Μου είχε γράψει προ καιρού μια καλή φίλη: Όταν θα έχεις καιρό, γράψε κάτι γι’ αυτή την κατηραμένη λέξη logistics, που δεν έχει καμία σχέση φυσικά με τους λογιστές!
Χτες είχα λίγο καιρό, οπότε είπα να το ξοφλήσω κι αυτό το χρέος.
Θα προσέξατε πως η φίλη το έγραψε με το λατινικό αλφάβητο, εγώ με το ελληνικό -διότι με ενδιαφέρει και ο ξένος όρος αλλά και πώς θα τον πούμε στα ελληνικά -και στα ελληνικά συχνά συμβαίνει, επειδή δεν έχουμε αποφασίσει πώς να τον λέμε, πολυ συχνά να χρησιμοποιούμε την αγγλική λέξη, και είτε να τη γράφουμε logistics είτε λοτζίστικς (και όχι πάντως λοτζίστιξ!).
Διαβάζω σε μια σελίδα που συμβουλεύει πώς να φτιάξετε τον δικό σας λαχανόκηπο:
Ο όρος logistics (λοτζίστικς) δύσκολα μεταφράζεται στα Ελληνικά. Στον στρατό, χρησιμοποιούν τον όρο «Επιμελητεία». Στην ουσία, αφορά τον εφοδιασμό μίας επιχειρήσεως με τα απαραίτητα καθώς και την διακίνηση των παραγομένων αγαθών.
Όσοι γνωρίζετε λίγο από στρατιωτική ιστορία, μπορείτε να αναφέρετε πολλά παραδείγματα όπου αποτυχία στην επιμελητεία, οδήγησε σε σκληρή ήττα τον στρατό. Έτσι και μία επιχείρηση μπορεί να καταστραφεί από αμέλεια για τα logistics. Αντιθέτως, μία επιχείρηση με πολύ καλά οργανωμένα logistics, μπορεί να ανεχθεί αστοχίες στην παραγωγή.
Έχει δίκιο ότι ο όρος logistics παρουσιάζει πρόβλημα στη μετάφρασή του, έχει και δεν έχει δίκιο ότι στο στρατό χρησιμοποιούν τον όρο «επιμελητεία», χοντρικά στέκει ο ορισμός που δίνει, αν και άλλοι θα έδιναν κάπως διαφορετικό ορισμό.
Η αναφορά στον στρατό δεν είναι άστοχη. Ο όρος logistics γεννήθηκε ακριβώς από τον στρατό. Στα αγγλικά, η λέξη logistics εμφανίστηκε το 1846 ως δάνειο από το γαλλικό logistique, έναν όρο που τον έπλασε (ή τουλάχιστον τον διέδωσε) ο Αντουάν-Ανρί Ζομινί (Antoine-Henri Jomini), αξιωματικός του στρατού και συγγραφέας. Στο έργο του o Ζομινί γράφει ρητά ότι ο όρος προέρχεται από το γαλλ. logis = κατάλυμα (Autrefois les officiers de l’état-major se nommaient: maréchal des logis, major-général des logis; de là est venu le terme de logistique, qu’on emploie pour désigner ce qui se rapporte aux marches d’une armée).
Πρέπει ωστόσο να πούμε ότι εξαρχής η ετυμολογία αυτή θεωρήθηκε περίεργη, αφού στα γαλλικά λεξικά υπήρχε ήδη ο όρος logistique, ως συνώνυμο της άλγεβρας, με προέλευση δηλαδή από το ελληνικό λογιστής, λογιστική. Στα αρχαία ελληνικά, λογιστική τέχνη και σκέτο λογιστική ήταν αυτό που λέμε σήμερα «πρακτική αριθμητική», η τέχνη του να κάνεις υπολογισμούς.
Πάντως, ο όρος εδραιώθηκε στη στρατιωτική ορολογία, και στις αρχές του 20ού αιώνα ο καταπληκτικός Αντώνιος Ηπίτης, που ήταν αξιωματικός του πυροβολικού, στο μνημειώδες Γαλλοελληνικό λεξικό του γράφει τα εξής:
Logistique, ουσ. θηλ. Η λέξις αύτη δέον να διακρίνηται εκ της λογιστικής, ήτοι της εργασίας του λογιστού (contrôleur ή verificateur des comptes), είναι δε η καταλυτική ή πορευτική (εκ του loger καταλύω, σταματώ είς τι μέρος όπως επ’ ολίγον αναπαυθώ). Η καταλυτική παρέχει τους κανόνας, δι’ών δύνανται να κινήσωσι, διαθρέψωσι και αναπαύσωσιν εν εκστρατεία τα στρατεύματα υπό τας καλυτέρας συνθήκας της τε τάξεως και ασφαλείας.
Εδώ βέβαια ο Ηπίτης προτείνει τον όρο «καταλυτική», δεν καταγράφει όρο που ήδη χρησιμοποιείται. Δεν έγινε δεκτή η πρότασή του, και σωστά αφού το επίθετο «καταλυτικός» άλλη σημασία είχε, αλλά ο ορισμός που δίνει είναι σωστός. Λοζιστίκ ήταν πώς θα μεταφέρεις τα στρατεύματα, πώς θα τα θρέψεις καθ’ οδόν και πού θα τα στεγάσεις.
Στον ελληνικό στρατό είχαμε την επιμελητεία, αν και αυτή ήταν περισσότερο εστιασμένη στο σκέλος του εφοδιασμού με τρόφιμα και ιματισμό κτλ. Ούτως ή άλλως, το Σώμα Επιμελητείας καταργήθηκε αμέσως μετά τον πόλεμο και στη θέση του συγκροτήθηκε το τιμημένο Σώμα Εφοδιασμού και Μεταφορών στο οποίο υπηρέτησα ένδοξα κι εγώ ως δεκανέας. Σήμερα στο στρατό υπάρχει η Διοικητική Μέριμνα, π.χ.
Η ΑΣΔΥΣ, είναι ο Σχηματισμός Διοικητικής Μέριμνας του Στρατού Ξηράς και υλοποιεί το Σύστημα Διοικητικής Μέριμνας, για την υποστήριξη του συνόλου των Μονάδων του ΕΣ. Επιπλέον, υποστηρίζει και τους άλλους Κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων, όπως και τα Σώματα Ασφαλείας, τόσο στην Ειρήνη όσο και στον Πόλεμο.
Η ΑΣΔΥΣ ασχολείται με (σχεδιάζει – υλοποιεί) όλα τα θέματα που αφορούν σε: Καύσιμα – Τρόφιμα – Πυρομαχικά – Μεταφορές – Ιατροφαρμακευτική Περίθαλψη – Επισκευή – Ανακατασκευή παντοειδούς υλικού – Διαγωνισμοί – Προμήθειες Υλικού – Εκκαθάριση Ναρκοπεδίων – Ειδικά θέματα Ραδιολογικού – Βιολογικού – Χημικού Πολέμου …για ολόκληρο τον Ελληνικό Στρατό.
Αλλά ο όρος έφυγε από τον στρατό και πέρασε στον χώρο των επιχειρήσεων. Δεν έχεις πια να διακινήσεις στρατιώτες, να τους θρέψεις και να τους στεγάσεις, έχεις όμως να μεταφέρεις εμπορεύματα. Κι έχεις, εσύ ο μεταφραστής, να αποδώσεις τον όρο logistics, από τα αγγλικά πλέον.
Στις υπηρεσίες της ΕΕ, όλες οι άλλες γλώσσες αποδίδουν το logistics μεταφέροντάς το, δηλαδή Logistik στα Γερμανικά, logistica στα Ιταλικά, logiistikka στα Φινλανδικά, logisztika στα Ουγγρικά, logistiek στα Ολλανδικά και πάει λέγοντας. Μόνο στα γαελικά έχουμε απόκλιση, αφού είναι lóistíocht, αν και δεν αποκλείω και αυτό εκεί να ανάγεται.
Και βέβαια, στα ελληνικά έχουμε πλουραλισμό:
Τρεις όροι προτείνονται, εφοδιαστική, υλικοτεχνική υποστήριξη και διοικητική μέριμνα. Το «εφοδιαστική» έχει ένα αστεράκι παραπάνω και την ένδειξη «προτιμώμενο», αλλά η Logistics Unit στα διάφορα θεσμικά όργανα έχει αποδοθεί Μονάδα Υλικοτεχνικής Υποστήριξης. Οπότε, όπου λαλούν πολλοί κοκόροι, ο ξένος όρος παραμένει και εδραιώνεται.
Εγώ πάντως στα κείμενά μου έχω σταντάρει, εδώ και πολλά χρόνια, το «εφοδιαστική» και αυτό βάζω πάντοτε. Και αυτά είχα να πω για την καταραμένη λέξη λοτζίστικς.
