Είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα ρητά του Λένιν στο Διαδίκτυο. Η πλήρης του μορφή είναι: Μη φοβάσαι τον πλούσιο. Τον γιο της πλύστρας να φοβάσαι! αλλά συχνά βλέπουμε μόνο τη δεύτερη φράση, που την έβαλα στον τίτλο.
Όπως είπα, η φράση κυκλοφορεί πολύ στο Διαδίκτυο. Μπορείτε να τη βρείτε σε διάφορα γνωμικολόγια, σε ομάδες του Φέισμπουκ ή σε ιστότοπους που ασχολούνται με αποφθέγματα, αλλά και σε αρθρογραφία, ιδίως πολιτική αρθρογραφία. Η εικόνα που συνοδεύει το άρθρο μας, με το σκίτσο του Λένιν και το ρητό, είναι ακριβώς αλιευμένη από μια ανάλογη ομάδα του Φέισμπουκ.
Περνώντας σε επώνυμες πηγές, βρίσκουμε αναφορά στο «ρητό του Λένιν» σε παλιότερη συνέντευξη της Έλενας Ακρίτα από το 2015:
Και στο κάτω κάτω, οι αριστεροί πρέπει να είναι χορτασμένοι, το ‘λεγε και ο Λένιν: «Mη φοβάσαι τον πλούσιο, τον γιο της πλύστρας να φοβάσαι». Γιατί ο πεινασμένος θα κοιτάξει να φάει μόλις κάτσει στην εξουσία. Οχι πάντα, αλλά πολλές φορές.
Η συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας Λιλή Γάτη, σε συνέντευξή της στον πολύ καλό φιλοκουκουέ ιστότοπο Κατιούσα, το λέει κάπως παραλλαγμένο: Το έλεγε και ο Λένιν «τι να περιμένεις από το γιό της πλύστρας»
Ο γνωστός γονατογράφος Αντώνης Πανούτσος, σε προπέρσινο άρθρο στο Πρόταγκον, παραθέτει το ρητό τσαλακωμένο, σε σημείο που να μη βγάζει το ίδιο νόημα: Ο Βλαντίμιρ Ιλιτς Λένιν είχε πει: «Μην τον φοβάσαι τον φτωχό, τον γιο της πλύστρας να φοβάσαι» και ο Γιώργος Παπανδρέου αντιμετώπισε τον Νίκο Ανδρουλάκη σαν πολιτικό γιο της πλύστρας.
Το «ρητό του Λένιν» ακούστηκε πολύ στην Κύπρο πριν από καμιά δεκαριά χρόνια, για τον απλό λόγο ότι ο αριστερός Πρόεδρος Δημήτρης Χριστόφιας, από το ΑΚΕΛ, ήταν πράγματι γιος πλύστρας και δεν έκρυβε την καταγωγή του. Στον ιστότοπο του δεξιού Δημοκρατικού Συναγερμού υπάρχει άρθρο του Χρ. Χρυσάνθη από το 2014 με τίτλο «Όταν ο Λένιν προέβλεψε «Μη φοβάσαι τον πλούσιο. Τον γιο της πλύστρας να φοβάσαι…»» Μάλιστα, διαβάζω ότι σε διαδήλωση έξω από το προεδρικό μέγαρο είχε εμφανιστεί πλακάτ «Τον γιο της πλύστρας να φοβάσαι».
Θα βρείτε λοιπόν το «ρητό του Λένιν» σε άρθρα και σε ομάδες του Φέισμπουκ, σε γνωμικολόγια και σε αφισάκια. Δεν θα το βρείτε όμως σε βιβλία, και, το κυριότερο, δεν θα το βρείτε σε βιβλίο του Λένιν, για τον πολύ απλό λόγο ότι, όπως όλα δείχνουν, ο Λένιν ποτέ δεν έγραψε κάτι τέτοιο.
Κανένας απ’ όσους παραθέτουν το «λενινιστικό» ρητό δεν έχει δώσει ποτέ άλλες πληροφορίες: πότε το είπε ή το έγραψε αυτό ο Λένιν; Σε ποιο έργο; Σε ποιον τόμο των Απάντων του βρίσκεται; Η επιμονή σε τέτοιες «λεπτομέρειες» δεν είναι χωρίς σημασία, διότι, αν τις ξέραμε, θα φώτιζαν το ίδιο το ρητό. Βλέπετε, πολλοί ερμηνεύουν το «ρητό του Λένιν» σαν μια μπηχτή για τον Στάλιν, ο οποίος είχε όντως καταγωγή από φτωχή οικογένεια, και μάλιστα η μητέρα του πράγματι δούλεψε και σαν πλύστρα, ανάμεσα σε πολλές άλλες δουλειές, όταν χώρισαν με τον πατέρα του. Ξέρουμε επίσης ότι ο Λένιν στα τελευταία χρόνια της ζωής του έγραψε κείμενα προειδοποιώντας το κόμμα των μπολσεβίκων να μην εμπιστευθεί μεγάλη εξουσία στον Στάλιν. Οπότε, θα διέφερε αν το υποτιθέμενο ρητό είχε ειπωθεί το 1921 ή το 1911, που ο Στάλιν δεν είχε ακόμα εμφανιστεί στο προσκήνιο.
Αλλά, όπως είπαμε, δεν υπάρχει καμιά ένδειξη ότι το απόφθεγμα όντως γράφτηκε από τον Λένιν. Σε παλιότερο άρθρο μας, του 2018, κάνω μια γενικότερη αναφορά σε αποφεύγματα, δηλ. σε ψευτοαποφθέγματα, και ανάμεσά τους αναφέρω και αυτό για τον γιο της πλύστρας, καταλήγοντας ότι «κατά πάσα πιθανότητα» πρόκειται για απόφευγμα.
Αναλυτικά έχει γράψει, εδώ και εφτά χρόνια, ο συγγραφέας Γιώργος Αλεξάτος, ο οποίος επίσης είναι κατηγορηματικός για την πλαστότητα του αποφθέγματος. Εξάλλου, η δυσπιστία προς τον γιο της πλύστρας δεν ταιριάζει σε κάποιον διανοητή ο οποίος (στο «Κράτος και επανάσταση») έγραφε (αντιγράφω από τον Αλεξάτο) ότι «κριτήριο της εργατικής εξουσίας θα είναι η δυνατότητα να αναλαμβάνει ευθύνες πολιτικής διαχείρισης ακόμη και η πλύστρα και η μαγείρισσα».
Θα πει κάποιος: Και τι σημασία έχει αν το είπε ή όχι ο Λένιν; Δεν ισχύει; Πριν προχωρήσουμε να δούμε αν ισχύει, να παρατηρήσουμε ότι, αν δεν έχει σημασία το ποιος το είπε, τότε γιατί γίνεται η πλαστογραφία; Επειδή, προφανώς, άλλη επίδραση έχει το ρητό «Να φοβάσαι τον γιο της πλύστρας – Β. Ι. Λένιν» από το ρητό «Να φοβάσαι τον γιο της πλύστρας – Ισίδωρος Περλεπές».
Κι έπειτα, ισχύει άραγε; Δεν είμαι καθόλου βέβαιος. Αυτό που σίγουρα ισχύει είναι η αντίληψη ότι, τάχα, είναι προτιμότερο να εκλέξει κανείς πλούσιους που είναι χορτασμένοι παρά φτωχούς που μόλις ανεβούν στην καρέκλα θα κοιτάξουν να φάνε και να καταχραστούν για να βγάλουν τα χαμένα. Η αντίληψη αυτή είναι διαδεδομένη αλλά δεν ξέρω αν είναι αληθινή. Για κάθε Τσοχατζόπουλο υπάρχει κι ένας Δημήτρης Τσοβόλας, για κάθε Μπιλ Γκέιτς κι ένας Έλον Μασκ.
Είναι πάντως, να το λέμε κι αυτό, μια αντίληψη που πολύ βολεύει τους νόμιμους ιδιοκτήτες της χώρας: ψηφίστε εμάς, που δεν έχουμε καμιά ανάγκη να κλέψουμε (άλλο) παρά τους πλεμπαίους που το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να λαδώσουν το αντεράκι τους.
Το βέβαιο είναι πως τη φράση για τον γιο της πλύστρας δεν φαίνεται να την είπε ή να την έγραψε ο Βλαδίμηρος Ίλιτς.
Αυτό που με ενδιαφέρει, και που δεν μπόρεσα να βρω, είναι πώς γεννήθηκε η φράση -θέλω να πω, κάποιες άλλες φράσεις που αποδίδονται στον Λένιν, όπως αυτή για τους «χρήσιμους ηλίθιους«, υπάρχουν αντίστοιχα σε ξένες γλώσσες, ενώ για αυτή με τον γιο της πλύστρας δεν βρήκα τίποτα. Να είναι εγχώρια κατασκευή;
Ίσως η συλλογική σας σοφία βγάλει κάτι περισσότερο για το πώς γεννήθηκε η φράση. Όμως, επειδή θέλω να είμαι τίμιος, και παρόλο που, όπως είπα, πιστεύω ότι ο Λένιν δεν είπε τίποτα τέτοιο, θα κλείσω με μια μικρούλα ένδειξη που δείχνει ότι ίσως η φράση «γιος της πλύστρας» λεγόταν στα ρωσικά, αν και όχι από τον Λένιν.
Σε κριτική της Ευγενίας Κριτσέφσκαγια για το βιβλίο «Τι να κάνουμε;» -όχι το δοκίμιο του Λένιν, αλλά το μυθιστόρημα του Νικολάι Τσερνισέφσκι, διαβάζω:
Η δημοσίευση του μυθιστορήματος στο περιοδικό «Σοβρεμένικ» έγινε η αιτία ενός από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα στη ρωσική λογοτεχνία: Τολστόι, Τουργκένεφ, Φετ και άλλοι ζήτησαν από τον αρχισυντάκτη του περιοδικού, ποιητή Νικολάι Νεκράσοφ, να εκδιώξει το «γιο της πλύστρας» από τις σελίδες του. «Ο Τσερνισέφσκι βρωμάει κορέους!» έλεγαν και έγραφαν ο Τουργκένεφ και ο Τολστόι.
Θα μπορούσαμε να αναζητήσουμε και την ίδια να μας το διευκρινίσει, αλλά από το απόσπασμα αυτό υποθέτω ότι η φράση λέγεται στα ρώσικα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο Λένιν έγραψε «Να φοβάσαι τον γιο της πλύστρας».
