Στο ιστολόγιο συνηθίζουμε να δημοσιεύουμε άρθρα, αφιερωμένα σε ονόματα, τη μέρα της γιορτής τους, και με τον καιρό έχουμε καλύψει τα περισσότερα διαδεδομένα αντρικά και γυναικεία ονόματα -τη Μαρία και την Άννα, τον Δημήτρη και τη Δήμητρα, τον Γιάννη, τον Γιώργο, τον Νίκο, τον Κώστα και την Ελένη, τον Στέλιο και τη Στέλλα, τον Χρίστο (ή Χρήστο) και την Κατερίνα. Από τα λιγότερο συχνά έχουμε αφιερώσει άρθρο στον Σπύρο , στον Θανάση και στον Σταύρο, στον Θωμά, στον Στέφανο, στον Χαράλαμπο, στην Παρασκευή και τον Παρασκευά., στον Αντώνη και την Αντωνία. και, το τελευταίο, φέτος τον Μάρτιο, στη Θεοδώρα και στον Θόδωρο.
Σήμερα έχουμε 30 Νοεμβρίου, γιορτάζει ο Ανδρέας και η Ανδριανή ή η Ανδριάνα, οπότε θα τους ευχηθούμε με ένα ακόμα άρθρο της σειράς των ονομάτων.
Το όνομα είναι αρχαίο ελληνικό και προέρχεται από το ουσ. ανήρ, ανδρός, άρα θα σήμαινε «ανδρείος». Ο αρχαίος τύπος ήταν Ανδρεύς, και με αυτό το όνομα βρίσκουμε και μυθολογικά πρόσωπα, όπως τον ιδρυτή του Ορχομενού ή τον βασιλιά της Άνδρου, αλλά και ιστορικά όπως τον τύραννο της Σικυώνας, πρόγονο του Κλεισθένη.
Ωστόσο, η μεγάλη διάδοση του ονόματος στους χριστιανικούς χρόνους οφείλεται στον απόστολο Ανδρέα, τον πρωτόκλητο (φαίνεται πως το ελληνικό αυτό όνομα ήταν διαδεδομένο στους ελληνίζοντες Εβραίους της Ιουδαίας, όπως άλλωστε και το Φίλιππος). Ο απόστολος Ανδρέας σταυρώθηκε το έτος 60 στην Πάτρα, η οποία σήμερα τον έχει και πολιούχο της.
Αρκετούς αιώνες μετά, αναπτύχθηκε στη Δύση η παράδοση ότι ο Ανδρέας ζήτησε να σταυρωθεί σε σταυρό διαφορετικού σχήματος από του Ιησού, αφού δεν ήταν άξιος να βρει τον ίδιο θάνατο, κι έτσι σταυρώθησε σε σταυρό σχήματος Χ (crux decussata). Αυτή η θεωρία επικράτησε κι έτσι ο χιαστός σταυρός ονομάζεται Σταυρός του Αγίου Ανδρέα -κοσμεί, ας πούμε, τη σημαία της Σκωτίας (βλ. εικόνα), όπου ο Άγιος Ανδρέας θεωρείται προστάτης άγιος και η σημερινή μέρα είναι εθνική εορτή.
Είναι επίσης προστάτης άγιος της Ρουμανίας, της Ρωσίας και των Μπαρμπέιντος, αλλά και πολιούχος σε διάφορες πόλεις της Ιταλίας και αλλού.
Ο Ανδρέας δεν είναι από τα πιο κοινά αντρικά ονόματα. Σε μια μελέτη συχνότητας βρίσκεται στη 19η θέση, ανάμεσα στον Ηλία και στον Απόστολο. Ωστόσο, στην Πάτρα έχει προφανώς μεγαλύτερη συχνότητα, αλλά δεν έχουν γίνει αναλύσεις της τοπικής συχνότητας των ονομάτων.
Εξαιτίας του απόστολου Ανδρέα, το όνομα έχει διαδοθεί σε όλο τον χριστιανικό κόσμο, και το Andrew (Andy/Drew) είναι πολύ δημοφιλές στις αγγλοσαξωνικές χώρες, ειδικά στην Αυστραλία και τη Σκωτία όπου βρίσκεται στην πρώτη πεντάδα των ανδρικών ονομάτων. Πολύ δημοφιλές όνομα και το Andreas στη Νορβηγία. Οι παραλλαγές στις διάφορες γλώσσες είναι αναμενόμενες και εύκολα αναγνωρίσιμες (André, Αντρέι, Αντρίγια κτλ.) αλλά στα ιταλικά το «Αντρέα» είναι ανδρικό, παρά την κατάληξή του. Στα τσέχικα, Οντρέι.
Γυναικεία αντίστοιχα ονόματα, που γιορτάζουν σήμερα είναι η Ανδριανή και η Ανδριάνα, επίσης η Ανδρούλα. Στο Λεξικό Κυρίων Ονομάτων του Μπαμπινιώτη βρίσκω ότι αρχικός τύπος των δύο πρώτων ονομάτων ήταν Αδριανή (θηλυκό του Αδριανού) αλλά παρασυσχετίστηκαν με τον Ανδρέα και θεωρήθηκαν θηλυκά του. Πάντως, τα γυναικεία αυτά ονόματα είναι σπανιότερα.
Έχουμε, πέρα από τον Ανδρέα, τον λαϊκό τύπο Αντρέας, που είναι πιο κοντά στην αρχαία προφορά, επίσης Αντρίκος. Στην Κύπρο έχουμε Άνδρος/Άντρος και Άντρη.
Ο αρχετυπικός Ανδρέας/Αντρέας, βέβαια, είναι ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ, γιος και πατέρας πρωθυπουργού, από τα λίγα δημόσια πρόσωπα που είχε το προνόμιο να προσδιορίζεται με το μικρό του όνομα -βέβαια, για την καθιέρωση αυτή έπαιξε ρόλο και το ότι υπήρχε και άλλος διάσημος Παπανδρέου. (Για τις περιπτώσεις αυτές, οι Γάλλοι έχουν τη φράση se faire un prénom, αποκτώ μικρό όνομα, ας πούμε). Να σημειώσουμε ότι ο πατέρας του Γεωργίου Παπανδρέου ήταν ο ιερέας Ανδρέας Σταυρόπουλος.
Από παροιμίες, να σημειώσουμε τη μετεωρολογική «από του Αγιαντριός αντρειεύει το κρύο», όπου προσέχουμε την ιδιότυπη γενική. Βέβαια, αυτή αφορά όχι το όνομα αλλά την ημέρα της γιορτής του αντίστοιχου αγίου. Αγιαντριός λέγεται σε κάποια μέρη και ο μήνας Νοέμβριος. Ο άγιος έχει δώσει το όνομά του σε πολλά τοπωνύμια, γνωστότερο από τα οποία το στρατιωτικό θέρετρο της Αττικής. Στα φρασεολογικά υπάρχει το μαλακαντρέας, αν και δεν είναι ευγενικό να το λέμε, μέρα γιορτής.
Από τραγούδια, έχουμε βέβαια τα συγκλονιστικά Τραγούδια του Αντρέα, του Μίκη Θεοδωράκη, για τον Ανδρέα Λεντάκη. Θα μπορούσα επίσης να βάλω το «Καπετάν Αντρέα Ζέππο», αλλά διαλέγω το Νάμαστε πάλι εδώ Αντρέα, του Ανδρέα Μικρούτσικου, σε στίχους Μανώλη Ρασούλη, που το τραγουδάει:
Το ιστολόγιο εύχεται χρόνια πολλά σε όσες και όσους γιορτάζουν σήμερα, ειδικά στον φίλο μας τον Κόρτο, όπως και στον Ανδρέα Τ.!
