Σώζοντας την Τζέιν Άλντεν
Δημήτρης Φαρής
εκδόσεις Υδροπλάνο
η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal
στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Σε ήχους τζαζ • Fractal (fractalart.gr)
σε ήχους τζαζ
Δεν ξέρω πώς το καταφέρνει και όλες οι γραφές του, πέρα από τις λέξεις, έχουν και ήχο. Μιλώ για τον Δημήτρη Φαρή, με τη γραφή και τη μουσική του να ερωτεύονται η μια την άλλη και να διεκδικούν το μεγαλύτερο μερίδιο (έτσι μαζί και οι δύο) της αναγνωστικής πρόσληψης. Τρίτο μυθιστόρημα (έχει όμως και άλλα πράγματα αδημοσίευτα ακόμη) που βλέπει το φως της έκδοσης. Περισσότερο προσωπικό, δημιουργικά παράξενο, έτσι που ακροβατεί ανάμεσα σ’ αυτό που εκλαμβάνεται ως πραγματικό (κι ας είναι αλλόκοτο – ποιος θα βάλει άραγε τους όρους της αποδοχής;) και σε ό,τι αγγίζει μια καθαρά ονειρική κατάσταση. Μια ιστορία αναζήτησης σε ένα πρώτο επίπεδο, όμως γρήγορα η συγγραφική έμπνευση θα ξεσκεπάσει ό,τι κρύβεται από κάτω. Μια μετάβαση στο παρελθόν για τον μοναχικό ήρωα με το σαξόφωνό του, που βιώνεται σαν πραγματικός χρόνος, για να βρει τη φωτογράφο Τζέιν Άλντεν και να αποτρέψει το ήδη συντελεσμένο, δηλαδή τον θάνατό της. Ήδη φαίνεται το δεύτερο επίπεδο αυτής της παράδοξης ιστορίας.
Σκέφτομαι πόση δύναμη έχει η λογοτεχνία ώστε να μπορεί να εισχωρεί στα δύσβατα φιλοσοφικά πεδία και να τα διαβαίνει με την ευκολία που ένα παιδί ζητά να του εξηγηθούν τα μυστήρια του κόσμου. Εδώ το μείζον ερώτημα έγκειται στη χρονική συνθήκη που διέπει τη ζωή, την εγκλωβίζει και τη διαχειρίζεται, χωρίς να επιτρέπει παρά μόνο μια επιφανειακή ερμηνευτική σχέση μαζί της. Μπορεί να αλλάξει η πορεία των συντελεσμένων γεγονότων με την παρέμβαση της ανθρώπινης βούλησης; Ή, αλλιώς, πόση δύναμη κρύβει μέσα του το όνειρο; Ή, μήπως, δεν πρόκειται καν για όνειρο;
Ο Στέφανος θα διαβεί το κρυφό μονοπάτι του χρόνου και θα βρεθεί από την Αθήνα του 2014 στη Νέα Υόρκη του 1970. Η απόσταση ισοδυναμεί με τις δύο όψεις ενός καθρέφτη· εξαρτάται από ποια πλευρά βρίσκεσαι, τόσο απλά. Ποια ανάγκη τον ωθεί να ψάξει την Τζέιν, ποια σχέση μπορεί να έχει με τον νεανικό του έρωτα, την Ευγενία; Τα πράγματα μοιάζουν τόσο μπερδεμένα όσο και εύκολα κατανοητά και προσπελάσιμα· αρκεί να έχεις τη διάθεση να εισχωρήσεις κι εσύ στην ατμόσφαιρα του βιβλίου, στον ιδιαίτερο τρόπο που ο συγγραφέας επιλέγει για να δει και να ερμηνεύσει τον κόσμο – μέσα από τη δική του οπτική παρασέρνει κι εμάς να δούμε και να ακούσουμε (μην ξεχνάμε την ηχητική υπόκρουση της γραφής) ό,τι αυτός επιλέγει, όπου αυτός στρέφει τη ματιά του, με όποιες συνδέσεις (λογικές ή παράλογες) δένει τις χρονικές στιγμές και τα πρόσωπα.
Πρόκειται, λοιπόν, για μια φιλοσοφική θεώρηση των πραγμάτων μέσα από τον λογοτεχνικό μανδύα μιας ερωτικής ιστορίας; Στο τέλος θα δοθεί μια ερμηνεία ακόμη, που θα αποκαταστήσει την ταλαίπωρη ανθρώπινη λογική στη θέση της. Ποιο, όμως, από τα τρία διαφορετικά επίπεδα της ιστορίας είναι το κυρίαρχο στη συνείδηση του αναγνώστη, αυτό που θα αποκαλύψει εν τέλει και τη συγγραφική πρόθεση; Προς τα πού γέρνει η ερμηνευτική ζυγαριά; Η γοητευτική αυτή ιστορία, με τις σκηνικές εικόνες της σαν αυτοσχεδιαστικές μουσικές παραλλαγές στο ίδιο θέμα, αλλού χαμηλόφωνη και αλλού αγχωτική, όπως κι αν τη διαβάσεις στην κλίμακα από το πραγματικό ως το ονειρικό, έχει τον τρόπο της να δείξει πόσο ξεχωριστή είναι. Να το πούμε κι αυτό: όταν η λογοτεχνία (πειραματιζόμενη φυσικά) διαφοροποιείται από τα τετριμμένα, κάποιος καλός άνεμος πνέει. Και είναι αλήθεια ότι το σημερινό λογοτεχνικό τοπίο χρειάζεται μια τέτοια ανανέωση.
Αποσπάσματα
Ένα λεπτό στρώμα χιόνι σκέπαζε όλα τα παρτέρια και σίγουρα η θερμοκρασία ήταν κάτω από το μηδέν, αλλά εγώ ένιωθα ζεστός εξαιτίας του ζεστού πρωινού που μόλις είχα πάρει. Καθώς μόνταρα το όργανο, προσπαθούσα να σκεφτώ ποιο κομμάτι θα έπρεπε να παίξω. Μπαλάντα σίγουρα, δεν θα μπορούσα να ξεκινήσω με κάτι γρήγορο. Autumn in New York, Body and Soul ή κάτι πολύ ελαφρύ, που να μην το ξέρει ο μέσος Νεοϋορκέζος; Και τότε διάλεξα μια ήρεμη ποπ μπαλάντα που είχα ακούσει από τον Μάιλς Ντέιβις. Time after Time, τι πιο ταιριαστό για έναν ταξιδιώτη του χρόνου; (σ. 68).
Τώρα άκουγα μόνο την καρδιά μου και το αίμα που κυλούσε στις μεγάλες αρτηρίες. Το συνεχές αλλά εύθραυστο βουπ βουπ με έκανε να νιώσω εφήμερος και περαστικός. Ήμουν εγώ και μόνο εγώ, μια όλο το άλλο έμοιαζε με ένα απόκοσμο σκηνικό που είχε υποχρεωθεί να με ακολουθεί σε κάθε μου κίνηση. Σκέφτηκα πως κάπως έτσι θα έπρεπε να μοιάζει το παρόν εγκλωβισμένο ανάμεσα στις μυλόπετρες του μέλλοντος και του παρελθόντος. Αλήθεια, υπάρχει το Παρόν; (σ. 177).
