Παρά τον τίτλο, το άρθρο δεν θα ασχοληθεί με τα (πολύ ενδιαφέροντα, παρεμπιπτόντως) λεξιλογικά και άλλα της ορχιδέας.
Ως γνωστόν, το ιστολόγιο ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τη μετάφραση (έτσι βγάζουμε το ψωμί μας άλλωστε). Η φίλη μας η Μαρία είχε την καλή ιδέα να πληκτρολογήσει μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο της Nataly Kelly και του Jost Zetzsche (όπως κι αν προφέρεται) «Για να μην είμαστε χαμένοι στη μετάφραση» (Πεδίο, 2017, αγγλικός τίτλος Found in Translation) σε μετάφραση-προσαρμογή της Ελένης Τζιάφα, ένα βιβλίο αφιερωμένο στους απανταχού στον κόσμο μεταφραστές και διερμηνείς. Ο τίτλος του βιβλίου κάνει βέβαια λογοπαίγνιο με τον τίτλο της ταινίας Lost in Translation της Σοφίας Κόπολα, που έχει γίνει παροιμιώδης στα ελληνικά (Χαμένοι στη μετάφραση) και νομίζω ότι ο ελληνικός τίτλος του βιβλίου είναι πετυχημένος κι ας μην (ή μάλλον: ακριβώς επειδή δεν) ακολουθεί κατά λέξη τον αγγλικό.
Σήμερα θα δημοσιεύσουμε αποσπάσματα από το τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου, που έχει τίτλο «Μετάφραση και επιχειρηματικότητα πέρα από τα σύνορα» και αφηγείται μεταφραστικά προβλήματα και παθήματα σε εμπορικές ονομασίες. Κάνω μια προσθήκη μέσα σε αγκύλες και προσθέτω μια εικόνα.
Τα δανέζικα πατάκια της ΙΚΕΑ
Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς τον λόγο για τον οποίο η ΙΚΕΑ είναι τόσο δημοφιλής σε όλο τον κόσμο. Η σκανδιναβική εταιρεία είναι γνωστή για τα λιτά της έπιπλα, που συναρμολογεί κανείς μόνος του, τον μοντέρνο τους σχεδιασμό και τις προσιτές τους τιμές. Το απλό στιλ της εταιρείας εκτείνεται επίσης στο εμπορικό της σήμα και το μάρκετινγκ, για το οποίο ελάχιστα μόνο βασίζεται στο κείμενο. Συγκριτικά με πολλούς άλλους εμπόρους λιανικής πώλησης, η εταιρεία χρησιμοποιεί πολύ λίγες λέξεις, για να προωθήσει τα προϊόντα της, ενώ βασίζεται κατά κύριο λόγο στις εικόνες.
Η ΙΚΕΑ στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στις πωλήσεις μέσω καταλόγων και επενδύει σημαντικά σε αυτό το έντυπο μέσο, το οποίο απορροφά σχεδόν το 70% του ετήσιου προϋπολογισμού του μάρκετινγκ της εταιρείας. Το 2011 η εταιρεία κυκλοφόρησε σχεδόν διακόσια εκατομμύρια καταλόγους σε εξήντα μία εκδόσεις και είκοσι εννέα διαφορετικές γλώσσες. Κατ’ αντιστοιχία με τον κατάλογο η εταιρεία ευνοεί επίσης την περιγραφή με βάση την εικόνα στις ιστοσελίδες της σε σαράντα διαφορετικές χώρες. Η ΙΚΕΑ προσφέρει περισσότερα από δώδεκα χιλιάδες προϊόντα και μεταφράζει τη συσκευασία και την ετικέτα σε περισσότερες από τριάντα γλώσσες ανάλογα με το συγκεκριμένο προϊόν. Για μια αγορά όπως η βόρεια Αμερική, οι ετικέτες συνήθως μεταφράζονται στα αγγλικά, τα γαλλικά και τα ισπανικά. [Φυσικά, ακόμη και η ΙΚΕΑ κάνει πού και πού κάποια γκάφα με τα ονόματα των προϊόντων, όπως τα γραφεία για υπολογιστή με τα ονόματα Fartfull (στα σουηδικά ολοταχώς, στα αγγλικά γεμάτος πορδές) και Jerker (ανδρικό όνομα στα σουηδικά, αυνανιστής στα αγγλικά), τα οποία η εταιρεία διέθετε προς πώληση το 2005, προς μεγάλη διασκέδαση των αγγλόφωνων πελατών της].
Λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία των πωλήσεων μέσω καταλόγου της εταιρείας, η προσεκτική επιλογή των ονομάτων μπορεί να αποτελέσει ένα τεράστιο πλεονέκτημα, όταν έρχεται η ώρα της μετάφρασης. Οι περισσότερες από τις οδηγίες της ΙΚΕΑ είναι εικονογραφικές – σπάνια θα βρείτε λέξεις στις οδηγίες, οι οποίες προφανώς με αυτό τον τρόπο καταφέρνουν να απευθύνονται σε όλους.
Αυτές οι λίγες λέξεις που χρησιμοποιεί η ΙΚΕΑ στο μάρκετινγκ – τα ονόματα των προϊόντων της – ασκούν μια κάποια έλξη στους πελάτες της. Τα περισσότερα αντικείμενα έχουν πάρει το όνομά τους από τοποθεσίες στη Σκανδιναβία. Έτσι για πολλούς από τους πελάτες τα ονόματα των προϊόντων έχουν μια νότα εξωτική, ευχάριστη και πρωτότυπη. Άνθρωποι από πολλές χώρες θα μπορούσαν να πουν ότι οι λέξεις αυτές έχουν κάποια γοητεία. Εκτός αν κάποιος κατάγεται από τη Δανία.
Σε κανέναν δεν αρέσει να αποκαλούν τη χώρα του πατάκι για τα πόδια. Αυτό όμως έχουν να αντιμετωπίσουν οι Δανοί κάθε φορά που επισκέπτονται ένα κατάστημα της ΙΚΕΑ. Πολλά από τα φθηνότερα προϊόντα της εταιρείας όπως τα Bellinge, Helsingör, Köge, Nivå, Roskilde, Sindal και Strip, πήραν τα ονόματά τους από τοποθεσίες της Δανίας. Είναι απολύτως κατανοητό ότι ακόμη και οι Δανοί, οι οποίοι συχνά θεωρούνται οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι στον κόσμο, δεν νιώθουν και πολύ χαρούμενοι που η χώρα τους συνδέεται έτσι με πράγματα τα οποία οι άνθρωποι χρησιμοποιούν, για να σκουπίζουν τα πόδια τους.
Δύο Δανοί ακαδημαϊκοί, ο Κλάους Κιόλερ (Klaus Kjøller) του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης και ο Τρολς Μίλενμπεργκ (Troels Mylenberg) του Πανεπιστημίου της Νότιας Δανίας, πραγματοποίησαν μια λεπτομερή ανάλυση των ονομάτων των προϊόντων που χρησιμοποιούνται στον κατάλογο της ΙΚΕΑ. Τα ευρήματα της έρευνάς τους έδειξαν ότι τα σουηδικά ονόματα χρησιμοποιήθηκαν για τα προϊόντα υψηλότερης κατηγορίας, όπως σαλόνια, βιβλιοθήκες και αποθηκευτικούς χώρους – βάσεις για τηλεοράσεις επίπεδης οθόνης και συσκευές πολυμέσων. Οι νορβηγικές πόλεις χρησιμοποιήθηκαν για έπιπλα υπνοδωματίων, ενώ τα φινλανδικά τοπωνύμια χρησιμοποιήθηκαν για την τραπεζαρία.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο τρόπος απόδοσης ονομάτων της ΙΚΕΑ απεικόνιζε τη Δανία ως κατώτερη από τη Σουηδία. Ο κατά παράδοση ανταγωνισμός μεταξύ των δύο χωρών φαίνεται να έχει κάποια βάση σε αυτό το επιχείρημα. Η Σουηδία είχε στην ιστορία της αρκετές νίκες εναντίον της Δανίας. Μάλιστα η Νορβηγία ανήκε κάποτε στη Δανία ώσπου την πήραν οι Σουηδοί. Είναι όμως αλήθεια ότι η ΙΚΕΑ δείχνει χαιρεκακία προς τη Δανία μέσω των ονομάτων των προϊόντων της; Πάντως η ΙΚΕΑ δεν σταμάτησε να πουλά προϊόντα με δανέζικα ονόματα. Για την ακρίβεια συνεχίζει να πουλά ένα κάθισμα τουαλέτας που ονομάζεται Öresund, το οποίο πήρε το όνομά του από έναν πορθμό μεταξύ Σουηδίας και Δανίας. Τυχαίο;
Ενώ η ΙΚΕΑ έχει παραδεχτεί το γεγονός ότι δίνει σε αυτά τα αντικείμενα ονόματα από τη Δανία, αρνείται κατηγορηματικά ότι σκοπίμως εμπαίζει τους Δανούς. Στελέχη της ΙΚΕΑ ισχυρίζονται ότι τα ονόματα των προϊόντων χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες και ότι ο υπάλληλος που σκέφτηκε τα τοπωνύμια αυτά για τα προϊόντα είχε πάρει σύνταξη πριν από πολύ καιρό. Επίσης αρνήθηκαν να αλλάξουν τα ονόματα υποστηρίζοντας ότι το σύστημα ονοματοδοσίας τους διευκολύνει κατά πολύ τους πελάτες.
Πολλοί Δανοί λένε ότι, ακόμη και αν τα ονόματα δημιουργήθηκαν επίτηδες για πλάκα, δεν τους νοιάζει καθόλου, αποδίδοντάς το στο γνωστό πνεύμα ανταγωνισμού μεταξύ των σκανδιναβικών χωρών. Ως απόδειξη ότι δεν ενοχλούνται, οι Δανοί εξακολουθούν να αγοράζουν τα προϊόντα – και ναι, ακόμη και εκείνα με ονόματα της πατρίδας τους που συχνά τα βρίσκουν κάτω από τα πόδια τους.
Τα ονόματα των αυτοκινήτων
Οι αυτοκινητοβιομηχανίες γνωρίζουν ότι συχνά το όνομα ενός μοντέλου αυτοκινήτου που πάει καλά σε μια χώρα πρέπει να αλλάξει, για να έχει επιτυχία σε μια άλλη. Η Ford έφερε στην Ευρώπη ένα αυτοκίνητο που λεγόταν Kuga, το οποίο σημαίνει «πανούκλα» στα κροατικά και τα σερβικά. Η Mitsubishi κατασκεύαζε ένα τζιπ 4 επί 4, το Pajero, το οποίο σε ορισμένες ισπανόφωνες χώρες είναι βρισιά και σημαίνει «μαλάκας». Το μοντέλο Honda Fitta έπρεπε να μετονομαστεί σε Honda Jazz για τη σκανδιναβική αγορά, επειδή το fitta είναι μια χυδαία λέξη για τα γυναικεία γεννητικά όργανα. Υπήρξε κανένα μοντέλο που να μη χρειάστηκε να αλλάξει όνομα; Το Chevy Nova . Σε αντίθεση με τις φήμες που κυκλοφορούν, η λέξη nova δεν συγχέεται εύκολα με τις λέξεις no va (δεν πηγαίνει) στα ισπανικά, διότι προφέρονται διαφορετικά, με έμφαση στις διαφορετικές συλλαβές. Η General Motors μάλιστα αναφέρει ότι το Nova ξεπέρασε τις προσδοκίες πωλήσεων σε αγορές όπως η Βενεζουέλα.
[Προσθήκη: Δεν αναφέρουν οι συγγραφείς το SEAT Malaga, το οποιο κυκλοφόρησε στην Ελλάδα ως SEAT Gredos για να μη θυμίζει τη γνωστότερη ελληνική λέξη.
Να γκρινιάξω λίγο και για τη μετάφραση. Εγώ δεν θα έβαζα «Το μοντέλο Honda Fitta έπρεπε να μετονομαστεί σε Honda Jazz για τη σκανδιναβική αγορά» αλλά «Το μοντέλο Honda Fitta χρειάστηκε να μετονομαστεί σε Honda Jazz για τη σκανδιναβική αγορά». Το έπρεπε σημαίνει συνήθως ότι δεν έγινε αυτό που επρεπε.
Λουλουδάτες λέξεις
[Παραλείπεται μια ενότητα σχετική με το διάστημα] Πίσω στον πλανήτη Γη φτάνουμε στο ξενοδοχείο Bellagio. Από την πολυτελή γυάλινη οροφή που φιλοτέχνησε ο Ντέιλ Τσιχούλι (Dale Chihuly) στο λόμπι μέχρι τα πολυτελή υφάσματα στα δωμάτιά του, το υπερπολυτελές ξενοδοχείο στο Λας Βέγκας αποπνέει κομψότητα και πολυτέλεια. Το ξενοδοχείο υπερηφανεύεται για την άψογη εξυπηρέτηση που παρέχει στους πελάτες του ξεπερνώντας τις προσδοκίες. Ένας στους τέσσερις επισκέπτες στο Bellagio προέρχεται από άλλη χώρα, κυρίως τη Βραζιλία, το Μεξικό, την Ιαπωνία, τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Πορτογαλία, την Ιταλία και την Ισπανία. Για την ελίτ των επισκεπτών το Bellagio κάνει το παν προκειμένου να ικανοποιήσει κάθε τους επιθυμία. Δεν είναι ασυνήθιστο για το προσωπικό του ξενοδοχείου να τρέχει για θελήματα της τελευταίας στιγμής και να προμηθεύει δυσεύρετα αντικείμενα σ’ αυτούς τους εκλεκτούς επισκέπτες.
Όταν κάποτε μια βαθύπλουτη πελάτισσα του ξενοδοχείου αποφάσισε ότι ήθελε μια ορχιδέα στη σουίτα της, χωρίς δεύτερη σκέψη ζήτησε από ένα μέλος του προσωπικού να πάει να της φέρει μία. Παρόλο που ήταν περίπου 11 μ.μ., ο Ερντέν Κεντιγκελέν (Erden Kendigelen) δέχτηκε το αίτημα με απόλυτη ψυχραιμία. Η δουλειά του ήταν να καλύπτει ακριβώς αυτές τις ανάγκες των πελατών. Ο Κεντιγκελέν είχε πάρει τις διαταγές του.
Έτρεξε γρήγορα σε ένα από τα καταστήματα δώρων του ξενοδοχείου, για να πάρει τις ορχιδέες και τις τοποθέτησε σε μια συσκευασία δώρου, την οποία έδεσε με μια όμορφη κορδέλα. Στη συνέχεια πήγε να τις παραδώσει προσωπικά στη σουίτα της κυρίας. Όταν η κυρία άνοιξε την πόρτα, χάρηκε που είδε ότι η επιθυμία της είχε εκπληρωθεί τόσο γρήγορα αλλά εξεπλάγη από το γεγονός ότι ο υπάλληλος τις είχε βάλει σε κλειστή συσκευασία. Όταν τον ρώτησε γιατί το έκανε, της απάντησε: «Για την προστασία της ιδιωτικότητάς σας, κυρία». Χωρίς να δώσει μεγάλη σημασία άνοιξε τη συσκευασία. Αλλά αντί να απολαύσει το θέαμα του όμορφου λουλουδιού που περίμενε, αντίκρισε κάτι πολύ διαφορετικό: ένα πακέτο σερβιέτες. Αναστατωμένη τον έδιωξε από το δωμάτιο.
Πώς έγινε μια τέτοια παρεξήγηση; Μακριά από τα λαμπερά φώτα του Λας Βέγκας, πίσω στην πατρίδα του Κεντιγκελέν, στην Τουρκία, η λέξη Orchid (ορχιδέα) είναι η επωνυμία που χρησιμοποιεί η εταιρεία Procter & Gamble για το προϊόν που στις ΗΠΑ είναι γνωστό ως Always. Στα περισσότερα μέρη της Ασίας, από την Κίνα έως το Πακιστάν, το προϊόν πωλείται με το όνομα Whisper (ψίθυρος). Στην Ιταλία κυκλοφορεί στην αγορά ως Lines (γραμμές) και στην Ισπανία με τα ονόματα Evax και Ausonia. Καθώς η κλήση έγινε στις 11 μ.μ., ο Κεντιγκελέν υπέθεσε ότι το αίτημα της πελάτισσας είχε να κάνει περισσότερο με βιολογική ανάγκη παρά με θέματα αισθητικής. Ευτυχώς ο προϊστάμενος του Κεντιγκελέν παρενέβη, για να εξηγήσει στην πελάτισσα τι συνέβη. Όταν εκείνη έμαθε τον αληθινό λόγο της αλλόκοτης παράδοσης της παραγγελίας, γέλασε με την καρδιά της.
Δεκαεπτά χρόνια αργότερα, καθώς ο Κεντιγκελέν ξαναθυμάται την ιστορία, είναι προφανές ότι τώρα πλέον καταλαβαίνει τη διαφορά που μπορεί να κάνει μία και μόνο λέξη για έναν πελάτη του Bellagio. Σήμερα είναι διευθυντής της υπηρεσίας εξυπηρέτησης πελατών. Επιβλέπει όλους τους χώρους στους οποίους το πολύγλωσσο προσωπικό έχει καίριο ρόλο – από τη ρεσεψιόν μέχρι τον παρκαδόρο ή τον ταμία.
«Οι υπάλληλοι του Bellagio μιλούν σαράντα οκτώ διαφορετικές γλώσσες», εξηγεί ο Κεντιγκελέν κρατώντας μια λίστα είκοσι εννέα σελίδων στην οποία περιλαμβάνονται υπάλληλοι που γνωρίζουν πολύ διαφορετικές γλώσσες, όπως αμχαρικά (γλώσσα της Αιθιοπίας), ιλοκάνο (γλώσσα που μιλιέται στις Φιλιππίνες), λιθουανικά, μαλαγιαλάμ (γλώσσα της νότιας Ινδίας) και ναβάχο. Στη λίστα δεν καταγράφεται μόνο το ποιες γλώσσες μιλά κάθε εργαζόμενος, αλλά επίσης αν μπορεί να διαβάζει και να γράφει σε αυτές. «Για τις γλώσσες για τις οποίες δεν υπάρχει προσωπικό, έχουμε 24 ώρες το εικοσιτετράωρο πρόσβαση σε διερμηνείς μέσω τηλεφώνου για σχεδόν διακόσιες γλώσσες», εξηγεί. Το προηγούμενο έτος το ξενοδοχείο χρησιμοποίησε την υπηρεσία διερμηνείας μέσω τηλεφώνου σε 6.800 διαφορετικές περιστάσεις – κατά μέσο όρο είκοσι φορές την ημέρα.
Ίσως εν μέρει λόγω της εμπειρίας του από πρώτο χέρι με την πελάτισσα που ήθελε μια ορχιδέα, ο Κεντιγκελέν στον νέο του ρόλο δεν θεωρεί τη γλώσσα ως κάτι το δεδομένο στο Bellagio σήμερα. Ωστόσο, ακόμη και αυτή η γλωσσική παρεξήγηση είχε αίσιο τέλος, αφού το αποτέλεσμα ήταν να αναπτυχθεί μια μακροχρόνια σχέση με την πελάτισσα. «Έρχεται ξανά στο ξενοδοχείο ως προσωπική μου προσκεκλημένη τα τελευταία δεκαεπτά χρόνια», επισημαίνει ο Κεντιγκελέν με ένα γελάκι. «Και τρελαίνεται να διηγείται σε όλους την ιστορία με την ορχιδέα»[1].
Μην πιστεύετε αυτά που δεν μπορείτε να διαβάσετε
Μερικές φορές ωστόσο συμβαίνει οι ξένοι επισκέπτες να μην είναι και τόσο καλοδεχούμενοι, και δεν αναφέρομαι στο στερεότυπο του κακού αμερικανού τουρίστα στο εξωτερικό. Φανταστείτε την ακόλουθη σκηνή: το πλήθος να σκορπά, καθώς ένα ρίκσο (ποδήλατο-ταξί) επιταχύνει ξέφρενα στον κατάμεστο δρόμο, αποφεύγοντας παρά τρίχα τους μικροπωλητές που πουλούν τηγανητά φιστίκια και κρασί από ρύζι και αναποδογυρίζοντας ένα καρότσι γεμάτο μπλούζες από πολυεστέρα. «Spass muss sein!» (Θα σπάσουμε πλάκα!), φωνάζει γελώντας ο οδηγός, ένας μεθυσμένος γερμανός χειρουργός που κάνει τις διακοπές του στην Κίνα. Σε μικρή απόσταση πίσω του τον ακολουθεί τρέχοντας ο οδηγός και διερμηνέας του προσπαθώντας μάταια να αρπάξει το τιμόνι, προτού τραυματιστεί κανένας περαστικός. «Dui bu, dui bu qi!» φωνάζει στους ντόπιους, ενώ προσπαθεί να πάρει ανάσα. «Συγγνώμη», λέει, «λυπάμαι». Δυστυχώς αυτός ο ξεναγός που του κόπηκε η ανάσα ήμουν εγώ, ο Γιοστ. Όταν εργαζόμουν ως ξεναγός στην Κίνα για αρκετά χρόνια στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στη δεκαετία του 1990, οι γερμανόφωνοι τουρίστες συνήθως ήταν πολύ ντροπαλοί στην προσπάθειά τους να επικοινωνήσουν. Δεν ήταν ότι δεν τους άρεσε η περιπέτεια, όπως είναι ολοφάνερο στην περίπτωση του μεθυσμένου που μόλις περιέγραψα. Πολλοί Γερμανοί ταξιδιώτες ήταν ιδιαίτερα έμπειροι ταξιδιώτες και αξιοποιούσαν στο έπακρο την ετήσια άδειά τους διάρκειας έξι εβδομάδων, για να επισκεφθούν μια σειρά από δημοφιλείς προορισμούς, στους οποίους περιλαμβανόταν αναπόφευκτα και η Κίνα. Αλλά εκείνη την εποχή η Κίνα φαινόταν ακόμη μυστηριώδης και κάπως αποκομμένη. Όχι μόνον αυτό, αλλά και η κινέζικη γλώσσα φαινόταν τόσο απίστευτα ξένη που κατέπνιγε κάθε διάθεση για γλωσσικές περιπέτειες.
Ακόμη και οι συνηθισμένες χειρονομίες που αυτοί οι πολύπειροι ταξιδιώτες είχαν χρησιμοποιήσει σε άλλα μέρη του κόσμου δεν ήταν σίγουρο ότι θα λειτουργούσαν στην Κίνα. Το να παραγγείλει κανείς δύο μπύρες με τον γερμανικό τρόπο (σηκώνοντας τον αντίχειρα και τον δείκτη) σημαίνει ότι παραγγέλνει οκτώ μπύρες στα κινέζικα. [Οι κινέζικες χειρονομίες που υποδηλώνουν αριθμούς επιτρέπουν σε κάποιον να δείξει οποιονδήποτε αριθμό μεταξύ του μηδενός και του εννέα χρησιμοποιώντας μόνο το ένα χέρι. Αυτές οι χειρονομίες χρησιμοποιούνται συχνά στην Κίνα, καθώς η προφορά κάθε αριθμού στις διάφορες κινεζικές διαλέκτους είναι πολύ διαφορετική, ενώ ταυτόχρονα επιτρέπουν έναν πιο ιδιωτικό τρόπο διαπραγμάτευσης μακριά από ξένα μάτια. Η χειρονομία που δηλώνει το οκτώ προέρχεται από τον χαρακτήρα που συμβολίζει το οκτώ (八)]. Η απελπισία των τουριστών μετά από αυτή την αποτυχία επικοινωνίας κατέστρεφε ολοσχερώς οποιαδήποτε επιθυμία μπορεί να είχαν να επικοινωνήσουν μόνοι τους. Από εκείνη τη στιγμή ως ξεναγός τους έπρεπε να κάνω διερμηνεία για τα πάντα, όπως για την απαίτησή τους στις 2 τη νύχτα να μετακομίσουν σε άλλο δωμάτιο του ξενοδοχείου λόγω μιας βρύσης που έσταζε, για τα νεύρα τους επειδή δεν υπήρχε τηλεόραση στο δωμάτιο (σε μέρη όπου δεν υπήρχε καν ρεσεψιόν), ακόμη και για επισκέψεις σε γιατρούς.
Η κινέζικη ιατρική ασκεί μια μυστικιστική γοητεία σε πολλούς Δυτικούς και οι περιηγητές μου είχαν τη μάλλον παιδιάστικη, αμέριστη εμπιστοσύνη πως ό,τι και να αγόραζαν σε ένα κινέζικο φαρμακείο θα ήταν θαυματουργό. Μια κυρία με έκζεμα σε πολύ κακή κατάσταση είχε, όπως πολλοί Γερμανοί, αποστροφή για την κορτιζόνη, που αποτελεί τη συνιστώμενη στη Δύση θεραπεία και την οποία της συνταγογραφούσαν στην Ευρώπη· γι’ αυτό ενθουσιάστηκε, όταν την πήγα σε ένα κινέζικο φαρμακείο και βρήκα ένα φάρμακο που βελτίωσε την κατάστασή της δραματικά μέσα σε μία και μόνο μέρα. Είχα πει στον φαρμακοποιό ότι ήθελε ένα παραδοσιακό κινέζικο φάρμακο αλλά εκείνος, μόλις είδε την άθλια κατάσταση της επιδερμίδας της, της έδωσε, όπως ήταν φυσικό, κορτιζόνη.
Δεν διάβασα το φυλλάδιο με τις οδηγίες, όταν έκανε την πρώτη της αγορά. Μόνο αργότερα, μετά την αγορά δέκα ακόμη συσκευασιών αυτής της θαυματουργής αλοιφής για την ίδια κυρία στο επόμενο ταξίδι μου στην Κίνα, μελέτησα τη συσκευασία λίγο πιο προσεκτικά κατά τη διάρκεια της πτήσης πίσω στη Φραγκφούρτη και συνειδητοποίησα ότι όλο εκείνο το διάστημα χρησιμοποιούσε κορτιζόνη. Ήθελα να της το πω, αλλά, όταν την είδα να με περιμένει στην πύλη με τόσο μεγάλη προσμονή και απόλυτη πίστη στις δυνάμεις της κινεζικής ιατρικής, η ιδέα να την απογοητεύσω και να της διαλύσω τον ενθουσιασμό για τη «θαυματουργή θεραπεία» της με έκανε να αλλάξω γνώμη. Για χρόνια η αγαπημένη κυρία μού έγραφε κάθε Χριστούγεννα, για να με ευχαριστήσει για το υπέροχο απαλό δέρμα της. Είναι πράγματι ευλογία η άγνοια; Σε αυτή την περίπτωση προτιμώ να το πιστεύω.
[1] Αποσπάσματα από τη συνέντευξη που του Ερντέν Κεντιγκελέν, που παραχώρησε στους συγγραφείς τον Μάιο του 2011.
