα πάρτι εκεί στο «faq», το
στέκι, όπου μία γειτόνισσα ενοχλήθηκε απ’ τα κορίτσια και πέταξε ένα κουβά νερό
απ’ το μπαλκόνι. Εγώ τότε πήρα ένα αυγό και το πέταξα στον τοίχο της. Έτσι με
είδε η Ειρήνη και θέλησε να με γνωρίσει. Όταν τα είπαμε λίγο, μου ομολόγησε πως
της έδωσα έμπνευση για να έγραφε ένα έργο. Γίναμε φίλες και με ρωτούσε πράγματα
για τη ζωή μου. Έγραψε ένα έργο εμπλέκοντας το προσφυγικό στοιχείο με το τρανς
κομμάτι, αφού ήθελε να μιλήσει για πράγματα όχι πολυειπωμένα. Έπρεπε να με
ρωτήσει για να αντλήσει στοιχεία, δεν ήθελε να γράψει μόνο απ’ το μυαλό της. Κι
εκεί που κάποιοι ρωτάνε «γιατί δεν γράφει μια τρανς η ίδια ένα έργο;», η Ειρήνη
αυτό έκανε μέσω εμού. Τουλάχιστον κλήθηκα εγώ να παίξω το ρόλο, μια τρανς, αφού
συνήθως άντρες καλούνται να παίξουν μεταμφιεσμένοι. Το έργο ως project πήρε μία διάκριση και τότε ζήτησε
να το σκηνοθετήσει ο Δημήτρης Καρατζιάς στο «Vault». Αυτός μου ζήτησε να βρεθούμε από κοντά για το
έργο, αν και σίγουρα με είχε προτείνει η Ειρήνη.
Πως ήταν σαν
σκηνοθέτης ο Καρατζιάς;
Κάναμε εντατικές
πρόβες για τρεις μήνες. Μου άρεσε τόσο πολύ το κείμενο, έτσι που με αφορά, ώστε
δεν γινόταν να μην το μάθω άμεσα. Αν δηλαδή είχα κάτι πιο άκυρο σε σχέση με
μένα, ο κόπος θα ήταν πολύ μεγαλύτερος. Το πράγμα ρόλαρε και καμιά φορά απορώ
κι εγώ. Μου άρεσε που μου έδωσε χώρο ο Καρατζιάς, λέγοντας μου δυο – τρία
πράγματα χωρίς να με καταπιέσει. Μου έδωσε ελευθερία, αυτός που είναι
επαγγελματίας στη δουλειά του και δουλεύει τόσα χρόνια.
Θα θέλατε να
σπουδάσετε θέατρο;
Θα ήθελα σίγουρα
ν’ ασχοληθώ παραπάνω. Γιατί όχι, αν είχα την ευκαιρία. Δεν ξέρω για το μέλλον.
Ο
συμπρωταγωνιστής σας βρέθηκε στην πορεία;
Ήταν ήδη εκεί
όταν με κάλεσαν. Τα πήγαμε καλά απ’ την αρχή. Μου πήρε λίγο καιρό για να χτίσω
μερικά πράγματα ώστε να τα καταλάβουν. Ήμουν αμήχανη, διότι εμείς οι τρανς
έχουμε κάποιες άμυνες για να επιβιώσουμε. Μέχρι να σπάσουν οι άμυνες,
χρειάζεται χρόνος για να σε μάθουν. Είχαμε, όμως, καλή χημεία μεταξύ μας.
Η αλήθεια είναι
πως βγάζετε και έναν ερωτισμό μεταξύ σας.
(γελάει) Η Ειρήνη
στο κείμενο δεν ήθελε να υπάρχει ερωτισμός για να μην πέσουμε στα κλισέ. Στο
τέλος υποτίθεται ότι χωρίζουν οι δρόμοι μας, αλλά αυτός γυρίζει πίσω και μου
δίνει τα λεφτά που μου πήρε. Ουσιαστικά η μετάβαση γίνεται σ’ αυτόν. Δεν θέλαμε
να γίνει ερωτικό ή και σεξουαλικό το έργο. Ας έμενε έτσι ανθρώπινο κι ας με
ερωτευόταν στη συνέχεια αυτός. Δηλαδή είναι μαλάκας ο χαρακτήρας του
φορτηγατζή, αλλά και δεν είναι, εφόσον μιλάμε για τη μαλακία μιας κοινωνίας
ολόκληρης.
Είναι μια
ψυχοθεραπεία για σας η παράσταση αυτή;
Ωω, φουλ! Δεν θα
είχα σωθεί, βέβαια, αν δεν είχα κάνει την ψυχοθεραπεία μου κανονικά. Η
παράσταση είναι λυτρωτική ως προς το μοίρασμα, δηλαδή «αυτό που είμαι και που
ξέρω, θα σας το πω ανοιχτά». Άλλο σε καφέ μ’ ένα φίλο και άλλο μπροστά σε κόσμο
που σε χαιρετά μετά. Ένα βήμα για την καλυτέρευση της κοινωνίας είναι κι αυτή η
παράσταση. Δεν είμαι μόνο εγώ, μιλάω με τη φωνή όσων δεν ακούγονται, όλης της
αλήθειας των τρανς που παραμένει κλεισμένη σε στερεότυπα.
Θα θέλατε να
ζήσετε μόνιμα στην Ελλάδα;
Δοκίμασα να ζήσω
πριν εφτά χρόνια στην Ολλανδία, αλλά δυσκολεύτηκα και γύρισα πίσω. Έκατσα
ενάμισι χρόνο. Θέλω να την παλέψω εδώ και να πάρω ελληνική υπηκοότητα μετά από
δεκαπέντε χρόνια. Να αλλάξω και τα στοιχεία μου, κάτι που δεν θα ήμουν ικανή να
το ξαναζήσω απ’ την αρχή σε μια άλλη χώρα, έστω κι αν εκεί σου παρέχουν πολλά
περισσότερα.
Είστε πολιτικοποιημένη;
Κινούμαι στους
ελευθεριακούς χώρους και οι δεξιοί θα έλεγα ότι με αποδέχονται με περισσότερο
κόπο. Δείχνουν ενδιαφέρον, αλλά εγώ νιώθω ότι πρέπει να εξηγώ πολλά παραπάνω κι
έτσι προτιμώ να μιλήσω και σ’ αυτούς με τη δουλειά μου. Ούτε μ’ ενδιαφέρει να
κάνω την ακτιβίστρια «δασκάλα». Δεν δηλώνω, αν και είμαι ακτιβίστρια μέσω ενός
έργου. Πως αλλιώς να γινόταν και μόνο που υπάρχω και αγωνίζομαι καθημερινά; Ο
πατέρας μου είναι Παλαιστίνιος, μπορώ να μη φωνάζω κι εγώ «Free Palestine»; Δεν έχω την πολυτέλεια της επιλογής κιόλας. Κοιτάω τα έργα και τις
πράξεις των ανθρώπων και όχι τι μου λένε. Έχουμε μια κυβέρνηση εδώ που
υποστηρίζει ανοιχτά το Ισραήλ κι εγώ, ξέρετε, έδωσα συνέντευξη σε κανάλι που
ποτέ δεν παίχτηκε. Μόλις είπα ότι είμαι κατά το ήμισυ Παλαιστίνια, έκοψαν τη
συνέντευξη μου για να μην κάνουν σαπόρτ σε κάποια απ’ την Παλαιστίνη!
Την αγαπάτε τη
ζωή;
Ναι, τώρα πολύ!
Αρχίζει η ζωή μου να είναι πολύ πιο ωραία. Κρατάω το θετικό των όσων κάνω και
νιώθω καλά. Η Ελλάδα πια είναι σπίτι μου. Χαίρομαι που έρχονται και μου λένε
συγχαρητήρια και συγκινούμαι. Κάνω αυτό που θέλω για να περνάω την αλήθεια μου
μέσα από ένα έργο. Μη μπορώντας πια να πάω με τη λογική, αλλά με το ένστικτο,
ζω το παρόν και δεν κάνω σχέδια για το μέλλον.
