Ροτέισον

Αρκετές μέρες μετά την «ατυχή» δήλωσή του για τον φόνο του επιβάτη Αντώνη Καργιώτη στο πλοίο Blue Horizon, και αφού η προσοχή των πάντων είχε περάσει στις καταστροφικές πλημμύρες της Θεσσαλίας, ο αρμόδιος υπουργός Ναυτιλίας, ο Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, παραιτήθηκε και αντικαταστάθηκε από τον κ. Χρήστο Στυλιανίδη. Ο κ. Στυλιανίδης ήταν υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας έως τις πρόσφατες εκλογές του Μαΐου, στις οποίες εξελέγη βουλευτής Επικρατείας με τη ΝΔ, αλλά τον Ιούλιο βρέθηκε εκτός υπουργικών θώκων, έστω και πρόσκαιρα. Πριν από τις εκλογές, ο κ. Βαρβιτσιώτης ήταν υφυπουργός Εξωτερικών, ενώ υπουργός Ναυτιλίας ήταν ο Γιάννης Πλακιωτάκης, νυν αντιπρόεδρος της Βουλής.

Εξάλλου, όλοι σχεδόν οι υπουργοί της περιόδου 2019-2023 άλλαξαν πόστα. Όλοι στο ροτέισον, λέγεται ότι είπε ο Κ. Μητσοτάκης, εισάγοντας στην πολιτική έναν όρο από το ποδόσφαιρο και τα άλλα ομαδικά αθλήματα.

Σε αθλητικά συμφραζόμενα, ο όρος ακούγεται τουλάχιστον εδώ και μια δεκαετία. Πολλοί, για να δείξουν ότι ξέρουν αγγλικά, τον γράφουν και στα αγγλικά, rotation. Ο φίλος Παντελής Μπουκάλας τόλμησε και τον έβαλε στα ελληνικά, στον τίτλο μιας επιφυλλίδας του μετά τον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης.

Και αγγλομαθείς να μην είμαστε, στον αθλητισμό καταλαβαίνουμε γρήγορα τι εστί ροτέισον. Τ’ ακούμε και το διαβάζουμε τόσες φορές, ιδίως στο μπάσκετ και στο ποδόσφαιρο, που όχι μόνο πιάνουμε το νόημά του αλλά στο τέλος πιάνουμε και καβγά στα σόσιαλ μίντια για το «πολύ σφιχτό ροτέισον» του προπονητή της ομάδας μας.

Στην πολιτική όμως ποιαν ακριβώς σημασία θα μπορούσε να έχει το ροτέισον; Μήπως πρόκειται για έναν ακόμα ατυχή δανεισμό όρου από το αθλητικό ιδιόλεκτο προς πολιτική χρήση, όπως είχε συμβεί και με την περιβόητη «καλή χημεία» που επικαλούνταν μονότονα ο κ. Αλέξης Τσίπρας όταν αναφερόταν στον κ. Πάνο Καμμένο; Οργανική (μεταφορικώς) την υπέθετε τη χημεία αυτή ο πρώην πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, ανόργανη προέκυψε. Αυτό ήταν και το φυσικό. Το «ου γαρ συγχρώνται Ιουδαίοι Σαμαρείταις» δεν ειπώθηκε άνευ λόγου.

Το «ροτέισον» το εισήγαγε στο πολιτικό λεξιλόγιο ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης λίγο πριν από τη δεύτερη κάλπη. «Ολοι στο ροτέισον», είχε πει τότε, εννοώντας ότι ουδείς υπουργός των ετών 2019-2023 θα παρέμενε στο πόστο του. Η κυκλική εναλλαγή, η περιστροφή, θα αφορούσε τους πάντες. Πλην μιας, όπως απέδειξε η ορκωμοσία του νέου –πολυπληθώς ολιγομελούς– κυβερνητικού σχήματος. Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη διατήρησε το αξίωμά της για μια ντουζίνα λόγους.

Ο Μπουκάλας δίνει και τη μετάφραση του όρου: κυκλική εναλλαγή, περιστροφή. Και περιτροπή θα μπορούσαμε να το πούμε, λέξη που συνήθως εμφανίζεται στη φράση «εκ περιτροπής». Ας πούμε, η προεδρία της ΕΕ ασκείται εκ περιτροπής, κάθε κράτος μέλος την αναλαμβάνει για ένα εξάμηνο: η Ελλάδα την είχε πιο πρόσφατα το πρώτο εξάμηνο του 2014 και θα την ξαναέχει το δεύτερο εξάμηνο του 2027.

Ο αγγλικός όρος, rotation, χρησιμοποιείται και για την περιστροφή των ουράνιων σωμάτων γύρω από τον άξονά τους ή από άλλα ουράνια σώματα. Η λέξη ετυμολογείται από το rotatio, από το ρήμα rotare, περιστρέφομαι, στριφογυρίζω, από την ίδια οικογένεια με το λατινικό rota, τροχός.

Από αυτή την οικογένεια έχουμε κι εμείς τη ρόδα, μέσω του βενετικού roda, που ανάγεται στο λατ. rota. Έχουμε όμως τουλάχιστον μιαν ακόμα ελληνική λέξη. Όχι τη ρότα, την πορεία του πλοίου, που είναι δάνειο από το ιταλ. rotta και αυτό από το λατινικό (via) rupta (από εκεί και το γαλλ. route και η ρουτίνα), αλλά τη λέξη «ροταριανός». Η Ροταριανή Λέσχη, διαβάζω στο ετυμολογικό λεξικό του Μπαμπινιώτη, ιδρύθηκε το 1905 στο Σικάγο και είχε σύμβολο τον τροχό, επειδή περιλάμβανε μέλη από κάθε επαγγελματικό/κοινωνικό χώρο και διοργάνωνε «εκ περιτροπής» (in rotation) συναντήσεις για κάθε τομέα ενδιαφέροντος.

Ο όρος «ροτέισον» στα ελληνικά δεν έχει ακόμα ενταχθεί στα λεξικά μας -άλλωστε ακούγεται τα τελευταία 10-15 χρόνια, αν δεν κάνω λάθος (και διορθώστε με), ένα ακόμα αποτέλεσμα της επικράτησης της αγγλικής ορολογίας στην αθλητικογραφία, επικράτηση που έγινε σχεδον απόλυτη στον καιρό του Διαδικτύου. Ροτέισον λοιπόν είναι η εναλλαγή των παικτών στην ομάδα, ώστε να μην παίζουν συνεχώς οι ίδιοι αλλά σε κάθε αγώνα να γίνεται μια λελογισμένη ανανέωση της σύνθεσης και ανάπαυση κάποιων παικτών. Αυτά στο ποδόσφαιρο. Στο μπάσκετ, όπου επιτρέπονται απεριόριστες αλλαγές κατά τη διάρκεια του αγώνα και όπου ο κάθε παίχτης μπορεί να μπει και να ξαναβγεί πολλές φορές, ροτέισον είναι, ακριβώς, η εναλλαγή των παικτών (της δωδεκάδας) κατά τη διάρκεια του αγώνα. Πάντως, κι εδώ σκοπός είναι να ξεκουράζονται οι παίκτες και να μη φορτώνονται γρήγορα με φάουλ.

Στο αθλητικό ροτέισον, η αντικατάσταση δεν γίνεται πάντα ανάμεσα σε ισάξιους ή σχεδόν ισάξιους παίκτες. Δεν έχουν άλλωστε όλες οι ομάδες τέτοιο βάθος. Ωστόσο, αν μια ομάδα έχει βεβαρημένο αγωνιστικό πρόγραμμα, αναγκαστικά θα κάνει ροτέισον, φροντίζοντας να ξεκουράσει τα ατού της στα εύκολα παιχνίδια που μεσολαβούν ανάμεσα σε δυο ντέρμπι. Εξάλλου, τώρα που επιτρέπονται πέντε αλλαγές, ο προπονητής μπορεί να κρατήσει έναν καλό παίκτη στον πάγκο για να τον ξεκουράσει, και να τον βάλει στο τελευταίο ημίωρο, αν τα πράγματα δεν πάνε καλά, για να γυρίσει το παιχνίδι. Και παλιότερα το έκαναν αυτό, αλλά δεν το έλεγαν με κάποιο ειδικό όρο. Πάντως, όπως υπονοεί και ο Μπουκάλας, πολλοί προπονητές έχουν κατηγορηθεί επειδή, εφαρμόζοντας άτεγκτο ροτέισον, η ομάδα έχασε βαθμούς από υποδεέστερους αντιπάλους.

Παρένθεση: Θα προσέξατε ότι κι εγώ και ο Μπουκάλας χρησιμοποιούμε ουδέτερο γένος στον νιόφερτο όρο, το ροτέισον, και όχι θηλυκό όπως είναι η περιτροπή ή η εναλλαγή (ή η γαλλική rotation). Κλείνει η παρένθεση.

Και καλά στο ποδόσφαιρο, το ροτέισον έχει νόημα. Στην πολιτική όμως; Πάλι ο Μπουκάλας:

Το ροτέισον λοιπόν μετακίνησε τον κ. Βασίλη Κικίλια από το Τουρισμού στο Πολιτικής Προστασίας, τον κ. Νίκο Δένδια από το Εξωτερικών στο Αμυνας κ.ο.κ. Ενας υπουργός, σκέφτεσαι, ή επιτυγχάνει ή αποτυγχάνει.

Αν πέτυχε, γιατί να τον απομακρύνεις; Γιατί να μην τον αφήσεις στον ίδιο θώκο, να τα πάει ακόμα καλύτερα, έμπειρος πια; Κι αν απέτυχε, ή ήταν άχρους και άοσμος, γιατί πρέπει να του δοθεί και δεύτερη ευκαιρία παιδιάς εις βάρος του δημοσίου συμφέροντος;

Δεν υπάρχουν απαντήσεις επειδή δεν υπάρχουν ερωτήματα που να έχουν νόημα στον κόσμο ενός αρχηγού.

Γι’ αυτόν το ροτέισον, κάτι σαν το παιχνίδι των μουσικών καρεκλών με τον ίδιο αυλητή, είναι πειρασμός, «τεμπτέισον». Συνιστά την απόλυτη και απολαυστικότερη επικύρωση της υπεροχής του. Κάνει ροτέισον επειδή μπορεί να το κάνει. Σοβαρότερος λόγος δεν υπάρχει.

Αυτά τα έγραφε ο Παντελής στις 20 Ιουλίου και αποδείχτηκε προφητικός διότι από τότε και μετά η νέα κυβέρνηση πηγαίνει από το ένα κάζο στο άλλο, με κάκιστη διαχείριση του ομολογουμένως δύσκολου καλοκαιριού αλλά και με πολλά αβίαστα λάθη (για να δανειστώ ακόμα έναν αθλητικό όρο). Ακόμα και άκρως φιλοκυβερνητικοί σχολιαστές, σαν τον κ. Σάκη Μουμτζή, μη μπορώντας να κρύψουν την απογοήτευση, έριξαν το φταίξιμο στο ροτέισον:

Το βασικότερο λάθος του ήταν η σύνθεση της νέας κυβέρνησης. Έγιναν μερικές χαρακτηριστικές κακές επιλογές προσώπων και έγινε κακή και υπερβολική χρήση του λεγόμενου rotation. (ο κ. Μουμτζής, συντηρητικός άνθρωπος, το γράφει στα αγγλικά).

Τα όρια του ροτέισον τα βλέπει κανείς στην υπουργοποίηση του κ. Στυλιανίδη. Ο κ. Στυλιανίδης ήταν υπουργός Πολιτικής Προστασίας στην προηγούμενη κυβέρνηση, ως τον Μάιο -οπότε θα έλεγε κανείς ότι η κάκιστη διαχείριση των φυσικών καταστροφών του καλοκαιριού έγινε με βάση τα όποια σχέδια είχε εκπονήσει ο κ. Στυλιανίδης. Και όμως τώρα επανέρχεται αυτός ο παγκίτης, τον οποίο κάποιοι στα σόσιαλ, συνεχίζοντας τις ποδοσφαιρικές αναλογίες, αποκαλούν «παλτό».