Ο τίτλος του σημερινού άρθρου είναι δανεισμένος από το βιβλίο Ventres à louer, μια συλλογή κειμένων με επιμέλεια από δύο Γαλλίδες φεμινίστριες εναντίον της παρένθετης κύησης, η οποία στα γαλλικά λέγεται gestation pour autrui, κύηση για λογαριασμό άλλου, και συνήθως αναφέρεται με το ακρώνυμο GPA.
Πράγματι, στην Ευρώπη πολλές φεμινίστριες είναι κατηγορηματικά αντίθετες σε αυτή την εμπορευματοποίηση του γυναικείου σώματος, θεωρούν μάλιστα ότι η παρένθετη κύηση είναι κοινωνική πρακτική που υποδουλώνει ακόμα περισσότερο τις γυναίκες και όχι, όπως παρουσιάζεται από τους μεγαλογιατρούς, ιατρική πρόοδος. Είναι άλλωστε κοινό μυστικό ότι αποτελεί τεράστια και επικερδή βιομηχανία και ότι τις περισσότερες φορές οι παρένθετες μητέρες είναι φτωχές μετανάστριες, που εξαναγκάζονται από την ανέχεια να νοικιάσουν τη μήτρα τους και ότι οι προστατευτικές διατάξεις των εθνικών νομοθεσιών συχνά καταστρατηγούνται.
Στην Ελλάδα έχει θεσπιστεί από το 2002 ο νόμος για την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, νόμος που τροποποιήθηκε το 2014 και το 2022 στην κατεύθυνση της διευκόλυνσης και της χαλάρωσης περιορισμών. Το θέμα έχει έρθει στην επικαιρότητα σε συνάρτηση με το αναμενόμενο νομοσχέδιο για τον γάμο των ομοφύλων ζευγαριών.
Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο ακόμα δεν το είδαμε, αλλά έχει ήδη προκαλέσει εσωκομματικά προβλήματα στα τρία μεγαλύτερα κόμματα. Τα προβλήματα στη Νέα Δημοκρατία ήταν αναμενόμενα, αφού πολλοί βουλευτές επηρεάζονται από τη συντηρητική-ακροδεξιά ρητορική των Βορίδη-Σαμαρά. Το περίεργο είναι ότι ανάλογα ποσοστά επιφυλακτικών βουλευτών υπάρχουν και στο ΠΑΣΟΚ, και ότι ακόμα και στον ΣΥΡΙΖΑ έχουν εκφραστεί επιφυλάξεις. Λέγεται ότι ο Παύλος Πολάκης είπε ότι «πάνω από τα 300 μέτρα» (δηλ. στα ορεινά χωριά της εκλογικής του περιφέρειας) συναντά πολύ έντονες αντιδράσεις.
Κι έτσι, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν αποκλείεται να βγει κερδισμένος από αυτή τη δύσκολη καμπή, χάρη στις αντιφάσεις της αντιπολίτευσης και στους πολύ αδέξιους χειρισμούς του ΣΥΡΙΖΑ, με αλλεπάλληλες παλινωδίες στο θέμα της κομματικής πειθαρχίας.
Οι αντιδράσεις του συντηρητικού τμήματος της κοινής γνώμης δεν αφορούν τόσο πολύ τον γάμο καθαυτό, όσο τη δυνατότητα τεκνοθεσίας που σχεδόν νομοτελειακά απορρέει από τη θέσπιση του γάμου. Εδώ και μέρες παρελαύνουν στα κανάλια ανθυποδιασημότητες που εκφράζουν τον αποτροπιασμό τους για το ενδεχόμενο να μεγαλώσει ένα παιδί «χωρίς μητέρα» ή «χωρίς μητέρα και πατέρα», προσβάλλοντας καίρια τις χιλιάδες μονογονεϊκές οικογένειες.
Όμως, υπάρχουν και κάποιοι που επικρίνουν το νομοσχέδιο επειδή είναι ημιτελές, ατελές, κάνει μισές δουλειές. Φυσικά, και αυτοί βασίζονται σε όσα έχει υπαινιχθεί ο πρωθυπουργός για το περιεχόμενο του νομοσχεδίου, οπότε η κριτική τους είναι αναγκαστικά υπό αίρεση. Αυτοί λοιπόν θα ήθελαν να επεκταθεί και στα ομόφυλα ζευγάρια η δυνατότητα χρήσης υπηρεσιών παρένθετης κύησης.
Μάλιστα, ο ΣΥΡΙΖΑ κατάθεσε πρόταση νόμου (εδώ η περίληψη και το πλήρες κείμενο στο λινκ στο κάτω μέρος της σελίδας) που περιλαμβάνει και τη δυνατότητα παρένθετης κύησης και από ομόφυλα ζευγάρια. Και το μεγαλύτερο μέρος του ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος τάσσεται υπέρ της θέσπισης αυτής της δυνατότητας.
Σε σχετικές συζητήσεις, κάποιοι υποστηρίζουν ότι είναι θέμα ισότητας. Αφού θα αναγνωριστεί η δυνατότητα τεκνοθεσίας και στα ετερόφυλα ζευγάρια, όπως και στα ομόφυλα, εξίσου πρέπει να αναγνωριστεί η δυνατότητα χρήσης παρένθετης μητέρας και στα ετερόφυλα όπως και στα ομόφυλα ζευγάρια.
Ωστόσο, εδώ υπάρχει μια ανακρίβεια. Η ελληνική νομοθεσία αναγνωρίζει τέτοια δυνατότητα όχι σε ζευγάρια αλλά σε γυναίκες, που μπορεί να είναι άγαμες ή έγγαμες -απλώς, αν είναι έγγαμη αυτονόητα χρειάζεται η συναίνεση του συζύγου. Οπότε, η μόνη συμπλήρωση που νοείται είναι να προβλεφθεί ότι αν η γυναίκα που θέλει να προσφύγει σε υπηρεσίες παρένθετης κύησης έχει συνάψει ομόφυλο γάμο, τότε απαιτείται και η συναίνεση της συζύγου της.
Αλλά το βασικό δεν είναι αυτό. Οι υποστηρικτές της παρένθετης κύησης «για όλους» αποκρύπτουν το γεγονός ότι σε πολλές προοδευμένες ευρωπαϊκές χώρες η παρένθετη κύηση απαγορεύεται εντελώς, για λόγους προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Ακόμα και ο ΣΥΡΙΖΑ στην επιχειρηματολογία του προσπαθεί να κρύψει την αλήθεια με φραστικά τεχνάσματα.
Προσέξτε τι γράφει η Αυγή:
Υπενθυμίζεται ότι η από κοινού τεκνοθεσία από ζευγάρια ίδιου φύλου συναντάται σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες: Ανδόρα, Αυστρία, Βέλγιο, Κροατία, Δανία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ισλανδία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Ολλανδία, Νορβηγία, Πορτογαλία, Ισπανία, Σλοβενία, Σουηδία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο. Περίπου στις ίδιες χώρες προβλέπονται διαδικασίες ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής για ΛΟΑΤΚΙ+ ζευγάρια.
Όμως δεν είναι «περίπου οι ίδιες χώρες», αυτό είναι ψέμα.
Από μια πρόχειρη έρευνα που έκανα (διορθώστε με τεκμηριωμένα αν πέφτω έξω κάπου), τουλάχιστον στη Φινλανδία, την Αυστρία, τη Δανία (*), τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ισλανδία, το Λουξεμβούργο, την Ισπανία, τη Σουηδία και την Ελβετία η παρένθετη κύηση απαγορεύεται εντελώς. (Στη Δανία επιτρέπεται μία μητέρα να δώσει σε μια άλλη οικογένεια το παιδί που έχει γεννήσει, χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα -κάτι που ελάχιστες φορές έχει γίνει).
Αυτό σημαίνει ότι στις περισσότερες προοδευμένες ευρωπαϊκές χώρες δεν επιτρέπεται από τον νόμο παρένθετη μητρότητα καθόλου. Η Ελλάδα δηλαδή, αυτή τη στιγμή με τον νόμο του 2002 δεν είναι «καθυστερημένη» αλλά μάλλον «προχωρημένη» αφού δίνει τη δυνατότητα υπηρεσιών παρένθετης κύησης σε γυναίκες. Κρίμα που ένα αριστερό κόμμα κρύβει την αλήθεια σε αυτό το σημείο.
Αυτή είναι η ευρωπαϊκή προσέγγιση. Να σημειωθεί ότι οι ευρωπαϊκές χώρες που επιτρέπουν την παρένθετη μητρότητα συνήθως βάζουν αρκετούς περιορισμούς και τις περισσότερες φορές αποκλείουν το χρηματικό αντάλλαγμα, όπως άλλωστε κάνει και η Ελλάδα -μιλάνε για «αλτρουιστική παρένθετη μητρότητα». Βέβαια, αν η παρένθετη μητέρα δεν είναι συγγενής της ενδιαφερόμενης ή έστω πολύ στενή φίλη, καταλαβαίνει κανείς ότι τις περισσότερες φορές ο αλτρουισμός είναι φύλλο συκής για συναλλαγή κάτω από το τραπέζι. (Για λόγους πληρότητας να αναφέρω ότι ο ελληνικός νόμος απαγορεύει μεν τα ανταλλάγματα, αλλά προβλέπει ότι η παρένθετη μητέρα δικαιούται τροφεία για το διάστημα της κυοφορίας. Δεν μπόρεσα να βρω πού ορίζεται το ύψος αυτών των τροφείων, πιο κάτω κάποιος αναφέρει 15000 ευρώ συνολικά).
Σε πολλές πολιτείες των ΗΠΑ η παρένθετη κύηση επιτρέπεται σε όλους -αν και σε άλλες δεν επιτρέπεται καθόλου. Η αμερικανική προσέγγιση προβάλλει το δικαίωμα του ατόμου σε αυτοδιάθεση του σώματός του. Γιατί να μη μπορεί κάποια γυναίκα να νοικιάζει τη μήτρα της επ’ αμοιβή; Τη λογική αυτή την εξέφρασε απερίφραστα, χυδαία θα έλεγα εγώ, ο ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβιστής (αλλά και αγριοφιλελεύθερος) Γρηγόρης Βαλλιανάτος, που έγραψε στο Φέισμπουκ (κοπιπαστώνω):
Ποια εισ εσυ που θα πεις σ εναν ανθρωπο με μητρα πως δεν μπορει ν αποφασιζει ελευθερα να κανει παρενθετες κυησεις με το σωμα του καθε φορά που γουσταρει, και να αμοιβεται με τα δεκαπενταρια( χιλιαδες ευρω) που προβλεπει ο νομος του 2002 στην Ελλαδα για τη διατροφη του κατα τους εννεα μηνες της κυησης αλλά και για την υπηρεσια που προσφερει;
Βέβαια, με την ίδια λογική, ποιος είσαι εσύ που θα πεις σε έναν άνθρωπο με δυο νεφρά ότι δεν μπορεί να πουλάει, ή ακόμα και να βγάζει σε πλειστηριασμό το νεφρό του; Διότι και αυτό έχει προταθεί από τους ακραιφνείς φιλελεύθερους.
Η Ευρώπη, ευτυχώς είναι μακριά από τέτοιες λογικές, ή μάλλον προσπαθεί να είναι. Αντίθετα, σε πιο φτωχές χώρες ανθεί η βιομηχανία ενοικίασης μητρών και μητέρων. Όταν επιτέθηκε η Ρωσία στην Ουκρανία, πολλά ζευγάρια από δυτικές χώρες βρέθηκαν σε δύσκολη θέση επειδή εκείνη τη στιγμή βρίσκονταν στο Κίεβο όπου είχαν πάει για να παραλάβουν το παιδί που είχαν παραγγείλει, και εγκλωβίστηκαν προσωρινά.
Εδώ όμως έχουμε και το επιχείρημα των φιλελεύθερων: Αφού τα πλούσια ομόφυλα ζευγάρια θα μπορούν να πηγαίνουν στην Ουκρανία ή στην Καλιφόρνια ή κάπου αλλού και να αποκτούν εκεί παιδιά, δεν είναι ταξική διάκριση η μη καθιέρωση της δυνατότητας αυτής στην Ελλάδα; Αλλά βέβαια, πολλά δικαιώματα έχουν ταξική διάσταση -ένα φτωχό ομόφυλο ζευγάρι δεν θα μπορεί έτσι κι αλλιώς να πληρώσει για να χρησιμοποιήσει υπηρεσίες παρένθετης μητέρας. Όμως, δεν είναι πειστική η επίκληση της ταξικής πτυχής διότι παραβλέπει τη στυγνή εκμετάλλευση της γυναίκας που θα νοικιάσει τη μήτρα της.
Ένα άλλο επιχείρημα το βρίσκω πιο βάσιμο: Όλοι εσείς που κόπτεσθε για τις φτωχές παρένθετες που θα δανείσουν τη μήτρα τους και καταγγέλλετε την εκμετάλλευσή τους, τώρα ξυπνήσατε, που πρόκειται το μέτρο να επεκταθεί στα ομόφυλα ζευγάρια; Από το 2002 ως το 2024 δεν αγανακτούσατε για την εκμετάλλευση; Ομοφοβικοί είστε, αυτό είστε.
Έχει μια βάση αυτό το επιχείρημα. Όμως, εξαρτάται και ποιος αντιδρά. Όταν αυτός που διαφωνεί με την παρένθετη κύηση διαφωνεί συνολικά, και επιπλέον συμφωνεί με την επέκταση της τεκνοθεσίας στα ομόφυλα ζευγάρια, ολοφάνερα δεν έχει ομοφοβικά κίνητρα. Αλλά ισχύει η κριτική, ότι έπρεπε νωρίτερα να εξεγερθούμε για την εκμετάλλευση των παρένθετων μητέρων, όπως πρόσφατα αποκαλύφθηκε και στην υπόθεση της κλινικής στα Χανιά.
Να πούμε εδώ ότι με δύο τροποποιήσεις του ελληνικού νόμου, το 2014 και το 2022, διευκολύνθηκαν οι παρένθετες κυήσεις -όχι τυχαία και οι δυο έγιναν με δεξιές κυβερνήσεις, που λογικό είναι να θέλουν να ευχαριστήσουν τους μεγαλοκλινικάρχες πελάτες τους. Ας πούμε, ο νόμος του 2002 πρόβλεπε ότι η κυοφορούσα πρέπει να είναι «μόνιμη κάτοικος» Ελλάδας, ενώ το 2014 η απαίτηση αυτή τροποποιήθηκε σε «προσωρινή διαμονή» χωρίς το φεμινιστικό κίνημα να το προσέξει και να το καταδικάσει. Άλλωστε, ο νόμος του 2022 ρητά αναφέρει ανάμεσα στα οφέλη του νόμου την τόνωση της εθνικής οικονομίας από τον ιατρικό τουρισμό -σαν την Ουκρανία.
Και επειδή βρίθουν οι καταγγελίες ότι οι κλινικάρχες καθόλου δεν τηρούν τις διατάξεις του νόμου για την υγεία των παρένθετων, και επειδή έτσι κι αλλιώς η εκμετάλλευση είναι στυγνή, και επειδή η Ελλάδα πρέπει να έχει πρότυπο τις προοδευμένες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, προσωπικά θα ήθελα όχι απλώς να μην επεκταθεί σε άντρες η δυνατότητα χρήσης υπηρεσιών παρένθετης κύησης αλλά και να καταργηθεί η πρόβλεψη του 2002 όπως έχει τροποποιηθεί, ή τουλάχιστον να μπουν επιπλέον περιορισμοί.
Όμως, μπορεί να πέφτω έξω. Περιμένω να ακούσω τα επιχειρήματά σας.
Όσοι ξέρουν γαλλικά, μπορούν εδώ να δουν τις δύο φεμινίστριες που επιμελήθηκαν το βιβλίο να αναλύουν, σε συνέντευξη, την επιχειρηματολογία εναντίον της παρένθετης κύησης.
