Ο ΠΟΕ, το Παγκόσμιο Εμπόριο και η Επισιτιστική Ασφάλεια
[το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΕΠΟΧΗ]
Καίτη Μυλωνά
Κτηνίατρος – mylonakaiti@gmail.com
Στα μέσα του Ιουνίου (12-15.06.2022) πραγματοποιήθηκε, μετά από δύο αναβολές, η 12η Υπουργική Διάσκεψη (MC12) του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ).
Οι Υπουργοί Εμπορίου του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) οδήγησαν την MC12 σε μια συμβιβαστική συμφωνία για μια δέσμη μέτρων σχετικά με την απαλλαγή από την TRIPS, τη γεωργία, την αλιεία και τη μεταρρύθμιση του ΠΟΕ. Η συμφωνία, η οποία έχει βαφτιστεί από διπλωμάτες «Πακέτο της Γενεύης», περιλαμβάνει επίσης μια 2ετή παράταση του υφιστάμενου μορατόριουμ των δασμών στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Ήδη αρχίζουν να προετοιμάζουν την 13η Σύνοδο μετά από 2 χρόνια.
Πέρα από τα ωραία λόγια για τη μεγάλη επιτυχία της οργάνωσης, η γενική αίσθηση είναι, ότι ο ΠΟΕ για μια ακόμη φορά δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των κρατών και των λαών. Οι επιμέρους αποφάσεις λήφθηκαν μόλις τις πρωινές ώρες της τελευταίας 6ης ημέρας της Διάσκεψης, ενώ οι γενικολογίες και οι υποσχέσεις για τις τελικές αποφάσεις στην επόμενη Διάσκεψη ήταν κυρίαρχες.
Επιπλέον, η Διάσκεψη κινδύνευσε να οδηγηθεί σε πλήρες αδιέξοδο, λόγω της επιμονής της Δύσης να επιβάλει σε όλες τις χώρες – με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις ελλείψεις σημαντικών αγροτικών προϊόντων – τις εξαγωγές αυτών των προϊόντων ακόμη και αν διακυβεύεται η επισιτιστική ασφάλεια αυτών των χωρών, στην προκειμένη περίπτωση, της Ινδίας. Η Ινδία πρόβαλε βέτο, με το επιχείρημα ότι πρώτα θα νοιαστεί για την επισιτιστική ασφάλεια για τους Ινδούς/ές και μετά θα εξάγει. Το βέτο της Ινδίας κάμφθηκε μετά από ισχυρή πίεση προς τη χώρα και λόγω των αποφάσεων της Συνόδου για την αλιεία, τις αδικαιολόγητες εξαγωγές αγροτικών προϊόντων και τις πατέντες των εμβολίων.
Η συμφωνία που αφορούσε την αλιεία, – περιορισμός αλιευτικών επιδοτήσεων, απαγόρευση επιδοτήσεων για την παράνομη και άναρχη αλιεία, απαγόρευση υπεραλίευσης, ιχθυοαποθέματα – ήταν απλά ένα πρώτο βήμα και όχι μια ολοκληρωμένη συμφωνία.
Η συμφωνία για μερική παραίτηση από την πνευματική ιδιοκτησία που θα επιτρέψει στις αναπτυσσόμενες χώρες να παράγουν και να εξάγουν εμβόλια για την COVID-19 δίχαζε τον ΠΟΕ για σχεδόν δύο χρόνια, όμως τελικά η συμφωνία που επετεύχθη είναι πολύ «στενή» καθώς δεν περιλαμβάνει τις διαγνωστικές τεχνικές και τις θεραπευτικές μεθόδους. Θεωρείται ένα τεχνοκρατικό πασάλειμμα που στοχεύει στη διάσωση της φήμης του ΠΟΕ και όχι της ζωής των ανθρώπων. Η φαρμακευτική βιομηχανία (BIG PHARMA) ήταν επικριτική για τη συμφωνία, υποστηρίζοντας, ότι επί του παρόντος υπάρχει πλεόνασμα εμβολίων που οι κυβερνήσεις και άλλες αρχές δεν έχουν καταλάβει πώς να διανείμουν και να διαχειριστούν και άρα δεν χρειαζόταν ούτε αυτή η μικρή παραχώρηση.
Έτσι, ως απάντηση στον πόλεμο στην Ουκρανία, προωθείται περισσότερο εμπόριο (νεο)αποικιακού τύπου. Μόλις λίγες μέρες μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, οι μεγαλύτερες επιχειρηματικές ενώσεις της Ευρώπης ζήτησαν ήδη από τους πολιτικούς να εντείνουν τις προσπάθειές τους γύρω από τις λεγόμενες «Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου». Μια άλλη κρίση, δηλαδή, χρησιμοποιείται για να πιέσει για το άνοιγμα των αγορών και την εισαγωγή πρώτων υλών, ειδικά από χώρες του παγκόσμιου Νότου. Οι συνέπειες για το κλίμα, οι παγκόσμιες ανισότητες και οι δομές εκμετάλλευσης αγνοούνται εσκεμμένα όταν πρόκειται για τη διασφάλιση αγορών για την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Στις 23 Ιουνίου 2022 πραγματοποιήθηκε ένα σεμινάριο (οργανώθηκε από οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο), με αυτό ακριβώς το θέμα, στο οποίο συμμετείχαμε.
Ο ΠΟΕ τα τελευταία χρόνια έχει απαξιωθεί και ουσιαστικά «υπολειτουργεί». Αδυνατεί να ρυθμίσει το διεθνές εμπόριο με κανόνες για όλες τις χώρες. Το εμπόριο πλέον ρυθμίζεται μέσω των Συμφωνιών Ελεύθερου Εμπορίου (FTAs), οι οποίες είναι στην πλειοψηφία τους διμερείς και τις οποίες συνάπτει η ΕΕ (ως η ισχυρότερη εμπορική δύναμη στον κόσμο) με μια χώρα, διαφορετική κάθε φορά, προς όφελος της ΕΕ, αλλά όχι των κρατών που την αποτελούν, ούτε πολύ περισσότερο των κατοίκων της) και χωρίς να τηρούνται τις περισσότερες φορές οι προϋποθέσεις του δίκαιου εμπορίου ή της προστασίας της δημόσιας υγείας ή του περιβάλλοντος, ή όλων μαζί.
Ο Πρόεδρος του ΟΗΕ προειδοποίησε στις 14.06.2022, ότι οι περισσότερες επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα, η νέα χρηματοδότηση από τις κυβερνήσεις για την εξερεύνηση ή την παραγωγή ορυκτών καυσίμων είναι απλώς «παραληρηματική» και ότι θα τροφοδοτήσει περαιτέρω τη μάστιγα ή τον πόλεμο, τη ρύπανση και την κλιματική καταστροφή (More fossil fuel investment, just ‘delusional’, warns Guterres).
Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο S2B, ως Οργάνωση της Κοινωνίας των Πολιτών σε επίπεδο ΕΕ, σε Δήλωσή του, θεωρεί ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί την κατάλληλη αφορμή για την καταστρατήγηση διεθνών προδιαγραφών από την πλευρά της ΕΕ και μια ευκαιρία για να συνάψει νέες εμπορικές συμφωνίες πιέζοντας/εκβιάζοντας ολόκληρα κράτη.
Η κριτική του S2B παραμερίζεται και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να την αντιμετωπίσει με μια σειρά μονομερών μέτρων για να υποστηρίξει το πράσινο ξέπλυμα της «Ατζέντας για το βιώσιμο εμπόριο».
Η ατζέντα για το βιώσιμο εμπόριο δεν αρκεί. Ενώ ορισμένα από τα μέτρα τα οποία μπορούν να βοηθήσουν ώστε να λογοδοτήσουν οι εταιρείες (Due Dilligence και Forest Protection), πρέπει να γίνουν κατανοητά ως μια προσπάθεια επανανομιμοποίησης των εμπορικών και επενδυτικών συμφωνιών, που υπονομεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και την προστασία του κλίματος. Επιπλέον, αυτά τα μέτρα μπορούν επίσης να χρησιμεύσουν για την προώθηση μιας άνισης και άδικης σχέσης μεταξύ της ΕΕ και των χωρών του παγκόσμιου νότου.
Έτσι, δεν φαίνεται καθόλου περίεργο, που η «La Via Campesina» καλεί τα κράτη να αποχωρήσουν από τον ΠΟΕ και να δημιουργήσουν ένα νέο πλαίσιο βασισμένο στην επισιτιστική κυριαρχία. Η «La Via Campesina» είναι το παγκόσμιο αγροτικό κίνημα που αντιπροσωπεύει τις φωνές 181 αγροτικών οργανώσεων σε πάνω από 80 χώρες και περισσότερους από 200 εκατομμύρια αγρότες μικρής κλίμακας από την Ασία, την Αφρική, την Ευρώπη και την Αμερική.
Στη δημόσια δήλωσή της αναφέρει:
Η επισιτιστική κρίση που πλήττει αυτήν τη στιγμή τον κόσμο είναι μια περαιτέρω απόδειξη ότι το ελεύθερο εμπόριο – όχι μόνο δεν επιφέρει επισιτιστική ασφάλεια – αλλά κάνει τους ανθρώπους να λιμοκτονούν.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) για άλλη μια φορά απέτυχε να προσφέρει μια μόνιμη λύση για τη διατήρηση των δημοσίων αποθεμάτων για σκοπούς επισιτιστικής ασφάλειας. Για περισσότερα από οκτώ χρόνια, οι πλούσιες χώρες μπλοκάρουν συγκεκριμένες προτάσεις από αφρικανικά και ασιατικά μέλη της G33 ως προς αυτό.
Η La Via Campesina ζήτησε την άμεση αναστολή όλων των υφιστάμενων κανόνων του ΠΟΕ που εμποδίζουν τις χώρες να αναπτύξουν δημόσια αποθέματα τροφίμων και να ρυθμίσουν την αγορά και τις τιμές. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν εσωτερικά κριτήρια που επιλέγουν οι ίδιες για την προστασία και την προώθηση της διατροφικής τους κυριαρχίας/επισιτιστικής ασφάλειας. Κάθε χώρα θα πρέπει να μπορεί να αναπτύξει τη δική της γεωργική και επισιτιστική πολιτική και να προστατεύει τα συμφέροντα των αγροτών της, χωρίς να βλάπτει άλλες χώρες. Η χρήση γεωργικών προϊόντων για αγροκαύσιμα θα πρέπει να απαγορευτεί.
Οι κυβερνήσεις πρέπει να βάλουν τέλος στην αρπαγή νερού, σπόρων και γης από πολυεθνικές εταιρείες και να εξασφαλίσουν στους παραγωγούς μικρής κλίμακας δίκαια δικαιώματα επί των κοινών πόρων.
Εμείς, η La Via Campesina, επιμένουμε ότι στο πλαίσιο της πανδημίας και της παγκόσμιας κρίσης εφοδιασμού, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στις τοπικές αγορές.
Η διακήρυξη της συνόδου κορυφής των BRICS κάνει σαφές το διακριτό στίγμα των χωρών που την αποτελούν και των χωρών που συνδέονται και δίνει έμφαση στη λογική της πολυμερούς συνεργασίας (multilaterism) ανάμεσα σε κυρίαρχα κράτη. Αυτή η έμφαση στην «κυριαρχική ανεξαρτησία» προβάλλεται ως μια ειδοποιός διαφορά σε σύγκριση με την προσέγγιση των G7.
Στην περίπτωση των «δυτικών» θεσμών και στρατηγικών μια σειρά από κατευθύνσεις διατυπώνονται σε ένα πλαίσιο όπου η εθνική κυριαρχία τίθεται υπό την αίρεση μιας ορισμένης συμμόρφωσης με ένα ορισμένο πολιτικό και κοινωνικό μοντέλο, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας συμπεφωνημένης μειωμένης κυριαρχίας την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ στην περίπτωση των BRICS το μήνυμα που εκπέμπεται είναι ότι η οικονομική συνεργασία δεν συνεπάγεται και υποχρεωτική συμμόρφωση σε ένα ορισμένο εσωτερικό κοινωνικό και πολιτικό πρότυπο.
Πλέον, τα όσα συμβαίνουν ακριβώς τώρα σημαίνουν το τέλος του μονοπολικού κόσμου. Κι εκεί που σε πιάνει μια απογοήτευση, αρχίζεις και «ελπίζεις» πάλι!
Το άρθρο Καίτη Μυλωνά: “Ο ΠΟΕ, το Παγκόσμιο Εμπόριο και η Επισιτιστική Ασφάλεια” εμφανίστηκε πρώτα στο Nature Friends.
