Ο δήμαρχος Αθηναίων τις προάλλες ανακοίνωσε με καμάρι στο Τουίτερ ότι πρώτη φορά επιβλήθηκε σε πολιτικό κόμμα πρόστιμο για «αφισορύπανση και ρύπανση με φυλλάδια», χάρη στον νέο κανονισμό καθαριότητας που δίνει αυτή τη δυνατότητα. Και κατέληξε με ένα, κατάπτυστο κατά τη γνώμη μου, αλλά εσείς μπορεί να το επικροτείτε, «Μήνυμα προς τους νεόγερους της πολιτικής: πολιτική με ψαρόκολλα και χαρτί δε γίνεται. Καλώς ήρθατε στον 21ο αιώνα».
Έγινε γνωστό ότι το κόμμα στο οποίο επιβλήθηκε το πρόστιμο ήταν το ΜΕΡΑ25, ενώ με άλλη ανακοίνωση, την επόμενη μέρα, γνωστοποιήθηκε η επιβολή άλλου προστίμου, ύψους 21.600 ευρώ, στο ΚΚΕ αυτή τη φορά, για τον ίδιο λόγο.
Ο δήμαρχος θεωρεί παρωχημένες λοιπόν τις αφίσες (υποτιμητικά μάλιστα αναφέρθηκε στην ψαρόκολλα) στον 21ο αιώνα, ως μέσο διάδοσης πολιτικών θέσεων. Υπονοεί προφανώς ο κ. Μπακογιάννης ότι στον 21ο αιώνα η πολιτική προπαγάνδα γίνεται με άλλους διαύλους, λιγότερο ρυπαντικούς, ας πούμε. Στο διαδίκτυο, πολίτες που επικρότησαν την απόφαση ανέφεραν το διαδίκτυο και την τηλεόραση, ως εναλλακτικούς διαύλους που καθιστούν περιττές τις αφίσες.
Είναι όμως έτσι; Για την τηλεόραση ακούγεται αστείο, τέτοια και τόση που είναι η μονολιθικότητα του ελληνικού τηλεοπτικού τοπίου, ακόμα και στην προεκλογική περίοδο όπου κάποια προσχήματα τηρούνται. Τα αριστερά κόμματα της ελάσσονος αντιπολίτευσης, το ΚΚΕ και το ΜΕΡΑ, και πολύ περισσότερο η Ανταρσύα και τα άλλα εξωκοινοβουλευτικά, ελάχιστα εμφανίζονται στα τηλεοπτικά πάνελ -όχι μόνο επειδή είναι «μικρά», αφού άλλα μικρά κόμματα προβάλλονται αφειδώς, ανάλογα με τη στόχευση.
Όσο για το διαδίκτυο, αφενός δεν φτάνει σε όλα τα κοινά (σε όλες τις μερίδες του κοινού, αν θέλετε) και αφετέρου δεν είναι δωρεάν. Το ίδιο το τουίτ του κ. Μπακογιάννη φανερώνει τη διάκριση: εσείς κι εγώ δεν θα μπορούσαμε να δημοσιεύσουμε ένα κείμενο τέτοιας έκτασης, διότι το Τουίτερ βάζει περιορισμό στους 280 χαρακτήρες για τους δωρεάν χρήστες. Το τουίτ του κ. Μπακογιάννη είναι πολύ εκτενέστερο, κοντά 400 χαρακτήρες, επειδή ο κ. Μπακογιάννης είναι «πιστοποιημένος χρήστης» (δείτε και το μπλε τικ πλάι στο όνομά του) και πληρώνει 8 ή 10 δολάρια ή ευρώ το μήνα για το προνόμιο αυτό. Μικρό το ποσό, θα πείτε, αλλά ενδεικτικό του ότι δεν είναι όλοι ίσοι στο διαδίκτυο -ή μάλλον είναι ίσοι μόνο θεωρητικά, εφόσον όλοι μπορούν να αγοράσουν διαδικτυακό χώρο, αν βέβαια έχουν τα χρήματα.
Εδώ λεξιλογούμε, έστω και σε προεκλογική περίοδο, οπότε να πούμε δυο λόγια για την αφίσα.
H αφίσα είναι δάνειο από το γαλλικό affiche, με την ίδια σημασία. Η γαλλική λέξη προέρχεται από το προθετικό a + fiche, που ανάγεται στο ρήμα ficher, «μπήγω, χώνω» και αυτό στο λαϊκό λατινικό *figicare και στο λατινικό figere. Αρχικά affiche ήταν ένα ραβδί που έχωναν στο έδαφος ή ένα κοντάρι με μεταλλική μύτη, που το έχωναν οι ψαράδες στην άμμο για να δένουν τη βάρκα τους. Ήδη όμως από τον 15ο αιώνα πήρε τη σημασία «ανακοίνωση προς το κοινό, γραμμένη σε χαρτί», χωρίς να βρίσκω εξήγηση για τη σημασιακή μετατόπιση.
Η σημασία της ανακοίνωσης προς το κοινό καθιερώθηκε για τη λέξη affiche.
Πότε μπήκε στα ελληνικά η λέξη; Θα έλεγα μεταπολεμικά και αυτό το στηρίζω στο γεγονός ότι βρίσκω σε εφημερίδες των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων, 1948-49, δυο τρεις αναφορές στη λέξη, με τον τύπο «αφφίς», που μεταφέρουν δηλαδή τη γαλλική λέξη αυτούσια, πχ «Διά πρώτην φοράν ο Ελληνικός Τουρισμός παρουσιάζει μία τόσον μεγάλην συλλογήν διαφημιστικών «αφφίς» «, Εμπρός 30.12.1949. Τόσο τα εισαγωγικά όσο και η πιστή μεταφορά της γαλλικής λέξης χωρίς συμμόρφωση, αλλά και της γαλλικής ορθογραφίας (σε ελληνογενείς λέξεις δεν υπάρχει διπλό φ, ως γνωστόν) με κάνουν να συμπεραίνω ότι η λέξη ήταν τότε φρεσκοεισαγμένη, χωρίς να είχε περάσει ακόμα από το γραφείο του εκτελωνιστή. Μόλις εκτελωνίστηκε και πλήρωσε τον φόρο έγινε αφφίσα και αφίσα και γνώρισε μεγάλη διάδοση, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 70 και μετά.
Με τον τρόπο αυτό είχαμε και μιαν ωραία εξειδίκευση, καθώς η εισαγωγή του αγγλικού όρου, poster, μας έδωσε και το δάνειο «πόστερ», αλλά κάναμε μια διάκριση που ακόμα κρατάει θαρρώ: αφίσες στους δρόμους, πολιτικές ή εμπορικές, πόστερ στο εφηβικό δωμάτιο (αν και μπορείς να βρεις και αφίσες στο δωμάτιο, όχι όμως πόστερ στο δρόμο).
Με ρώτησε κάποιος αν πρέπει να γράφουμε «αφισορύπανση» ή «αφισορρύπανση». Η σύντομη απάντηση είναι: αφισορύπανση, με ένα ρο αφού έτσι το γράφουν όλα τα μεγάλα λεξικά μας (Χρηστικό και ΜΗΛΝΕΓ δίνουν, δεύτερο όμως, τον τύπο με ρρ).
Η μη μονολεκτική απάντηση βρίσκεται στο άρθρο που έχουμε γράψει (τότε με αφορμή την ηχορύπανση/ηχορρύπανση). Εκεί θα δείτε ότι τα λεξικά του Μπαμπινιώτη γράφουν αφισορύπανση αλλά ηχορρύπανση, επειδή προτείνουν να γράφονται με ρρ μόνο τα «γηγενή λόγια σύνθετα». Το ΛΚΝ πάλι γράφει ηχορύπανση, αφισορύπανση αλλά απορρύπανση, απορρυπαντικό.
Παραθέτω από το παλιό εκείνο άρθρο:
Γενικά, έχουμε μια τάση να γράφουμε με ένα Ρ τους νεολογισμούς. Ακόμα και το λεξικό Μπαμπινιώτη, το «αντιρυτιδικός» το γράφει με ένα ρο (ενώ γράφει αρρυτίδωτος), ενώ τα αντιρευματικά φάρμακα, που δεν τα έχει το λεξικο Μπαμπινιώτη, οι περισσότεροι τα γράφουν με ένα Ρ, και το Χρηστικό Λεξικό επίσης με ενα Ρ τα λημματογραφεί (χωρίς καν να δίνει την εναλλακτική ορθογραφία).
Βλέπετε, καθώς η λόγια και η λαϊκή γλώσσα έχουν έρθει σε ώσμωση, με την επικράτηση της δημοτικής ως κοινής νεοελληνικής και με τη γενίκευση της υποχρεωτικής παιδείας, δεν είναι πια τόσο απλό να ορίσουμε τι εννοούμε «λόγιο σύνθετο». Οπότε, εγώ προσωπικά, από τα σύνθετα της ρύπανσης κρατάω με δύο ρ την αντιρρύπανση, τα απορρυπαντικά και την απορρύπανση, αλλά όλα τα άλλα τα γράφω απλά: ηχορύπανση, αφισορύπανση, θερμορύπανση, φωτορύπανση και πάει λέγοντας. Ο διαχωρισμός έχει και μια εσωτερική συνέπεια, αφου τα δεύτερα είναι μορφές ρύπανσης.
Αυτά τα είχα γράψει πριν από 5 χρόνια. Σήμερα, αμφιταλαντεύομαι για την αντιρ/ρύπανση.
Ας επιστρέψουμε όμως στις αφίσες και στον κ. Μπακογιάννη. Νομίζω ότι η κίνησή του είναι κυρίως προεκλογικό μέτρο (έχουμε και δημοτικές εκλογές τον Οκτώβριο) διότι, αν κρίνω από προηγούμενες υποθέσεις το πρόστιμο μάλλον θα καταπέσει στο Διοικητικό Εφετείο -υπάρχει προηγούμενο, με ακύρωση προστίμου που είχε επιβληθεί από τον κ. Μπουτάρη στο ΚΚΕ, το δε Εφετείο είχε κάνει την ολοφάνερη διάκριση ανάμεσα σε εμπορικές και πολιτικές αφίσες.
Εκτός αυτού, ο δήμαρχος φαίνεται να έχει αποφασίσει να εξοβελίσει τις αφίσες από την Αθήνα διότι σε δηλώσεις του υποστήριξε ότι έχουν διατεθεί στα κόμματα χώροι για εκλογικά περίπτερα καθώς και «450 στέγαστρα σε στάσεις λεωφορείων» αλλά δεν είπε τίποτα για παραχώρηση χώρου για αφίσες.
Θα είχε ενδιαφέρον να επαληθευόταν η πληροφορία για τα 450 στέγαστρα και πώς αυτά κατανεμήθηκαν στην τεράστια έκταση του Δήμου Αθηναίων. Ωστόσο, με ενοχλεί πολύ η άποψη ότι «δεν γίνεται πολιτική με ψαρόκολλα και χαρτί». Στη Δυτική Ευρώπη κανείς δεν συμφωνεί με την αποστειρωτική αντίληψη του κ. Μπακογιάννη. Κατά σύμπτωση, τόσο στο Λουξεμβούργο όπου κατοικώ όσο και στη Βρέμη όπου είχα πάει τον προηγούμενο μήνα, είδα πάρα πολλές αφίσες, τόσο σε ειδικά σημεία που παραχωρεί ο δήμος, όσο και στις κολόνες -φαίνεται πως ή οι κουτόφραγκοι δεν συμμερίζονται το αφισοκτόνο μένος του Ανιψιού ή ο κ. Μπακογιάννης δεν εμφορείται από ευρωπαϊκές αξίες.
Και βέβαια πάει πολύ να μιλάει για καλαισθησία ο άνθρωπος που έχει μετατρέψει εδώ και τρία χρόνια το ωραιότερο σημείο της Αθήνας σε γιαπί!
